της Έλσας Μυρογιάννη
Παναγιώτης Σκορδάς
ΠΡΟΣΩΠΑ – 30 συζητήσεις και συνεντεύξεις με σημαντικούς ανθρώπους
Εκδόσεις Αιολίδα, Μυτιλήνη 2014, σελ 240
Τον Παναγιώτη Σκορδά τον γνώρισα στη Μυτιλήνη, στη διάρκεια ενός συνεδρίου της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων. Μου έκανε εξαρχής εντύπωση το χαμόγελό του και η φιλόξενη διάθεσή του. Όταν άκουσα την εισήγησή του κατάλαβα ότι είχα να κάνω και με έναν αξιόλογο και στιβαρό φιλόλογο. Αργότερα πληροφορήθηκα ότι επιμελείται τις σελίδες βιβλίου στην εφημερίδα της Μυτιλήνης «Εμπρός». Και τώρα κρατώ στα χέρια μου το πολύ αξιόλογο βιβλίο του με τίτλο Πρόσωπα – 30 συζητήσεις και συνεντεύξεις με σημαντικούς ανθρώπους από τις εκδόσεις Αιολίδα, με πρόλογο του έγκριτου και αισθαντικού δημοσιογράφου Παντελή Μπουκάλα.
Εξηγούμαι: Γιατί το βιβλίο είναι αξιόλογο; Γιατί ο Παναγιώτης με το να συγκεντρώσει σε έναν τόμο κάποιες από τις συνεντεύξεις που πήρε τα τελευταία είκοσι χρόνια μας βάζει στη συντροφιά και μας κάνει συνομιλητές με πνευματικούς ανθρώπους και καλλιτέχνες κάθε είδους που είτε κατάγονται και ζουν είτε επισκέφθηκαν με κάποια αφορμή την Μυτιλήνη, αρκετές φορές καλεσμένοι από τον δραστήριο Σύνδεσμο Φιλολόγων Μυτιλήνης. Αλλά η θεματολογία του βιβλίου είναι πολύ ευρύτερη από θέματα που σχετίζονται μόνο με το όμορφο νησί, όπως ίσως θα μπορούσε βιαστικά να εικάσει κάποιος.
Τα πρόσωπα με τα οποία συνομιλεί ο συγγραφέας είναι άλλοτε πανελλαδικά και ευρύτερα γνωστά, άλλοτε όχι, αλλά πάντα αξιόλογα. Είναι πρόσωπα με διεθνή επιστημονική ακτινοβολία ή πρόσωπα που έζησαν και έδρασαν στη Λέσβο. Έτσι ο συγγραφέας τιμά τόσο το τοπικό όσο και το παγκόσμιο.
Οι τίτλοι είναι χαρακτηριστικοί της κάθε συνέντευξης. Εκτός του βιογραφικού σημειώματος του καθενός, που έπεται της συνέντευξης, υπάρχει ένας σύντομος κατατοπιστικός πρόλογος, που ανοίγει την όρεξη του αναγνώστη για τη συνέντευξη που ακολουθεί. Στο τέλος υπάρχει και η ημερομηνία της αρχικής δημοσίευσης της συνέντευξης, ώστε να εισάγεται ο αναγνώστης στο χρονικό πλαίσιο. Μέσα από τα βιογραφικά σημειώματα, ανασυντίθεται πολλές φορές και η εποχή καθώς παρατίθενται κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά στοιχεία. Έτσι μαθαίνουμε π.χ. για έναν Ούγγρο βιολιστή που έπαιζε το 1930 στο κέντρο του Κήπου της Παναγίας στην Αγιάσο της Λέσβου ή για μία θεία από την Αμερική που στέλνει ένα φτηνό βιολί στον Χαρίλαο Ροδανό. Μέσα από τη ζωή και το έργο του Γιάννη Πασπάτη ανιχνεύουμε τη ζωή των προσφύγων από τη Μικρασιατική καταστροφή και τη ζωή τους στη Λέσβο. Και βέβαια, μέσα από την προσωπικότητα του Μανώλη Καλλιγιάννη, μαθαίνουμε για τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο, τον ζωγράφο Πρωτοπάτση και τον Στρατή Ελευθεριάδη, τον γνωστό Teriade, που κόσμησε τη Βαρειά της Μυτιλήνης με τα υπέροχα μουσεία του.
