ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΟΝ ΑΔΗ
Κωνσταντίνα Σιαχάμη, Άδης απαλώς, εκδ. Κίχλη, Αθήνα 2023.
Η Κωνσταντίνα Σιαχάμη σε αυτή τη συλλογή μας προσφέρει μία ξενάγηση στα άδυτα του Άδη, που δεν είναι όμως μόνο ζοφερός και εφιαλτικός, είναι ένας Άδης απαλώς, ένα μέρος όπου αναπαύονται οι ψυχές και οι έρωτες που τελείωσαν, ένας Άδης προσωπικός και τρυφερός, αποτρόπαιος αλλά και ζωογόνος, αφού οι νεκροί είναι πάντα ζωντανοί, σιγοαναπνέουν πάνω στο σβέρκο μας, ελαφροπατούν αόρατοι κοντά μας. Και οι νεκροί έρωτες ποτέ δεν πεθαίνουν. Ο Άδης της Κωνσταντίνας Σιαχάμη είναι απαλός και ερωτικός και αισθησιακός. Η ποιήτρια αφήνεται ανοιχτή στον έρωτα και στον θάνατο, γιατί γνωρίζει ότι είναι το μαγικό δίπολο της ζωής.
Το χαρακτηριστικό αυτής της ποιητικής συλλογής είναι το ύφος της που είναι μοναδικό και εντελώς ιδιαίτερο.
Στη συλλογή αυτή οι λέξεις σωματοποιούνται και, όπως λέει και η ίδια στο πρώτο της ποίημα με τίτλο «αυτοπροσωπογραφία», τα λόγια έχουν βαρύ, σαρκώδες σώμα (σελ.11).
Στοιβάζονται στιβαρά λοιπόν τα λόγια της Κωνσταντίνας, πολλά κορμιά συμπαγή και ταυτόχρονα εύκαμπτα και μαλακά, το ένα δίπλα στο άλλο, η κάθε λέξη περιεκτική, οι συζεύξεις τους πρωτότυπες. Για παράδειγμα:
Υπήρξα θάλασσα και πεταλούδα, ολίγον αθυρόστομη (σελ. 14)
Απόψε σε ονειρεύτηκα. Ήμουν πρωί, οι πλαγιές μου άστραφταν (σελ. 18)
Της αυγής που εισβάλει – με το φιδοπουκάμισο της νύχτας στην κοιλιά (σελ. 12)
Ευωδιάζω δειλίες (σελ. 44)
Ότι είμαι ρετσίνι φρενίτιδα του πεύκου και κολλάω… και πιο κάτω… είμαι ντάλα μεσημέρι (σελ. 48)
Πέντε ενότητες στη συλλογή, θα μιλήσω για κάθε μία ξεχωριστά.
Πρώτη ενότητα: Χους εγώ.
Εννέα πεζόμορφα ποιήματα σ’ αυτή την ενότητα. Η ποιήτρια αυτοσυστήνεται στο ποίημα «Αυτοπροσωπογραφία» και στο ποίημα «Σύντομο βιογραφικό». Με στοιχεία πραγματικά από την μία ζωή της και μυστικά στοιχεία από την άλλη, τη δεύτερη κρυφή ζωή κάθε ποιήτριας. Πάντως από την αρχή μας προετοιμάζει ότι είναι ικανή για μεγάλους θανάτους και ότι στον έρωτα διδάχτηκε τη λατρεία και την αϋπνία. Παρόν, λοιπόν, το κεντρικό δίπολο της συλλογής. Αν υπάρχει μία κυρίαρχη λέξη σ’ αυτή την ενότητα είναι η λέξη «χέρια». Όχι γιατί επαναλαμβάνεται στους στίχους της, αλλά γιατί τα χέρια αγγίζουν ερωτικά κάθετα και οριζόντια τους χοϊκούς αυτούς στίχους. Χέρια που τροφοδοτούν μία μνήμη, χέρια που παράγουν ποίηση, βελούδινα ή ματωμένα. Συνομιλεί με τον Ρεμπώ, με την Αν Σέξτον, με την Αχμάτοβα, μπαίνει στο διήγημα του Τσέχωφ και γίνεται η Άννα Σεργκέεβνα. Οι στίχοι της στάζουν χώμα και φιλί. Από αυτά τα κρυφά που τα κρατάμε στην προσωπική μας κλεψύδρα ενός χαμένου χρόνου. Η ποιήτρια επινοεί, σκηνογραφεί, σκηνοθετεί. Δίνει σημασία στα ενδύματα, στις μικρές λεπτομέρειες, στο ανοιχτό πουκάμισο για παράδειγμα της κυρίας με το σκυλάκι.
Δεύτερη ενότητα: Να και ο βαρκάρης, ποιήματα για τον θάνατο του πατέρα.
