frear

Για το «Στύβοντας παπαρούνες» της Ξανθίππης Ζαχοπούλου – γράφει η Μαρία Λάτσαρη

ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΙΑ ΖΩΗΣ

Ξανθίππη Ζαχοπούλου, Στύβοντας παπαρούνες, Το Ροδακιό, Αθήνα 2022.

Όλα τα είδη φωτός που χρησιμοποιούμε σήμερα ακτίνες γ, ακτίνες χ, υπεριώδεις, υπέρυθρες, μικροκύματα, ραδιοκύματα, ορατό φως, εκτός των άλλων, είναι τρόποι εξερεύνησης του διαστήματος που μας οδηγούν να μάθουμε τι συμβαίνει μέσα στις μαύρες τρύπες και στα άλλα κρυφά σημεία που συνθέτουν το σύμπαν.

Χρησιμοποιώντας το φως με τελείως διαφορετικό τρόπο αφού η κινητήρια δύναμη στην ποίηση είναι το συναίσθημα, και όχι ο ορθολογισμός, η Ξανθίππη Ζαχοπούλου στην τρίτη ποιητική της συλλογή με τίτλο Στύβοντας παπαρούνες μας προτείνει έναν τρόπο εξερεύνησης του εαυτού και μας καλεί να προσεγγίσουμε τη φανερή και αφανέρωτη αλήθεια της ζωής.

Τη λέξη «φως» τουλάχιστον τριάντα έξι φορές τη συναντούμε στη συλλογή. Το φως δεν ενσαρκώνει μόνο την αναμενόμενη όραση -Κουκκίδα-κουκκίδα φῶς/ ἔφτιαξες τὸ ξημέρωμα– αλλά και τις πέντε αισθήσεις: την όσφρηση –φῶς θυμαρίσιο/ μυρίζεις καλοκαίρι-, την αφή –πεθαίνει ἀγκαλιάζοντας τὸ φως-, τη γεύση –Ἐκεῖ κοιμᾶται τὸ φῶς/ ἀϐυσσαλέα πεινασμένο– , –Μποροῦν νὰ τσιμποῦν ψίχουλα φῶς ἀπ’ τὸ τραπεζομάντιλο τῆς μέρας-, την ακοή –Ἀλλὰ εἶναι τὸ φῶς / καὶ θὰ σπάσει κάποτε τὸ βαρὺ καθρέφτη σκοτάδι μας.

Στις φλέβες μας κυλάει φως ενώ ο πόνος μας είναι κόκκινος σαν αίμα όταν αποστάζονται παλιές προσευχές όπως λέει η ποιήτρια στο ποίημα «Σταγόνες παπαρούνες»:

Χάραξε/ ἕνα μικρὸ πέταλο τριαντάφυλλου/ καὶ θὰ δεῖς/ τὸ αἷμα τῆς γῆς νὰ ἀναϐλύζει/ Τότε θὰ καταλάϐεις/ πὼς τὸ αἷμα ζητάει αἷμα/ καὶ πὼς ἀναίμακτα τίποτα δὲ γεννιέται/ Ἴσως τότε/ τὸ πάρεις πίσω στύϐοντας τὶς παπαροῦνες τῆς περασμένης σου ζωῆς/ μέχρι ποὺ στὸ τέλος αὐτὴ /νὰ αἱμορ/ ραγή/σει.

Στοχαστική και στέρεη φωνή που δείχνει τις καταβολές της αλλά καταθέτει τις δικές της προβολές. Εξάλλου το έργο δεν κρύβει τα κοιτάσματα π.χ. τα «ελυτικά», που εκμεταλλεύεται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελεί φόρο τιμής για τον μεγάλο ποιητή. Μεστή και καθάρια φωνή που εκπέμπει φως διάφανο, χωρίς λάμψη, γιατί με τη λάμψη η ποιητική φωνή θα έχανε το κέντρο, το πυρηνικό της στοιχείο και θα έβλεπε μόνο το περίγραμμα. Στη συλλογή της Ζαχοπούλου τα ποιήματα χτίζονται από μέσα, από τον εσωτερικό της κόσμο προς τα έξω και σωρευτικά όπως οι μέλισσες χτίζουν τις κυψέλες τους. Με τον ίδιο στερεομετρικό τρόπο που οι μέλισσες προσελκύουν άλλες μέλισσες για τον σχηματισμό του «Όλον».

Το αρχικό μότο της είναι η φράση του φιλόσοφου Ηράκλειτου «ουκ εμού αλλά του λόγου ακούσαντας». Ο Ηράκλειτος θεωρούσε ως ουσία της ειμαρμένης τον λόγο, ο οποίος διαποτίζει την ουσία του σύμπαντος. Πρέπει ν’ ακολουθήσουμε τον κοινό (καθολικό/ κοσμικό/ συμπαντικό) λόγο. Διακήρυττε ότι το «Έν είναι τα πάντα και τα πάντα είναι ένα». Ο ιδιωτικός λόγος της Ζαχοπούλου αντλεί από τον κοινό, αφήνοντας, όμως, το προσωπικό της αποτύπωμα.

