Πατρίτσια υπάρχει: μία άλλη ανάγνωση
Πατρίτσια υπάρχει τιτλοφορείται το τελευταίο θεατρικό έργο του πατρινού δημιουργού, του πολυγραφότατου Δημήτρη Κάββουρα.
Η Πατρίτσια, η απούσα ηρωίδα του έργου έχει σχεδόν κοινό γραμματικό θέμα με τη γενέτειρα του ποιητή και συγγραφέα: Πατρίτσια-Πάτρα. Πατρίτσια υπάρχει και Πάτρα υπάρχει και άνθρωποι με υπαρξιακές αναζητήσεις υπάρχουν και μας βοηθούν να ταξιδεύουμε με το νου στο «γίγνεσθαι» και το «είναι» αλλά και στο «ανατρέπειν».
Ο Δημήτρης Κάββουρας, σημαντικός και προικισμένος συγγραφέας εμπνέεται και εμπνέει, αναζητά και ιχνηλατεί δρόμους και μονοπάτια που εν δυνάμει δίνουν διέξοδο στις δικές μας υπαρξιακές ανησυχίες, στις ενδόμυχες σκέψεις μας, στις αγωνιώδεις και αγχωτικές καταστάσεις της καθημερινότητας. Μέσα από μία απρόσμενη θεατρική δημιουργία, μπεκετικού ύφους, ξεκινώντας από μια τυπικά ανώδυνη παρουσίαση ενός περίεργου ραντεβού/συνάντησης μας οδηγεί σε ατραπούς σκληρής εσωτερικής διεργασίας, μας κάνει σιγά σιγά να ξεδιπλώνουμε μύχιες σκέψεις, κρυμμένες ευαισθησίες, ιδιότητες δύσκολα αναγνωρίσιμες με την πρώτη ματιά. Αν και φαινομενικά παρουσιάζει το ιστορικό της συνάντησης των πρωταγωνιστών Α Β, δύο ιδιόρρυθμων ανθρώπων με κάποια, θα λέγαμε, κοινωνική δυσκαμψία εντούτοις με χειρουργική μαεστρία προσεγγίζει τις αδυναμίες, αναλύει τους φόβους, φωτίζει τους καημούς και το μαράζι της ψυχής, ίσως του καθενός από εμάς. Αξίζει να παρακολουθήσει κανείς την εξέλιξη της ιστορίας για να κάνει ένα εσωτερικό ταξίδι και να πραγματοποιήσει ένα διάλογο με τον ίδιο του τον εαυτό, που ίσως αποφεύγει υποσυνείδητα εγκλωβισμένος στην καθημερινότητα του ή καλυπτόμενος από τον εθισμό που την χαρακτηρίζει. Αποφασισμένος λοιπόν να κατακερματίσει το άλλοθι της συνήθειας μεθοδευμένα και συστηματικά ο Δ Κάββουρας μας οδηγεί μέσα από την γρήγορη εξέλιξη των δρώμενων στην αποκρυπτογράφηση του αδύναμου ψυχισμού, στις αιτίες που ίσως κάποτε όλους μας σταμάτησαν από την διεκδίκηση του ποθητού. Αυτό μπορεί και το κάνει μέσα από τη δύναμη της γραφής του. Έχοντας ο Δημήτρης Κάββουρας εντρυφήσει στην ποίηση, χώρο που απαιτεί λεπτή γλωσσική δεξιότητα, καταφέρνει μέσα από ευέλικτη χρήση της γλώσσας να παράγει απροσδόκητο νόημα ακόμα και μέσα από το συνεχή διάλογο των δύο ηρώων, που η σημαντική θεατρική παρουσία τους επιτείνει την δύναμη αυτής της γλωσσικής δεξιότητας του συγγραφέα.
