Ο Μισέλ Πικολί, στην ταινία Ο Μιλού το Μάη του Λουί Μαλ, έλεγε μια πολύ ωραία ατάκα που την είχε διαβάσει στον Βολταίρο, αν θυμάμαι καλά: «Αποφάσισα να είμαι ευτυχής γιατί η ευτυχία κάνει καλό στην υγεία».
Και το πιο καλό στην υγεία είναι να διαβάζεις ένα βιβλίο που σου αρέσει και να μην διαβάζεις ό,τι δεν σου αρέσει. Και για να πάω και στον Τ.Σ. Έλιοτ : «Λες πως λέω πάλι/ Κάτι που είπα πριν. Και πάλι θα το πω» (East Coker, III), σαν να ακούγεται από το βάθος και ο Κίρκεγκωρ : «Σου ξαναλέω ό,τι σου έχω πει τόσες φορές» (Robert Heiss, s. 219), διαβάζω ό,τι μου αρέσει. Και από τα πολλά που μου άρεσαν, ξεχώρισα τα ακόλουθα και τα συνιστώ ανεπιφύλακτα.
1. Η έβδομη λειτουργία της γλώσσας, του Ρολάν Μπινέ, μετάφραση Γιώργος Ξενάριος (εκδ. Opera). Για την έξυπνη γραφή, τη σημειολογική μελέτη, την αποδόμηση των πάντων, την κυριαρχία του σημείου πέραν πάσης προσδοκίας. Βιβλίο συναρπαστικό, μοντέρνο και μεταμοντέρνο, αποσπασματικό, πολυθεματικό, επιστημονικό, μεταμυθοπλαστικό, για την αξία της σημειολογίας, για το «λέξημα», την «κορυφογραμμή του πληθυντικού κειμένου», για τον «θάνατο του συγγραφέα» (κυριολεκτικά και μεταφορικά). Για τη γλώσσα και τη ζωή που κανείς δεν θα μπορέσει να την εξαντλήσει.
2. Τα Άνθη του Κακού, του Σαρλ Μπωντλαίρ, μετάφραση Γιώργος Κεντρωτής (εκδ. Gutenberg) και το εξαιρετικότατο Επίμετρο, για την ευλυγισία και επικαιροποίηση του στίχου, γιατί ο μοντέρνος άνθρωπος είναι διαφωνικός και ο Μπωντλαίρ είναι ο ποιητής που αρθρώνει «το ανάκουστο κάλλος της διαφωνίας», γιατί η καρδιά και η λογική έχουν εκτοπιστεί και τη θέση τους έχουν πάρει αποκλίνουσες και ανώμαλες καταστάσεις της συνείδησης. Γιατί η μετάφραση και τα σχόλια με απογειώνουν.
3. Άμλετ, του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, μετάφραση και προλεγόμενα Διονύσης Καψάλης (εκδ. Gutenberg), γιατί οι μελαγχολίες είναι όσοι και οι ηθοποιοί που τον υποδύθηκαν και οι μεταφραστές που καταπιάστηκαν και οι αιώνες που δεν μπόρεσαν να τον εξαντλήσουν. Γιατί εκείνος ο στίχος to be or not to be, παρά την όποια χρησιμοποίησή του, παραμένει η «θεμελιώδης πρόταση και η κινητήρια απορία αυτής της συναναστροφής». Για «την υψηλότερη ηδονή που μπορεί να μας δώσει το θέατρο».
4. Και πάλι Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Η κωμωδία των παρεξηγήσεων, και πάλι εισαγωγή-μετάφραση Διονύσης Καψάλης (εκδ. Gutenberg), για εκείνους τους στίχους «Σαν μια στάλα νερό είμαι εγώ στον κόσμο / που μιαν άλλη στάλα ψάχνει στον ωκεανό», για τη δραματική αποτελεσματικότητα και εμβέλεια του έργου –στην επιφάνεια ξεκαρδιστικό, στο βάθος τραγικό.
5. Ο Μέγας Αλέξανδρος των Βυζαντινών, της Ελένης Γλύκαντζη-Αρβελέρ (εκδ. Gutenberg), για τα «μεγάλα αγριωπά μάτια» του που παρατηρούν τη διαδρομή του μέσα στο Βυζάντιο, που περιμένουν να δουν πού θα καταλήξουν οι επίγονοι, πώς θα κρίνουν οι άνθρωποι όσα ιστορούνται γι’ αυτόν, για το διηνεκές ερώτημα, «πού είναι ο τάφος σου, Μεγάλε;» και το παρεμφερές του Λουκιανού που, επίσης, μένει ανοιχτό στους αιώνες : «Πες μου πού σε έθαψαν οι Μακεδόνες;».