Οι ερωτήσεις του συγγραφέα είναι πάντα καίριες και ουσιαστικές και αντίστοιχα ο λόγος των απαντήσεων είναι μεστός και γλαφυρός χωρίς περιττολογίες και βερμπαλισμούς. Ακριβώς επειδή οι ομιλούντες είναι άνθρωποι σημαντικοί ξέρουν να μεταφέρουν συμπυκνωμένη γνώση δηλ. να εκφέρουν απλό λόγο με σοφία. Όλοι εκφράζουν την αγάπη τους για την τέχνη και για το νησί της Λέσβου. Ενίοτε ο λόγος γίνεται ρηξικέλευθος προτείνοντας νέες οπτικές σε συνηθισμένα θέματα.
Μέσα από τις συνεντεύξεις μαθαίνουμε για την πνευματική και καλλιτεχνική ζωή της Λέσβου άλλοτε και τώρα, τη Λεσβιακή Άνοιξη, την Εταιρεία Λεσβιακών Μελετών, τα Αιολικά Γράμματα, το Θεατρικό Εργαστήρι του Δήμου Μυτιλήνης κ.ά. Μέσα από το λόγο κάποιων ομιλητών ανιχνεύει κανείς την ντόπια λογοτεχνική παραγωγή, χρήσιμη και για τον φιλοπερίεργο αναγνώστη όσο και για τον φιλόλογο με ειδικά ενδιαφέροντα, όπως π.χ. τα ντόπια γλωσσικά ιδιώματα. Καθώς πολλοί από τους συνομιλητές του συγγραφέα είναι συντοπίτες, πληροφορούμαστε και για τους εσωτερικούς δεσμούς μεταξύ τους, αφού υπάρχει αναφορά σε ντόπιους λογοτέχνες που τους επηρέασαν με το έργο τους ή με τον καλό τους λόγο και την εμψύχωση που τους παρείχαν. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η συνέντευξη του Κώστα Μίσσιου, που είναι βιβλιογράφος Μυτιληνιών συγγραφέων, δηλ. συλλέκτης ποιητικού λόγου ώστε να απαλύνεται «ο πόνος της φυγής από την παιδική ηλικία».
Εκτός από τα παραπάνω, τα θέματα των συνομιλιών είναι ποικίλα, όπως η πολιτισμική μας κληρονομιά, η σχέση μας με τη φύση, η μοντέρνα τέχνη και η μη ανταπόκριση του κοινού στις υπερβολές της, η έννοια της παράδοσης σε σχέση με το φολκλόρ και την εμπορευματοποίηση, το λαϊκό θέατρο και η ανάγκη συστηματικής χαρτογράφησής του, η μοντέρνα αρχιτεκτονική και η κακοποίηση των πόλεων με την άναρχη δόμηση, η σπουδαιότητα των τοπικών συλλόγων και της καλής λειτουργίας τους, η σημασία της τέχνης στη ζωή μας, η ποίηση και η δυνατότητά της ή όχι να αλλάξει τον κόσμο, η επανεμφάνιση και ανάπτυξη του φασισμού και ο τρόπος καταπολέμησής του, ο ρόλος της τηλεόρασης, της οικογένειας και της εκπαίδευσης στη δημιουργία αναγνωστών. Τέλος, η αγωνία για την παιδεία με την ευρύτερη έννοια.
Ο αναγνώστης του βιβλίου έχει τη χαρά να μπει κι αυτός στον κόσμο του συνθέτουν ο Παναγιώτης Σκορδάς και οι συνομιλητές του. Με αυτή την έννοια, η ανάγνωση του ίδιου του βιβλίου είναι απολαυστική. Αλλά και η στενότερη γνωριμία των συνομιλητών γεννά την επιθυμία να γνωρίσεις διεξοδικά το έργο τους. Με λίγα λόγια, μέσα από το βιβλίο «Πρόσωπα – 30 συζητήσεις και συνεντεύξεις με σημαντικούς ανθρώπους» γνωρίζεις τη Λέσβο, την Ελλάδα, τον κόσμο, τον άνθρωπο.
Έλσα Μυρογιάννη
Επίτιμη Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων