Ελένη Λόππα, Η κραυγή της φύσης, εκδ. Κουκκίδα, Αθήνα 2024.
Το μυθιστόρημα Η Κραυγή της Φύσης της Ελένης Λόππα εντάσσεται στο είδος της οικολογοτεχνίας, συνδυάζοντας την αφήγηση με την ανάδειξη οικολογικών και πολιτισμικών θεμάτων, επιδιώκοντας την αφύπνιση της οικολογικής συνείδησης. Η ιστορία, τοποθετημένη στην απειλούμενη Αμαζονία, εξελίσσεται σε ένα αφηγηματικό πλαίσιο όπου το περιβάλλον δεν λειτουργεί απλώς ως σκηνικό, αλλά ως ζωντανός οργανισμός που αλληλεπιδρά με τους χαρακτήρες και την πλοκή, τονίζοντας τη βαθιά αλληλεξάρτηση ανθρώπου και φύσης. Η συγγραφέας δεν περιορίζεται σε μια μυθιστορηματική πλοκή ούτε σε μια λογοτεχνική καταγγελία, αλλά εξερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι ανθρώπινες αξίες, πολιτισμοί και τρόποι ζωής επηρεάζονται από την οικολογική καταστροφή στοχεύοντας στη διαμόρφωση ενός αναγνωστικού κοινού που θα είναι πιο συνειδητοποιημένο και ευαισθητοποιημένο, ενώ επιδιώκει να δημιουργήσει μια νέα, υπεύθυνη στάση απέναντι στο περιβάλλον, αναγνωρίζοντας τον αναντικατάστατο ρόλο της φύσης στη ζωή και την κουλτούρα μας.
Με το συμβολικό εξώφυλλο και τον τίτλο, εμπνευσμένα από την Κραυγή του Έντβαρτ Μουνκ, αποδίδεται η αγωνία της φύσης απέναντι στη συνεχιζόμενη καταστροφή της και συμβολίζει τη δραματική έκκληση της φύσης μπροστά στη συνεχιζόμενη καταστροφή της. Το σύμβολο της «κραυγής» ενσαρκώνει τον πόνο της φύσης και την καταστροφή του περιβάλλοντος, θέτοντας στον αναγνώστη το ερώτημα αν η σύγχρονη κοινωνία μπορεί να απαντήσει σε αυτήν την κραυγή.
Ο κεντρικός ήρωας, ο Κουαέ, ένας νεαρός ιθαγενής της Αμαζονίας, ο οποίος μετέπειτα μετονομάζεται Κριστιάνο, βιώνει από παιδί τον τραγικό αποχωρισμό από τη μητέρα και τη γη του, όταν δίνεται από τον πατέρα του σε έναν καθολικό ιερέα. Στην πορεία υιοθετείται από έναν εύπορο Νεοϋορκέζο και ενσωματώνεται σε έναν κοσμοπολίτικο, αποξενωμένο τρόπο ζωής. Ωστόσο, παρά την επιφανειακή επιτυχία και την εκπαίδευσή του, η αποκοπή από τις ρίζες του βαραίνει τον ψυχισμό του, οδηγώντας τον τελικά να επιστρέψει στον τόπο του. Η επιστροφή του στην Αμαζονία μετατρέπεται σε αγώνα υπεράσπισης όχι μόνο της γης του, αλλά και της πολιτισμικής ταυτότητας των φυλών που κινδυνεύουν να αφανιστούν. Η προσωπική διαδρομή του Κριστιάνο συμπληρώνεται από την ερωτική του σχέση με τη Ρεβέκκα, μια Ελληνοεβραία καλλιτέχνιδα που καταφέρνει να διεγείρει τον συναισθηματικό του κόσμο μέσα από τη μουσική της και την κοινή τους αγάπη για την τέχνη και τη φύση. Η σχέση τους ξεκινά ως ένας κοινός δρόμος με βασικό συνδετικό στοιχείο την καλλιτεχνική και περιβαλλοντική τους ευαισθησία. Αρχικά, η Ρεβέκκα δείχνει να κατανοεί και να στηρίζει τις φιλοδοξίες του Κριστιάνο. Καθώς όμως ο ήρωας εμπλέκεται βαθύτερα στον αγώνα για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων πληθυσμών και ενώνεται με τους ακτιβιστές της περιοχής, η σχέση τους δοκιμάζεται. Η Ρεβέκκα παρόλο που συμπάσχει με τον Κριστιάνο, δεν είναι έτοιμη να αποχωριστεί τη ζωή της και να θυσιάσει την προσωπική της ασφάλεια για το όραμά του. Η Λόππα καταφέρνει να σκιαγραφήσει τις εσωτερικές συγκρούσεις των χαρακτήρων της με πειστικό τρόπο, αποκαλύπτοντας τη διαφορά μεταξύ της θεωρητικής συμπαράστασης και της έμπρακτης συμμετοχής σε έναν τόσο απαιτητικό σκοπό, όπως η προστασία των ιθαγενών και του δάσους του Αμαζονίου.
