«Είμαι ένα χέρι» είναι ο πρώτος στίχος ενός από τα άτιτλα στο σύνολό τους ποιήματα της συλλογής Αυτοχειρία σε χρόνο εξακολουθητικό, της Λίνας Φούντογλου (εκδ. Σμίλη, 2024). Η τελευταία στροφή του εν λόγω ποιήματος έχει ως εξής:
είμαι ένα χέρι μόνο του
θα έλεγα πως μοιάζω αριστερό
-κάποτε σίγουρα-
ένα χεράκι που επιπλέει στον ποταμό
ψάχνοντας να ταιριάξει
στο υπόλοιπο κορμί του
Η Λίνα Φούντογλου, με τη δεύτερη ετούτη συλλογή της, ορίζει το έδαφος πάνω στο οποίο θα κινηθεί. Χαράζει την περιοχή της. Πρόκειται για ένα έδαφος ματωμένο, μια περιοχή σημαδεμένη από τη βίαιη απώλεια, τον ακρωτηριασμό, όπως στο ποίημα όπου το λόγο παίρνει το ακρωτηριασμένο μέλος, το χέρι.
Ο Αντόνιο Πόρτσια, στο θαυμάσιο έργο του Φωνές (μτφρ. Ε.Χ. Γονατάς, εκδ. στιγμή) λέει «Με λόγια δικά της μιλάει μόνο η πληγή». Εδώ, σε αυτή τη συλλογή, όλο το σώμα είναι πληγή και από την προμετωπίδα κιόλας η ποιήτρια διερωτάται «Πώς και δεν εκρήγνυται το αίμα από τις απειροελάχιστες τρύπες του δέρματός μας;». Τα ποιήματα της Φούντογλου θα μπορούσαν να νοηθούν και ως οι ελάχιστες αυτές τρύπες, απ’ όπου, αν πλησιάσουμε, θα ακούσουμε τον παφλασμό του αίματος, τους χτύπους του στα μηνίγγια, την επίμονη τροφοδοσία του σώματος με ζωή, με έρωτα, με χωρισμό, την ακαταπόνητη μανία του να ψάχνει διέξοδο, να ψάχνει συνέχεια, να λαχταρά να ενωθεί με άλλα ποτάμια, να διερωτάται πώς θα ήταν αν το εγώ ενωνόταν με το εσύ. Αν ο σπόρος δεν πήγαινε χαμένος.
Όλον τον σπόρο της νιότης που πέταξες
εγώ θα τον έκανα λουλούδια που θα με έλεγαν μαμά
μάγουλα αθωότητας που θα τσιμπούσες
ένα μάτι χρωματιστό
το άλλο αετίσιο
μήπως οι εχθροί σου πλησιάσουνε το κάστρο
καινούργια χέρια με όρεξη πρωτιάς να φτιάξουν μουσική
χείλη αφίλητα
πέλματα μαλακά απερπάτητα
με όλη τη λαχτάρα του δρομέα
αίμα καθαρό
δυνατά νεφρά
καρδιά καινούργια πολλών ίππων
όλον τον σπόρο που πέταξες σε άγονη γη
Διαβάζοντας τα ποιήματα της συλλογής, είχα την αίσθηση ότι ήταν το ίδιο το σώμα που μιλά. Μιλά σε χρόνο εξακολουθητικό για το τι σημαίνει να βιώνεις τον κόσμο μέσα σε ένα σώμα, φρούριο διάτρητο, ευάλωτο στα βέλη του Άλλου, ευάλωτο στα βέλη του εαυτού, ένα σώμα οσιομαρτυρικό. «Συνδέθηκα/ με κάθε οσιομάρτυρα επί γης/ έως ότου πέθανε και ο τελευταίος» γράφει στην αρχή ενός ποιήματος.
Δεν είναι τυχαίο ότι η λέξη «μαρτύριο» συνδέεται με τη «μαρτυρία». Το σώμα είναι μάρτυρας όχι μόνον επειδή υποφέρει αλλά επειδή φέρει πάνω του τα ίχνη του μαρτυρίου, τα οποία συνιστούν μαρτυρίες. Η ποιήτρια, πριν μας μεταφέρει αυτή τη μαρτυρία, την παρατηρεί, καθώς δεν είμαστε φτιαγμένοι μόνο από σώμα, αλλά και από νου, ο οποίος τα «πανθ’ ορά». Εμείς όμως; Εμείς μπορούμε να κοιτάξουμε στο εσωτερικό του νου μας;
Το κεφάλι μου
μια εκκλησία που
ποτέ
δεν θα δω από μέσα
δεν θα θαυμάσω τα ψηφιδωτά
δεν θα φιλήσω τις εικόνες
δεν θα αισθανθώ τη ζεστασιά
την ασφάλεια αν έξω αρχίζουν
οι πλημμύρες των ματιών
Το κεφάλι μου
μια εκκλησία που
το δικό μου κερί
δεν θα μπορέσω να ανάψω
Η ποιήτρια δεν μπορεί να ανάψει κερί στην εκκλησία του νου της, όμως μπορεί με τη γλώσσα της, με την ποίησή της δηλαδή, να ανάψει τα καντηλάκια των νεκρών της, όπως δηλώνει στο δίστιχο που κλείνει τη συλλογή: «Τα καντηλάκια των νεκρών μου ανάβω με τη γλώσσα/ τον δρόμο σπίτι να βλέπω να γυρνώ». Η γλώσσα θυμάται, κάνει μνημόσυνο σε όλους και όλα όσα έχουμε χάσει κι έτσι η ποίηση γίνεται ο δρόμος της επιστροφής στην πατρίδα της καρδιάς. Σε κάποια από τα ποιήματά της η Φούντογλου, όπως και τόσοι ποιητές και ποιήτριες πριν από αυτήν, προσπαθεί να ιχνηλατήσει την ίδια την ποίηση, να ιχνογραφήσει τη μορφή της, τη λειτουργία της, τον σκοπό της. Σε ένα από τα αγαπημένα μου ποιήματα της συλλογής, η ποιήτρια παρατηρεί μια μύγα όσο επιβιώνει ναρκωμένη στο δωμάτιό της αλλά και στη συνέχεια, μετά το θάνατό της, όταν μάλιστα παρομοιάζει την αποσύνθεσή της με ποίηση. Αντιγράφω την τελευταία στροφή:
Τότε διέκρινα τη δύναμή της
η ενέργεια λένε δε χάνεται
γι’ αυτό τα βράδια ακούω μια βοή
είναι το πέταγμά της
Αυτό το εξακολουθητικό πέταγμα της ζωής, σε πείσμα του θανάτου, ίσως και με τη συνδρομή του, μας μεταφέρει με την ποίησή της η Λίνα Φούντογλου. Με το ίδιο της το χέρι.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: ©Ilya Zomb. Δείτε τα περιεχόμενα του δέκατου πέμπτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
