Το 2013 ήταν μια δύσκολη χρονιά και για το βιβλίο και τους ανθρώπους του: Βιβλιοπωλεία (γνωστά, άγνωστα, ιστορικά και μη) κλείσανε, οι πάγκοι των εναπομεινάντων γέμισαν με δυσοίωνες υπερεκπτώσεις και μεταχειρισμένα βιβλία, πολλά αγχωμένα μπεστσέλερ κυκλοφόρησαν με αβέβαιη τύχη… Αλλά τώρα, που στοιβάζω τα βιβλία της χρονιάς στο γραφείο μου, για να επιλέξω τα 5 που μου άρεσαν περισσότερο, συνειδητοποιώ με ανακούφιση ότι δεν ήταν μια χαμένη χρονιά. Πολλά σημαντικά έργα, μεταφρασμένα ή γραμμένα στη γλώσσα μας, είδαμε να εκδίδονται, να εμπλουτίζουν την σκέψη και τις συζητήσεις και, βεβαίως, τις βιβλιοθήκες μας.
Paul Ricoeur, Η Μνήμη, η Ιστορία, η Λήθη (Ίνδικτος, μτφρ. Ξενοφών Κομνημνός)
Έργο αποκαλυπτικό όχι μόνο για όσους εντρυφούν στην φιλοσοφία, την οντολογία ή την λειτουργία της μνήμης, αλλά και για τους επαγγελματίες ιστορικούς. Ξεκίνησα να το διαβάζω αυτές τις μέρες, κι ομολογώ ότι ο Ρικέρ με ωθεί να αποκτήσω μεγαλύτερη αυτοσυνειδησία ως ιστορικός και να αναστοχαστώ πάνω στον τρόπο που αντιλαμβάνομαι και γράφω / αφηγούμαι το παρελθόν.
Πωλ Βεν, Η Ελληνορωμαϊκή Αυτοκρατορία (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, μτφρ. Ειρήνη Μητούση)
Στριμωγμένη ανάμεσα στην κλασική Ρωμαϊκή περίοδο και τον ένδοξό μας Βυζαντινισμό, η Ύστερη Αρχαιότητα δεν έχει βρει ακόμα στον τόπο μας την θέση που θα της άξιζε. Κι όμως, πρόκειται για μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ιστορική περίοδο (ο μοντέρνος κόσμος τότε άρχισε να κυοφορείται), που ενδείκνυται μάλιστα για αναλογίες και συγκρίσεις με το σήμερα. Το ογκώδες έργο του Paul Veyne αποτελεί μια καλή εισαγωγή, καθώς εξηγεί με απλό (όχι απλοϊκό) τρόπο βασικά θέματα (Αυτοκράτορας, πόλη, θρησκεία κ.α.) κι απαντάει σε ερωτήματα που μπορεί να έχει ο μέσος αναγνώστης (πχ το κεφάλαιο με τον ενδεικτικό τίτλο «Υπήρχε μεσαία τάξη εκείνη την εποχή;»)
Richard J. Evans, Η Έλευση του Γ΄ Ράιχ (Αλεξάνδρεια, μτφρ. Κ. Αντύπας)
Το πρώτο μέρος της φημισμένης τριλογίας του Έβανς για τον Ναζισμό κυκλοφόρησε φέτος και στα Ελληνικά. Ο συγγραφέας εστιάζει στις συνέπειες που είχε για την Γερμανία η ήττα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η συνθήκη των Βερσαλλιών, η οικονομική κρίση και ο πληθωρισμός, καθώς και γιατί οι Γερμανοί εκείνης της εποχής είδαν σαν λύση των προβλημάτων τους τον Χίτλερ. Συναρπαστική αφήγηση, που δεν φιλοδοξεί να παρουσιάσει νέα δεδομένα, αλλά να φωτίσει από άλλη γωνία τα ήδη γνωστά. Και τα καταφέρνει. Εδώ ο Ναζισμός δεν είναι υπόθεση ενός σατανικού ηγέτη και του επιτελείου του, αλλά επιλογή καταστροφής που έγινε από μια συγκεκριμένη κοινωνία σε συγκεκριμένες οικονομικοπολιτικές συνθήκες.
Χρήστος Καραγιάννης, Η ιστορία ενός στρατιώτη (1918-1922) (Κέδρος, επιμέλεια-σχολιασμός: Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής)
Ο Χρ. Καραγιάννης πολέμησε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, συμμετείχε στην όχι ιδιαίτερα γνωστή εκστρατεία του Ελληνικού Στρατού εναντίον των Μπολσεβίκων στην Ουκρανία και πολέμησε στο Μικρασιατικό μέτωπο μέχρι την Καταστροφή. Ο Δρακονταειδής ανακάλυψε τα απομνημονεύματα του πολεμιστή κι αφού τα επεξεργάστηκε αφαιρώντας, όπως λέει ο ίδιος «συμπληρώσεις και επεξηγήσεις», πρόσθεσε σχόλια και υποσημειώσεις. Το αποτέλεσμα είναι μια συναρπαστική μακρυγιαννική αφήγηση εξαιρετικά σχολιασμένη. Καθηλώνει τον αναγνώστη και τον μεταφέρει όχι στους ηρωισμούς και τις ήττες του πολύχρονου πολέμου, αλλά στην καθημερινότητα του οπλίτη. Σαν ιστορικός θα ήθελα να γνωρίζω το πρωτότυπο κείμενο ή, τέλος πάντων, περισσότερα για τις περικοπές-επεμβάσεις που έκανε ο Δρακονταειδής. Σαν αναγνώστης ρούφηξα αυτό το βιβλίο.
Αγαθή Δημητρούκα, Οι Μαγκουράτοι (Πατάκης)
Με φόντο και αντίστιξη την ιστορία της Ελλάδας των τελευταίων 70 χρόνων, η συγγραφέας αφηγείται με γλυκό τρόπο, που ακροβατεί ανάμεσα στην ανάμνηση και το όνειρο, την ιστορία του Σίλβιο Μαγκουράτο και της οικογένειάς του. Πικρή υπενθύμιση για το τι θα μπορούσαμε να είχαμε πετύχει κι ελπιδοφόρα προφητεία για το πώς μπορεί να είναι το μέλλον μας, το παιδικό αφήγημα της Δημητρούκα είναι από τα πιο συγκινητικά κείμενα που διάβασα τους τελευταίους μήνες.
