Γιάννης Στεφανάκις, Στη στροφή τ’ ουρανού και στη μέση του δρόμου, Καστανιώτης, Αθήνα 2023.
Ακόμα κι αν η τριμερής σύνθεση του ποιητικού βιβλίου του Γ. Στεφανάκι δεν παρείχε μια ποιητική μυθολογία ρυθμικού οδοιπορικού σε εναλλασσόμενες συνθήκες, θα μπορούσε ο αναγνώστης με μιαν ανάσα να διακρίνει την αγωνία μετάβασης από τη φύση στην πόλη κι από εκεί στην πένα του ποιητή ή στη γραφίδα του χαράκτη.
Σαν δαιμονικά θεριά που βλασταίνει μέσα τους κάθε υδαρής μορφή φύσης -η βούληση και ο στοχασμός- αναδιπλώνονται και συναρθρώνονται όχι σαν πράξη απώθησης αλλά εισχώρησης στο μεγαλείο της ζωής.
Τα σιγοψιθυριστά Ω! …γεμίζουν την πλάση και τις σελίδες του βιβλίου. Οι εικόνες εμφιλοχωρούν διάφορα χρώματα σε μια πανδαισία σχημάτων και αναλαμπών. «…κι έτσι όπως οι άκρες των δέντρων έσμιγαν/ στο βάθος του σκοτεινού ουρανού/δύσκολο ήταν να ξεχωρίσεις τα περιγράμματα/ αφού πίνακα έβλεπες του Μανέ/ τις πολλαπλές του πράσινου εναλλαγές ξεχώριζες/ και λίγο σκοτωμένο κόκκινο/…».
Οι ευχετικές προστακτικές, σαν πινελιές της ζωγραφικής του δημιουργού, από πίνακες όπως «εικόνες περιπλάνησης», έρχονται να αυγατίσουν τον θαυματοποιό τρόπο του μαγέματος στη φύση. Η μέθεξη γίνεται μύηση κι εκείνη τραβά μέσα του σαν το σχοινί (ακραιφνές σύμβολο στις εικαστικές του δημιουργίες) το σύννεφο, το δέντρο, το φεγγάρι.
«…Ω! βουνά και δέντρα του δάσους…Ω! εσύ μοναδικό ηλίου φως…»
«…χαίρε όσο βλέπεις και γροικάς / την ομορφιά του κόσμου…»,
«…γι αυτό, ζήσε …»… «και να θυμάσαι/ ο χρόνος ανάποδα πάντα κυλάει…»
Η μουσική των τοπίων δεν είναι φευγαλέος τρόπος που ενδίδει στην αγωνία της επανάληψης. Είναι κατοπτρικές μορφές που ο Γ. Στεφανάκις αφήνει να ρίξουν διάφανο φως στον ξεριζωμό του παρόντος στο παρελθόν ή και το αντίστροφο. Στην έκτακτη βία που μας κλωθογυρίζει με ένα μελλοντικό αναφιλητό. Αν νιώθουμε εξόριστοι ή παγιδευμένοι, αν η νοσταλγία είναι τρόπος να συμβεί η σύνδεση του χώρου με τον χρόνο, ο Στεφανάκις το αναδεικνύει άμεσα μ’ έναν τρόπο αγνό και στιγμιαίο.
Ισορροπώντας στις στιγμές ακόμα και σ’ έναν αστικό χώρο, στις ουρές των καταστημάτων ή του μετρό «Ξάφνου / κάτι στον νου απ’ τα παλιά/ αλλάζεις διάθεση χαμογελάς/ πετάς για λίγο μακριά/θυμάσαι θάλασσες βουνά/…». Ο διασαλευμένος χρόνος γίνεται γραμμικός, με συνεχή γεγονότα, αναμενόμενα, με φρικτές απώλειες, χρόνος της απομόνωσης, των εγκιβωτισμένων αφηγήσεων, του φόβου, της αποκοπής, των αποστάσεων. Ο Γ. Στεφανάκις μέσα από το θόρυβο των ειδήσεων, από την ένταση και την εμμονή της προστασίας τής υγείας των ανθρώπων που εκτίθενται σε μια covid εποχή, στην δηλητηριασμένη ατμόσφαιρα των επαναλαμβανόμενων συμβάντων, δεν αφήνει τον άνθρωπο εκτεθειμένο. Αναλαμβάνει να του δείξει «τον ήλιο σπρώχνοντας απάνω στα αδιέξοδα της γεωμετρίας», όπως έλεγε ο Καρούζος.
Στη μετανεωτερική κοινωνία της επίδοσης, όπως γράφει ο Μ. Τ. Χαν στο βιβλίο του Η κοινωνία της κόπωσης, όχι μόνο οι άνθρωποι που είναι στο περιθώριο της κοινωνίας ή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αλλά όλοι μας, χωρίς καμμιά εξαίρεση, είμαστε homines sacri. Αυτήν την ιερότητα την αναδεικνύει ο Γ. Στεφανάκις με την έκρηξη του θάμπους μπρος στη φύση, τη ζωή, τον στοχασμό.
«Σ’ αυτήν ακριβώς τη γυμνή και ριζικά εφήμερη ζωή αντιδρά κανείς με την υπερδραστηριότητα. Ακόμα και η σημερινή επιτάχυνση έχει μεγάλη συνάρτηση με αυτό το έλλειμμα.»
Οι επιφωνηματικές εκρήξεις στους στίχους του βιβλίου «Χαίρε!…Χαίρε!…Χαίρε!», η αγαστή επικοινωνία με τις αναμνήσεις, η φύση με την Πρωτεϊκή μορφή της, δονούν το κείμενο ως μεταφυσική αγρύπνια. Διαβάζουμε: «Γνωρίζεις πως δεν γίνεται/ χαρά δίχως τον πόνο/ όπως δεν γίνεται το φως χωρίς σκοτάδι/χωρίς μίσος η αγάπη…»
Ή άλλού: « Υπάρχει λήθη στον χρόνο με τον χρόνο/ κι αναρωτιέσαι αν είσαι στο παρόν/ ή σε μια πλάνη..»
Ή « Ζω για τότε που δεν θα υπάρχω» – λόγια σπουδαίου ποιητή.
Για ποιο όνειρο, λοιπόν, αναρωτιέται ο Γ. Στεφανάκις (στην τρίτη ενότητα του βιβλίου) «Κι εσύ προφήτη ποιητή μονολογείς;» Για ποιο όνειρο ως εγκιβωτισμένος flaneur, γυρνάς στους δρόμους, στην πόλη, στις γραφές και στα χρώματα; Αν και «Παραμιλάς στο ξύπνημα της μέρας», η σκάλα, η κλωστή, το ξέφωτο γίνονται σύμβολα, σημεία, εμπειρίες, προοίμια σε ατελεύτητες περιπέτειες.
Αναγνωρίζουμε μια τριαδική, γεωμετρική σχέση, (ποιητής, κείμενο, αναγνώστης). Μια σχέση αφύπνισης που ιδιαιτεροποιείται με την επίσης τριαδική φωνή στο τέλος ενός ποιήματος. «Μόνο / στην «ακριβή» περιφρούρηση της φύσης/ υπάρχει η λύση: Η ποίηση- η τέχνη- η ζωή.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Γιάννης Στεφανάκις. Δείτε τα περιεχόμενα του ενδέκατου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