Και ενώ φαίνεται να παραθέτει την ιστορία δύο αδύναμων ανθρώπων, δύο προσωπικοτήτων που άγονται και φέρονται από κανόνες κοινωνικών στερεοτύπων, από ανασφάλειες και δειλία, εντούτοις – και αυτό αποτελεί την δυνατή ανατροπή του έργου και τον κυριότερο, ίσως, λόγο που κερδίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη/θεατή – εντούτοις σκαλί-σκαλί, ο πρωταγωνιστής Β αναρριχάται από την πλατωνική σπηλιά στην κορυφή του φωτός. Από την πλάνη στην αλήθεια. Μία αλήθεια οδυνηρή αλλά όχι θανατηφόρα, όπως λανθασμένα υποψιαζόταν. Μία αλήθεια που ο ίδιος τολμά και απαιτεί και μέσω της οποίας γίνεται δυνατότερος και πιο διεκδικητικός. Ουσιαστικά το έργο διδάσκει τους αναγνώστες και τους θεατές του. Θα έλεγα πολύ περισσότερο τους αναγνώστες του, γιατί μέσα από το κείμενο δύναται ο καθένας να αναγνώσει πολλές φορές και να σταθεί κατανοώντας ουσιαστικότερα, όχι απλώς το νόημα του έργου αλλά το πόσο μπορεί, όσα εκτίθενται ως σκέψεις των πρωταγωνιστών, να του αποκαλύπτουν τον εαυτό του ή οικεία πρόσωπα και συμπεριφορές. Το έργο αυτό μας διδάσκει πώς να μην είμαστε «κατά του εαυτού μας». Πως «ο ίδιος μας ο εαυτός γίνεται ισχυρός αντίπαλος» καθοδηγούμενος από τον εγωισμό, πως, και κυρίως, γιατί πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τον «έτερο νόμο μέσα μας», έτσι ώστε να μην ηττηθούμε στη ζωή μας από εμάς τους ίδιους. Λειτουργεί ως καταλυτικής σημασίας οπτική για να μάθουμε να διεκδικούμε στη ζωή και να «μην καθόμαστε με σταυρωμένα χέρια», να μην «αποδεχόμαστε οι ίδιοι την καταδίκη μας».
Το Πατρίτσια υπάρχει είναι μία φιλοσοφία ζωής που με στοχαστικό τρόπο στηλιτεύει τον ατομικισμό της δικής μας κοινωνίας που οι περισσότεροι «είναι πρόθυμοι να δώσουν όλα όσα δεν τους ανήκουν μα τίποτα από τον εαυτό τους». Παρουσιάζοντας την ευαισθησία, τη δειλία, το ρομαντισμό του πρωταγωνιστή Β μάς κάνει να ανακαλύψουμε συμπεριφορικά στοιχεία που θεωρούσαμε πως το να υπάρχουν, το να μας χαρακτηρίζουν ήταν αδυναμία και μειονέκτημα μεγάλο. Ο Δημήτρης Κάββουρας οδηγεί, μέσα από μαιευτική τακτική, τυπικά τους πρωταγωνιστές, ουσιαστικά όσους ακολουθούμε την ιστορία, να βγάλουμε στην επιφάνεια -απαλλαγμένοι από ενοχικά σύνδρομα και αισθήματα δειλίας- όσα χαρακτηριστικά λειτουργούσαν ανασταλτικά στην αποδοχή του εαυτού μας. Το δυνατό στοιχείο αυτού του έργου είναι ότι σε αυτήν την κατάσταση αποδοχής δεν οδηγούμαστε γιατί συνειδητοποιούμε ότι «και οι άλλοι είναι έτσι» αλλά γιατί βιώνουμε μέσω της εξέλιξης της ιστορίας ότι αυτοί οι αδύναμοι τύποι που τόσο μας μοιάζουν μπορούν και κάνουν την ανατροπή της μίζερης μέχρι τότε ζωής τους. Μπορούν και πραγματοποιούν το άλμα που θα τους δώσει ξανά τη χαμένη ευκαιρία. Είναι εκείνοι, που ερμηνεύοντας με διαφορετικό τρόπο τα πράγματα, συνειδητοποιούν ότι η δύναμη αλλαγής των κακώς κειμένων για τη ζωή μας βρίσκεται μέσα μας και μόνο μέσα από εμάς τους ίδιους αλλάζει ο κόσμος.