Από τη μια η Στυξ, αρχέγονη και φρικαλέα θεότητα που κατοικεί στο βαθύ σκότος του Άδη, και από την άλλη η Άτροπος που κόβει τη ζωή των ανθρώπων με τα ψαλίδια τους χωρίς δισταγμό. Συμβολίζει το αναπόφευκτο, όπως δηλώνει το όνομά της.
Και εγώ, γράφει η ποιήτρια, βουτάω ανάμεσά σας κρατώντας την ανάσα μου σαν δύτης. (σελ. 23). Ένα ρέκβιεμ αυτά τα ποιήματα όπου όμως υπάρχει ένας συγκερασμός θανάτου και ζωής. Ο μαύρος καβαλάρης έξω σπιρουνίζει, αλλά η μητέρα φτιάχνει ζεστούς λουκουμάδες (σελ. 25), το χώμα ναι υπάρχει, το γεύεται η ποιήτρια, είναι όμως έναστρο και ακτινοβολεί.
Όμως η Σιαχάμη κρατά αγκίστρια και επινοεί τις ιστορίες της, όπως γράφει η ίδια. Μία οικεία της συνήθεια από μικρή, όπως έχει ήδη ομολογήσει. Από τότε αδιαλείπτως, λέω ψέματα (σελ. 19).
Έτσι με συνεργό την Αγγελική Πεχλιβάνη θα επινοήσει μία επιστολική συνομιλία ανάμεσα στη Νατάλια Κωνσταντίνοβα, προσωπείο ίσως της ποιήτριας και του Φίοντορ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι. Ο έρωτας θα έρθει σε σύγκρουση με τον θάνατο και φαινομενικά θα νικήσει το πένθος, στην πραγματικότητα κερδισμένη θα βγει η ποίηση.
Τόποι είναι, η τρίτη ενότητα.
Πυκνά ερωτικά ποιήματα αφής, λαγνείας, αισθησιασμού, ζωής. Διαψευσμένες προσδοκίες, πόθος, ανάγκη, μνήμη όλα τα συστατικά δηλαδή του έρωτα. Ένα ένα αφαιρεί τα πέπλα η Σιαχάμη και η σάρκα προβάλλει μέσα από τους στίχους, ροδακινιά δίπλα σε βρώμικα νερά, όπως γράφει η ίδια.
Μαλλιά, πλάτη, ελιές, γοφοί, αστράγαλοι, φλέβες, νευρώνες, πολλά στόματα, λεπτές μεταξωτές κάλτσες, χείλη βυσσινιάς, αφή μετάξι, η ποιήτρια δίνει τις συντεταγμένες των ερωτικών τόπων με τρόπο μοναδικό. Και βέβαια στα δέκα έξι ποιήματα αυτής της ενότητας δεν θα μπορούσε να μην υπάρχει και μία συνομιλία με τη φλογισμένη ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου, αλλά και με τον εξπρεσσιονιστή ζωγράφο Σουτίν αφού γίνεται ένα με την πράσινη γυναίκα, με την κόκκινη όμως φούστα του πίνακά του.
Τέταρτη ενότητα: Δύο ποιήματα με τον τρόπο της Γ.Μ.
Δύο πεζοποιήματα με τον τρόπο της Γλυκερίας Μπασδέκη. Ένα λεύκωμα από πολλά είδη βαλσαμωμένης πεταλούδας νύχτας, ένα άλμπουμ από πολλά είδη βαλσαμωμένων συναντήσεων. Δύο πεζοποιήματα με συμπυκνωμένες άπειρες μικρές ιστορίες έρωτα και θανάτου του έρωτα.
Και τέλος η πέμπτη ενότητα:
Αντί παρόντος, παρελθόν
Τέσσερα πεζοποιήματα, τέσσερις οικογενειακές ιστορίες, που όμως ξεφεύγουν από το άλμπουμ με τις οικογενειακές φωτογραφίες και με τον μαγικό τρόπο της Σιαχάμη ζωντανεύουν, διακτινίζονται και αφορούν ολόκληρες εποχές, τόπους και ανθρώπους.
Συνοψίζοντας, νομίζω ότι είναι ασφαλές να πούμε ότι στη συλλογή αυτή έρχονται αντιμέτωπα δύο αφηγήματα. Το αφήγημα του έρωτα και το αφήγημα του θανάτου. Σφοδρή η σύγκρουση με λέξεις αιμάσσουσες και πάλλουσες. Παρακινδυνευμένα θα τολμήσω να πω: ο έρωτας, πηχτός και σκοτεινός, αλλά ζωντανός νικά.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: ©Kubanychbek Ibragimov. Δείτε τα περιεχόμενα του δέκατου τρίτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
