Κώστας Σιαφάκας, Γιατί δεν πλησιάζει κανένα πουλί στο χέρι του αγάλματος, Σμίλη, Αθήνα 2025.
Ο αινιγματικός-ερωτηματικός τίτλος, με τον οποίο συστήνει την πρώτη ποιητική του συλλογή ο ζωγράφος και συγγραφέας Κώστας Σιαφάκας, διαμορφώνει μια σειρά από προσδοκίες που έχουν στο κέντρο τους τη σκοτεινή, ανεξιχνίαστη και σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητη πλευρά ορισμένων από τις πιο βασικές έννοιες και συνθήκες του ανθρώπινου βίου: θάνατος, χρόνος, χώρος, ύπαρξη, έρωτας. Ήδη, η αναφορά και μόνο στην ιδιότητα του συγγραφέα (και) ως εικαστικού δημιουργεί μια στέρεα βάση και μια διάθεση να ανιχνευθεί η ενδεχόμενη διάθεση του ποιητή προς την εικονοποιία και τη σύνθεση τοπίων και σκηνικών μέσα και μέσω των λέξεων. Πράγματι, είναι έντονη η αίσθηση ότι τα ποιήματα του Σιαφάκα διέπονται από μια εικονιστική λογική η οποία όμως ούτε κυριαρχεί ούτε σκιάζει τα ποιήματα που μοιάζουν να διαφεύγουν τόσο από την εικόνα όσο και από τον λόγο για να σταθούν σε μια ενδιάμεση, δική του περιοχή όπου ο λόγος θα ολοκληρώνεται ως εικόνα και η εικόνα ως λόγος. Μέσα στο πλαίσιο αυτό σκόπιμο να ήταν να προσδιοριστεί το βασικό χαρακτηριστικό της ποιητικής του δημιουργού που δεν είναι άλλο από την αφαιρετικότητα –ένα είδος αφαίρεσης το οποίο όμως δεν οδηγεί, όπως θα περίμενε κανείς, στη λιτότητα αλλά πολύ περισσότερο στην καθαρότητα. Γιατί οι συνθέσεις του Σιαφάκα (και στις δύο τους εκδοχές, τη λεκτική και την εικαστική) είναι συνθέσεις καθαρές και γι’ αυτό ακριβώς τόσο αινιγματικές, τόσο ελκυστικές στην ενόραση και την αποκρυπτογράφησή τους.
Το φεγγάρι
Πέρασε σβέλτα από κάθε κρίκο
Για να καθίσει απαλά
Στο μέτωπο του σκύλου
Και να τροχίσει αθόρυβα τα δόντια του
Όχι του σκύλου
Τα δικά του
Πρέπει να είναι τέλεια
Ισοσκελή τρίγωνα
Του φεγγαριού τα δόντια
Θα ήθελα κάπου εδώ να σταθώ σε ένα ακόμη χαρακτηριστικό της ποίησης του Σιαφάκα, το οποίο μπορεί βέβαια να προκύπτει από το γεγονός ότι τα ποιήματα που συγκεντρώνονται εδώ αποτελούν την πρώτη εμφάνιση του ποιητή, αποτελούν δηλαδή τις πρώτες του δοκιμές στην τέχνη της ποίησης, μπορεί όμως να προκύπτει και αυτό από την οικείωση του ποιητή στην τέχνη της ζωγραφικής. Πρόκειται για το παιγνιώδες της σκέψης και της έκφρασής του. Για αυτή τη διάθεση και την τάση του ποιητή να οικειωθεί το απροσποίητο, το αληθινό, το γνήσιο, το παιχνιδιάρικο μιας ποίησης που, ακριβώς επειδή καλλιεργείται με αυτόν τον τρόπο, μοιάζει πρωτόγνωρη και άκρως ελκυστική για τον σύγχρονο αναγνώστη, ο οποίος τις περισσότερες φορές έρχεται σε επαφή με ποιήματα που είναι εξίσου όμορφα ή καλαίσθητα ή επιδέξια τεχνουργημένα, σφραγίζονται όμως από την παρουσία και την επενέργεια ενός βάρους που δεν τα αφήνει να αιωρηθούν, να ανυψωθούν, να ελευθερωθούν. Τα ποιήματα του Σιαφάκα, αντίθετα, ακόμα κι όταν έχουν στον πυρήνα τους θέματα και αφορμές που θα τις χαρακτηρίζαμε σοβαρές ή δυσάρεστες ή απαιτητικές, αναπτύσσονται μέσα σε μια ανάλαφρη ατμόσφαιρα και δίνουν την εντύπωση μιας εξύψωσης που κατανικά το βάρος της ζωής και της πραγματικότητας όταν αυτές γίνονται η φυλακή ή το αδιέξοδο του ανθρώπου.
Τη νύχτα
Βγαίνω απ’ το σπίτι μου
Μ’ ένα σβηστό φανάρι
Κατηφορίζω δρόμους δίχως δέντρα
Σφυρίζοντας ανύπαρκτα τραγούδια
Βαδίζω και σφυρίζω
Γνωρίζοντας ότι ο προορισμός μου
Αυτός ο μακρινός ορίζοντας
Κάνει ακριβώς το ίδιο
Έρχεται να με βρει κατηφορίζοντας
Γνωρίζοντας
Σφυρίζοντας
Ανύπαρκτα τραγούδια
Από αυτή την άποψη, βρίσκω πως στην ποίηση του Σιαφάκα συντελείται η απελευθέρωση του καλλιτέχνη, η πλήρης αποδέσμευσή του από τον νόμο της βαρύτητας που πολλές φορές καθηλώνει τα ποιήματα στην προοπτική και την υπόσχεση μιας διάρκειας που θα προκύπτει από την κίνηση μέσα σε ασφαλή περιγράμματα. Εδώ, αντίθετα, ο μόνος νόμος που λειτουργεί είναι ο νόμος της κατάργησης, της κατάλυσης των βεβαιοτήτων και κάθε είδους παραδοχών και παραδεδεγμένων. Εδώ προκρίνεται και προεξάρχει η ανατροπή κάθε ασφαλούς γνώμης, γνώσης ή εικόνας και η επίδοση στην αναδημιουργία ή την ανασημασιοδότησή τους. Ο ποιητής υπηρετεί και υποτάσσεται σε μια έκφραση που δεν διστάζει να πάρει στοιχεία από κάθε γωνιά του ορατού και του αόρατου γίγνεσθαι και να τα συνδέσει κατά τρόπο που δεν θα παραβιάζει βέβαια τη λογική, θα της προσφέρει όμως την ανανέωση που έχει ανάγκη. Μιλάω φυσικά για την ποιητική λογική που πραγματοποιεί μια στροφή για να δείξει, πρώτα και πάνω από όλα, ότι μπορεί να λειτουργεί ανοικειωτικά, εισηγητικά πάντα του καινούργιου, του απροσδόκητου, του πρωτοφανερωμένου σε μια συνείδηση –αυτή του αναγνώστη– που πάντα θα αποζητά, κοντά στο σίγουρο, και αυτό που τον ξαφνιάζει. Ακριβώς γιατί το ξάφνιασμα αυτό παράγει την απόλαυση και την ικανοποίηση που πάντα θα προσπορίζει στον άνθρωπο η εύρεση νέων τόπων, νέων τρόπων, νεών (ποιητικών) ηθών.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: ©Μarius Βorgeaud. Δείτε τα περιεχόμενα του δέκατου πέμπτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
