Τασούλα Τσιλιμένη,
Αφωνία του απογεύματος
Μανδραγόρας, 2021
Εκεί που οι αδιέξοδοι έρωτες βαδίζουν ασθμαίνοντες, οι δυνατοί μαθαίνουν να κολυμπούν. Εκεί θα με βρεις.
Και ιδού μια ποιητική συλλογή από μια εμβληματική φυσιογνωμία στο χώρο της παιδικής λογοτεχνίας και δη στον χώρο της παιδικής πεζογραφίας. Βεβαίως, το λογοτεχνικό έργο της συγγραφέως δεν περιορίζεται στην παιδική λογοτεχνία αλλά απλώνεται και στην ποίηση των ενηλίκων, όπως τεκμηριώνεται από την πρώτη της ποιητική συλλογή Μικρές παραμυθίες του Έρωτα (2017), μια μικρόσχημη συλλογή με μινιμαλιστικές στροφές που παντρεύονται με πανέμορφες συνοδευτικές φωτογραφίες, ήτοι μια συλλογή ποιητική, όπου κυριαρχεί η συνομιλία φωτογραφίας και γλώσσας και η μείξη δυο ξεχωριστών κωδίκων του γλωσσικού και εικονιστικού, όπου άλλοτε η φωτογραφία, άλλοτε ο στίχος πυροδοτούν τα νοήματα και τις σημασίες των στίχων. Παράλληλα η συγγραφέας έχει γράψει ένα μυθιστόρημα Τη νύχτα που ζήλεψε το φεγγάρι (2003), και μια εξαιρετική συλλογή διηγημάτων Το κουμπί και άλλες ιστορίες (2017), όλα στο πεδίο της ενήλικης πεζογραφίας.
Η πρώτη, γενική πριν την ανάγνωση της συλλογής, εκτίμηση αναδύεται από την τυπική καταγραφή των έργων της. Η συγγραφέας πειραματίζεται, καθώς δοκιμάζει και δοκιμάζεται σε διαφορετικά λογοτεχνικά είδη με διαφορετικές απαιτήσεις και τεχνικές, ποίηση, παιδική πεζογραφία, διήγημα, μυθιστόρημα.
Η συλλογή Αφωνία του απογεύματος, περιέχει δυο άνισες ενότητες.
Στην πρώτη ενότητα με τίτλο «Βλέμματα» συμπεριλαμβάνονται 23 ποιήματα με ξεχωριστούς τίτλους σχεδόν πάντοτε περιεχομενικούς. Η οπτική εικόνα των ποιημάτων ποικίλει και μορφολογικά συναντώνται στροφές και στίχοι διαφόρων ειδών, μονολεκτικοί, πολυσύλλαβοι στίχοι, πάντοτε ανισοσύλλαβοι, στροφές μονόστιχες και πολύστιχες πάντοτε σε μορφική ποικιλία, που επιτρέπει ο ελεύθερος στίχος. Υπάρχει μια αίσθηση πεζολογίας που εντείνεται από τη μορφολογική ασυμμετρία των στίχων και στροφών, κάτι όμως που αντισταθμίζεται από την παρουσία ρυθμού και μέτρου και με τη βοήθεια των συχνών παρηχήσεων και συνηχήσεων.
π.χ. οι στίχοι
«Ίδια νομίζουμε πως μένουνε τα μέρη» (Η δέστρα).
Διαβάζουμε το εκτενέστερο ποίημα που έδωσε τον τίτλο στη Συλλογή και όχι τυχαία, σελίδα 26, εφόσον συμπυκνώνει το μαγικό νοηματικό πλαίσιο της Συλλογής, ήτοι μικρές καταστάσεις αδύναμου έρωτα, και ωθεί σε ξεχωριστή ανάγνωση.
Την ώρα που ο ήλιος καθρεφτίζεται
Στα γυμνά παράθυρα των σπιτιών
-Το ρολόι δείχνει περίπου σαράντα λεπτά πριν τις επτά-
Σάββατο απόγευμα ή Κυριακή,
Μέσα μου απλώνεται μια θλίψη.
