Ένα περιπετειώδες βιβλίο για την πολιορκία μιας πόλης θα περιέγραφε τούτη την πολιορκία με διάδοχες σκηνές ωμότητας, θανάτου, ηρωισμού, φρίκης, που όμως δεν θα χρειάζονταν, πλέον, αν από το βιβλίο έμενε το κουκούτσι του – ένας ερειπιώνας όπου η πόλη θα ήταν πια μονάχα η μνήμη της, και οι επιζώντες θα περιφέρονταν ή θα ακινητούσαν αποσβολωμένοι, φαντάσματα ανθρώπων. Αν πάλι αυτό το βιβλίο ανήκε, επίσης, στο είδος του φανταστικού, η ιστορία του θα ντυνόταν με τα ανάλογα «σκηνικά αντικείμενα», μα ούτε αυτά θα χρειάζονταν αν κρατιόταν από το φανταστικό, σαν αποσαρκωμένο κουκούτσι, η ατμόσφαιρά του.
Τούτο το «κουκούτσι», περίτεχνο και στοχαστικό στη γραφή του, είναι η Λιτανεία του χρόνου της Μελανίας Δαμιανού. Σε σύντομα κεφάλαια, από μια διαφορετική φιγούρα κάθε φορά (ο λιποτάκτης, η αναγνώστρια, ο κατάδικος, ο μουσικός, αυτός που βρήκε το γεράκι με τη σπασμένη φτερούγα, ο κρυμμένος, ο φονιάς, ο καλόγερος, ο κυνηγημένος, ο δραπέτης) περιγράφει στιγμιότυπα και εικόνες της καταστροφής· μα κάθε άλλο παρά αποσπασματικό είναι αυτό το υπέροχο μικρό βιβλίο· απεναντίας, δίνει μια καλειδοσκοπική αίσθηση πληρότητας. Σοφά, η ιστορία του δέχεται χωρίς εξηγήσεις τη σύμβασή της: μια ανώνυμη πόλη υπήρξε και δεν υπάρχει πια – και μαζί τη δέχεται ο αναγνώστης χωρίς να αναρωτηθεί, έχοντας μεταφερθεί στον ρημαγμένο τόπο από τις πρώτες κιόλας αράδες:
«Εδώ απλώνεται η εγκαταλειμμένη πόλη των πύργων. Κατάξερη, σαν δέρμα ζώου που πέθανε στην έρημο. Χάρτης θεμελίων χωρίς κανένα υπόμνημα, καρφωμένος πάνω σε ανεξήγητα σημάδια. Μ’ ένα ελάχιστο βήμα γκρεμίζεται ακόμη ένα πηγάδι, θρυμματίζεται άλλη μια πύλη».
Η ιστορία είναι εντέλει η πόλη, κι αν αυτή είναι πια μονάχα ερείπια, πώς θα μπορούσε η ιστορία της να είναι αρραγής; – μα πουθενά, παρ’ όλα αυτά, δεν θυσιάζονται η ίδια η εξιστόρηση και η αφηγηματικότητα. Απεναντίας, υπάρχουν ατόφιες σε τούτο το ποιητικό κουκούτσι ενός βιβλίου του φανταστικού.
[Μελανία Δαμιανού, Λιτανεία του χρόνου, Κίχλη, Αθήνα 2019.]
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Στη φωτογραφία, το κατεστραμμένο από σεισμό Ποτζιορεάλε, στην Ιταλία. Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.]