Άριστος γνώστης της ανθρώπινης ψυχολογίας, και αυτό αποδεικνύεται σε πολλά σημεία του κειμένου, με σεμνότητα και δύναμη στο λόγο μάς προτρέπει να μην υποτασσόμαστε στο αδύνατο. Δικαιούμαστε και πρέπει να τιμούμε τη ζωή διεκδικώντας τη: «όποιος αγαπά τολμά». Όποιος αγαπά όχι μόνο τον άλλον αλλά και τον εαυτό του και τη ζωή. Με τη εξαιρετική πένα του συγγραφέα η αρχική «ακινησία» της ζωής γίνεται καταιγιστική αλλαγή στο τέλος. Και γι’ αυτή την αλλαγή ευθύνεται ο ίδιος ο πρωταγωνιστής που αποφασίζει να μην λειτουργήσει μοιρολατρικά. Ο Δ. Κάβουρας, ταξιδεύοντάς μας από τη δειλία στην αποφασιστικότητα, από την πραγματικότητα στο ιδεατό, από την κρύπτη του Εγώ στο φως του Άλλου, με σύνεση και στιβαρή θέληση μας καθοδηγεί, διευκρινίζοντας μας ότι «η ώρα που θα έχουν συμβεί τα πάντα δεν έρχεται ποτέ» αλλά κάθε κατάσταση επώδυνη, όσο και αν μας σμιλεύει στερώντας μας χρόνο ευτυχίας και ανέμελης παρουσίας, μας κάνει να συνειδητοποιούμε ότι τέτοιου είδους «αλληγορικά» βιώματα είναι που «δίνουν νόημα στη ζωή μας».
Ειδικά στις μέρες μας που η ζωή μας ρημάζεται, οι ελπίδες χάνονται, και η όποια τροπή δείχνει να μην επηρεάζεται από τους πρωταγωνιστές της καθημερινότητας -όλους εμάς δηλαδή- η επαφή με αυτό το ανατρεπτικό κείμενο είναι μία άλλη οπτική. Το Πατρίτσια υπάρχει είναι ένας ύμνος στην αξία του προσώπου, του ανθρώπου που δεν υποτάσσεται. Είναι ένα μάθημα ζωής, που προτάσσει ότι ο καθένας είναι εν δυνάμει σπουδαίος και πως μέσα από μια σκληρή αυτοκριτική και προσπάθεια μπορεί να ανατρέψει τα δεδομένα, τις ισχύουσες καταστάσεις και να αναβαθμίσει τη ζωή του μέσω της εσωτερικής του ελευθερίας. Καλλιεργεί αργά, συστηματικά και στοχευμένα την πίστη στον εαυτό μας και στη δύναμη της συμμετοχής μας στη διαμόρφωση της μοίρας μας. Γι’ αυτό δεν είναι απλώς ένα θεατρικό κείμενο, δεν είναι μόνο σκέψεις επί χάρτου. Είναι ένα φιλοσοφικών αναζητήσεων πόνημα αλλά και ένα μαχητικό κείμενο που μας προτρέπει, έστω και αργά, να διεκδικούμε.
[Το έργο Πατρίτσια υπάρχει παρουσιάστηκε στο θέατρο act, στην Πάτρα, με εξαιρετικές ερμηνείες από τους Δημήτρη Τζαβάρα και Ηρακλή Τζαβέλλα αλλά και ιδιαίτερα τολμηρή στην απλότητά της σκηνοθεσία από τον Τηλέμαχο Τσαρδάκα, κατά την περίοδο Νοεμβρίου- Δεκεμβρίου 2013]
Μίνα Π. Πετροπούλου
Φιλόλογος, Dr Κοινωνιολογίας