6. Η υπέροχη γλώσσα: 9 λόγοι για ν’ αγαπήσεις τα αρχαία ελληνικά της Andrea Marcolongo, μετάφραση Άννα Παπασταύρου (εκδ. Πατάκη), για την «ερωτική» διάθεση της διδασκαλίας της που σε ξανακάνει ευτυχισμένο μαθητή, για τα τρία γένη που μόνο στα ελληνικά τα έχουμε, τον δυικό αριθμό που μόνο στα ελληνικά τον έχουμε, για την ευκτική έγκλιση που μόνο στα ελληνικά την έχουμε. Θέλει βέβαια λίγο κόπο, αλλά «οι θεοί δεν δίνουν στους ανθρώπους κανένα πράγμα που να είναι ωραίο και καλό χωρίς κόπο και ζήλο… αν θέλεις όμως οι θεοί να είναι ευνοϊκοί απέναντί σου, πρέπει να τιμάς τους θεούς».
7. Η φόνισσα του Παπαδιαμάντη, από τον Κώστα Σταμάτη (εκδ. Πατάκη), για τη διπλή επίσκεψη στη Φόνισσα του Παπαδιαμάντη και τη μελέτη του Σταμάτη. Για το φρικτό κοινωνικό υλικό που κρύβεται κάτω από την επιφάνεια του μύθου. Για κείνην που ξεκίνησε Φραγκογιαννού και Φόνισσα, για να καταλήξει «γραία Χαδούλα», που από τη νύχτα της μεγάλης αγρύπνιας και του πρώτου φονικού και «ψήλωσε ο νους της», έφτασε στην Εβδομάδα των Βαΐων και μετά στον Γολγοθά της. Για τα πάθη της και τη μετάνοιά της, για να απαλλαγεί τέλος από το μαρτύριό της και μεταξύ θείας και ανθρώπινης δικαιοσύνης να επιβεβαιώσει την αλήθεια που κρύβει ο μύθος της.
8. Ελαφρά ελληνικά τραγούδια του Αλέξη Πανσέληνου (εκδ. Μεταίχμιο), που τόσο ωραία αδιαφορούν για την πολιτική πραγματικότητα, για τους αιώνια τυχερούς νικητές αλλά και για τους μαϊμού τσολιάδες στο μνημείο του Αγνώστου, τη νύχτα που εκτελέστηκαν μυστηριωδώς πάνω από εξήντα υπόδικοι για συνεργασία με τους Γερμανούς και άλλοι σαράντα οχτώ γιατί μάλλον είχαν καταδώσει μέλη της Αντίστασης. Για τα όπλα που χρησιμοποιήθηκαν –σύρμα σαν αυτό που χρησιμοποιούν στις μαριονέτες και σπαθί σαν αυτό με το οποίο ο Δον Ζουάν σκοτώνει τον πατέρα της ερωμένης του. Δικαιοσύνη.
9. Σεφέρης-Αβέρωφ: Η ρήξη του Γιώργου Γεωργή (εκδ. Καστανιώτη), για την αποκατάσταση μιας αλήθειας πνιγμένης στης, τότε, «Εστίας» τις πολιτικές δολοπλοκίες, του Αβέρωφ τις μυστικές, πίσω από την πλάτη του διπλωμάτη, συνεννοήσεις, του «εμμονικού», «ψυχωτικού» και «μνησίκακου» Άγγελου Βλάχου τη συνεργασία στη διαπλοκή και τέλος, γιατί ο «Γιώργος Σεφέρης δεν ήταν μόνο ένας σπουδαίος ποιητής, αλλά και ένας σπουδαίος διπλωμάτης» που πάλεψε με τα στοιχεία και τα θηρία.
10. Το ψηφιδωτό της νύχτας της Ιουλίτας Ηλιοπούλου (εκδ. Ύψιλον), ποιήματα σαν «υπόθεσες ψυχικές», δοσμένες σε ποιητική αλφαβήτα, όπου στο γράμμα «ε» ο «ΕΡΩΤΑΣ» με σταματά, μια νύχτα του Αυγούστου, που σου στέλνω λέξεις «και μου τις επιστρέφεις μελωδία». Στο «ο», όνειρα, πουλιά, παιδιά, φαντάσματα, «σκιές απ’ του κήπου τα κυπαρίσσια ανάμεσα …κόβουν δρόμο κατηφορίζοντας…».
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.]