Το ποίημα απλώνεται σε 34 στίχους και σηματοδοτεί την κεντρική νοηματική σφαίρα. Οι αδιέξοδες αγάπες, οι αδύναμοι έρωτες, οι ανυπεράσπιστες αγάπες και οι απελπισμένο εραστές, κάτι σαν τον ιδανικό και ανάξιο εραστή του ποιητή Καββαδία. Τα ποιήματα στην ενότητα αυτή ομοιάζουν με μικρές φωτογραφικές λήψεις,- βλέμματα τα ονομάζει η ποιήτρια- που αναδεικνύουν την ουτοπία, την ανατροπή με τέλος θλιμμένο σε μια ονειρική αρχικά ερωτική σχέση. Τα ποιήματα είναι επικεντρωμένα στο μικρό απόσταγμα των σκέψεων και συναισθημάτων, όπως αποτυπώνονται μέσα στον νου των εραστών που αγκαλιάζονται, φιλιούνται, ονειρεύονται και σχεδόν με μια ανάσα, έναν στεναγμό, χωρίζουν.
Στη δεύτερη ενότητα με τίτλο Μικρογραφίες απλώνονται σε 6 σελίδες μικρά άτιτλα αποσπάσματα, δίστιχα, τρίστιχα, τετράστιχα μέχρι και έξη στίχους. Μορφολογικά τα αποσπάσματα αυτά φαίνονται να έχουν περισσότερη συμπύκνωση νοημάτων, περισσότερη εικονοποιϊα και φυσιολογικά και μεγαλύτερη δυναμική αναγνώσεων. Για παράδειγμα το απόσπασμα
Ολόγυμνες οι λεύκες
περιμένουν την άνοιξη.
Και βρέχει γαλάζιο ο Μάρτης.
Είναι στίχοι που γονιμοποιούν πολλαπλές εικόνες στο μυαλό του αναγνώστη και υποδαυλίζουν ανάλογες σκέψεις. Η βάση όμως είναι η στυγνή αναπαράσταση της φύσης λίγο πριν την Άνοιξη. Είναι όμως και στίχοι που ακούγονται ευχάριστα στο αυτί γιατί εμπεριέχουν με τις πολύ διακριτικές παρηχήσεις, πχ τρία εψιλον ( ε) και δυο λάμδα (λ) που δίνουν ανάλογους επαναλαμβανόμενους ήχους και σχεδόν μια κατά πλειψηφία παρουσία του ρυθμού με τρία μέτρα διαφορετικά, ίαμβικό,στους δυο πρώτους στίχους και ώ του θαύματος αμφίβραχυς( μεσοτονικός ο τρίτος
Και βρέχει /γαλάζιο/ ο Μάρτης.
U – U/ U – U/ U – U
Η Συλλογή αποτελεί ένα μικρό οδοιπορικό στο μονοπάτι που ακολουθεί κάθε φορά και ένας άλλος άνθρωπος στον έρωτα, στη μοναξιά, στην επιθυμία, στη μνήμη, στη ζωή. Μια περιδιάβαση στο μονοπάτι των μεγάλων ερωτημάτων:
Γιατί ερωτευόμαστε το λάθος άτομο;
Γιατί ελπίζουμε πάντα, ενώ το βλέπουμε πως το θέμα δεν προχωρεί;
Γιατί επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη;
Γιατί υποφέρουμε μαρτυρικά για κάποιον που μόνο εμείς δε βλέπουμε πόσο λάθος είναι και καταλήγουμε στην απόλυτη θλίψη;
Η Τ. Τσιλιμένη απαντά:
Σάββατο ή Κυριακή
Μέσα μου απλώνεται μια θλίψη.
Σελ. 27 (Η Αφωνία του απογεύματος)
Ο Κ. Καρυωτάκης το είχε πει έτσι «Ήθελα πράγματι να ήμαστε, έστω και πουλιά, στο θαυμάσιο εκείνο τοπίο, όπως ήθελα να’ μαστε στο χωριό αυτό των Άλπεων, καλύτερα όμως -το ομολογώ- άνθρωποι, αλλά πιο απλοϊκοί, πιο ελεύθεροι από τώρα. Εν ανάγκη δε και Φρατέλοι. Τότε τουλάχιστο θα είχαμε την όμορφη αυτή γλώσσα να λέμε την αγάπη μας.»
Η συγγραφέας πολλά χρόνια μετά απαντάει αλλιώς, πιστεύοντας ότι ο αδύνατος έρωτας, μας αναγκάζει να ψάχνουμε το μέσα μας, ή τουλάχιστον να τον εκφράζουμε όπως μπορούμε, βασισμένοι έστω στις λέξεις που έχουν την ιαματική τους ικανότητα παρηγορίας.
Πώς γίνονται καρφιά οι λέξεις;
Στον τοίχο της ψυχής τρύπες ανοίγουν
σε κάδρα από ξύλο φυλαγμένες
τις όμορφες στιγμές να μας θυμίζουν.
Σελ. 17 (Καρφιά οι λέξεις)