Το μυθιστόρημα εμπλουτισμένο με διακειμενικές αναφορές όπως στο Θλιμμένοι Τροπικοί του Κλοντ Λεβί-Στρος και με έργα της περσικής και ιαπωνικής ποίησης, δημιουργεί ένα πολυδιάστατο και ζωντανό μωσαϊκό που προκαλεί τον αναγνώστη να αναστοχαστεί την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά και το καθολικό δικαίωμα στη γη και τη ζωή. Επιπλέον, η Λόππα διανθίζει την ιστορία της με αναφορές προσεκτικά τεκμηριωμένων ερευνών με αποσπάσματα από ομιλίες ακτιβιστών, όπως της Τσάι Σουρουί, μετατρέποντας το μυθιστόρημα σε γέφυρα μεταξύ λογοτεχνίας και πραγματικότητας, φέρνοντας στο φως πραγματικά στοιχεία για την καταστροφή των τροπικών δασών και την καταπάτηση των δικαιωμάτων των φυλών της Αμαζονίας καθιστώντας το μυθιστόρημά της ένα είδος καλλιτεχνικής διαμαρτυρίας.
Η σύνδεση των αυτοχθόνων με τη γη και η πίστη τους ότι τα δέντρα, τα ποτάμια και οι ζωντανοί οργανισμοί έχουν πνεύμα αποκαλύπτει στον αναγνώστη έναν εναλλακτικό τρόπο σκέψης και αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, που έρχεται σε έντονη αντίθεση με την καταστροφική εκμετάλλευση και αδιαφορία της δυτικής κουλτούρας. Η οικολογική σοφία των ιθαγενών του Αμαζονίου παρουσιάζεται μέσα από την πνευματική τους σύνδεση με τη γη, την οποία αντιλαμβάνονται ως ζωντανό και ιερό οργανισμό και όχι ως εργαλείο εκμετάλλευσης, αντίληψη που έρχεται σε σύγκρουση με την κυριαρχική δυτική νοοτροπία. Η συγγραφέας με δεξιοτεχνία και συγκίνηση επισημαίνει την ανάγκη υιοθέτησης αυτής της φιλοσοφίας για την προστασία του πλανήτη.
Η συγγραφέας κατορθώνει να μεταδώσει το οικολογικό μήνυμα του έργου αποφεύγοντας τη συναισθηματική υπερβολή που ο Ράσκιν περιγράφει ως «παθητική πλάνη» – την προβολή υπερβολικών ανθρώπινων συναισθημάτων στη φύση, η οποία συχνά αποπροσανατολίζει από την ουσία του θέματος. Αντιθέτως, η Λόππα διατηρεί την ισορροπία ανάμεσα στη συναισθηματική έκφραση και την αντικειμενικότητα, παραμένοντας αυθεντική και επιτρέποντας στον αναγνώστη να αισθανθεί βαθιά την πραγματικότητα που ανατέμνει.
Η Κραυγή της Φύσης αποτελεί ένα πολυεπίπεδο λογοτεχνικό έργο, το οποίο, πέρα από την αναγνωστική απόλαυση, λειτουργεί ως κάλεσμα για κοινωνική και περιβαλλοντική δράση, εμπνέοντας τον αναγνώστη να συμμετάσχει στη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας και της πολιτισμικής κληρονομιάς. Εξερευνώντας τις αξίες της οικοκεντρικής ευθύνης και τη σπουδαιότητα της αλληλεξάρτησης ανθρώπου και φύσης, η Λόππα μεταφέρει ένα βαθύ μήνυμα ευαισθησίας και ευθύνης απέναντι στην κρίσιμη καμπή που βιώνει ο πλανήτης.
Η αφήγηση της Λόππα δεν περιορίζεται σε μια απλή ιστορία, αλλά μέσα από τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική εμβάθυνση, προσφέρει ένα κείμενο που θέτει το ζήτημα της κλιματικής και πολιτισμικής προστασίας με όρους «επείγοντος». Το βιβλίο ενσαρκώνει μια κραυγή συνείδησης για τη βιωσιμότητα του πλανήτη και την απειλούμενη ανθρώπινη ζωή, προσφέροντας ένα δυνατό συγγραφικό έργο, γεμάτο πάθος και στοχαστική διάθεση που κινητοποιεί τη συλλογική μας ευθύνη.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: ©Doris Lee. Δείτε τα περιεχόμενα του δέκατου τρίτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