Η ποίησή της ανατρέχοντας και στις δύο προηγούμενες συλλογές Μάρερμα και Βαθύς Ουρανός Βυθός θάλασσας διαπνέεται από αισιοδοξία. Η Ζαχοπούλου επικεντρώνεται στην ομορφιά και την αγνότητα των πραγμάτων. Κι αυτό το τρίτο βιβλίο θα το χαρακτήριζα κατά βάση ελπιδοφόρο και ιαματικό, αλλά κάποιες στιγμές καταδεικνύεται η πορεία προς την αυτογνωσία ως δύσβατη, ακόμη και δηλητηριώδης, όπως στο ποίημα με τον ευφάνταστο τίτλο ZERO-ΤΟΝΙΝΗ:

Ζῶ τὸ κέλυφός μου/ ἀκούω μόνο ἐμένα/ μισοσπασμένη ἠχὼ στοῦ δέρματος τὰ τοιχώματα/ Μιὰ ἄσπρη βούλα στοῦ λαιμοῦ τὴν ἐγκοπὴ/ Ἴσως τελεία/ Χορεύει τὰ κύτταρα καὶ τοὺς ἱστοὺς / Εἶμ’ ἄδειο βαγόνι/ ποὺ ξέφρενα τρώει τὶς ράγες/ καλπάζουν ὅλα ἔξω/ πιὸ ἠχηρὰ ἀπ’ τὸ χρόνο μου/ Εἶμαι ἕνας κύκνος/ μὲ σπασμένο αὐχένα/ ἀπ’ τὸ ἴδιο του τσεκούρι/ Τετραπληγικὸς/ Διανύω ἕρποντας ἕνα χωμάτινο ἑκατοστὸ/ κρύϐοντας ἐπιδέξια κι ἀνάλγητα;/ βαθιὰ στὸ χρόνο μου/ τὰ ἑκατομμύρια ἔτη φωτός.

Με τα ποιήματά της η Ζαχοπούλου, επίσης, μας φανερώνει πως ότι αναζητά στην ποίηση, αυτό αναζητά και στη ζωή. Πώς συνδέεται η ζωή με την ποίηση; Είναι σαν τα λόγια του Εγγονόπουλου, ότι «δε γράφω ζω, τα ποιήματα γράφονται με τη ζωή μας» ή σαν την αναφορά του Ρεμπώ: «Η ποίηση πάντα θα προπορεύεται απ’ την πράξη».

Η λυρική φύτρα της Ζαχοπούλου είναι, ίσως, η πιο γερή ρίζα της ποίησής της: «Αυτή η ρίζα χρειάζεται το νερό μας. Τους λυγμούς μας. Τις εκμυστηρεύσεις μας. Τα βαθιά μας μυστικά. Αυτή η ρίζα αναζητά τη ρίζα μας. Στο όνειρο. Στο όνειρό μας. Εκεί θα τη βρει. Αρκεί να ακούσουμε τη φωνή του. Κάτω από τη βουή του κόσμου. Μέσα στους ψιθύρους της καρδιάς μας».

Κι ο έρωτας, μια από τις βασικές θεματικές της, δεν αποτελεί έναν από τους κατεξοχήν τρόπους αυτογνωσίας; Στην ενότητα Έρωτος Ατασθαλίες παρουσιάζεται ως τρυφερός, ηδονικός, εξιδανικευμένος, ως η πεμπτουσία της δημιουργικότητας στη ζωή και την τέχνη. Θα διαλέξω, όμως, το ποίημα Σ’ αγαπώ που διακρίνεται και ο πόνος της ερωτικής αγάπης και η άλλη, η σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού.

Σ’ ἀγαπῶ

Ἡ κυρία μὲ τὰ λιλὰ γοϐάκια/ δρασκέλισε τὴ σιωπὴ/ στὸ ἠχόχρωμα φτάνοντας μιᾶς φράσης/ Ὕστερα ἔϐγαλε τὰ παπούτσια της/ καὶ χόρεψε στὸ γυαλιστερὸ πάτωμα/ ὀλισθηρῶν ὀνείρων/ Κανεὶς δὲν τῆς εἶπε ὅτι μετὰ/ θὰ βάδιζε στ’ ἀγκάθια ξιπόλητη.

Αυτά είναι τα υλικά – σύμβολα της ποιήτριας, ο άνεμος, η θάλασσα, ο ήχος των κυμάτων, όπως μας το ξεκαθαρίζει και στις επιλογικές φράσεις από την «Ιλιάδα» και το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο», για να είναι σίγουρη ότι αντιλαμβανόμαστε τι πρεσβεύει, ποια είναι η κοσμοθεωρία της και ποιους δρόμους ανοίγει για να φτάσει και ο αναγνώστης στη γαλήνη της αυτογνωσίας: Ζήσε με τη μορφή/ στραμμένη στο φως/ Το αύριο είναι άδηλο/ και το κορμί καλπάζει με τον χρόνο και αλλάζει// Πρόλαβε/ τις μυστικές συναντήσεις των κυμάτων στη θάλασσά σου/ Είναι αυτή που περιμένει/ τους βυθούς της να σε γνωρίσουν/ Γνώρισε τη ζωή/ Γνώρισε τον εαυτό σου.

⸙⸙⸙

[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Δείτε τα περιεχόμενα του δέκατου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]

Σε λίγο καιρό κοντά σας με νέο ηλεκτρονικό τεύχος στο mag.frear.gr

Mag.frear.gr – Τα ηλεκτρονικά μας τεύχη