Ιωσήφ Βεντούρας, Τα ποιήματα του Πέτρου Αλώβητου, Νίκας, Αθήνα 2020.
Οντολογική, υπαρξιακή, βιβλική, μεταφυσική, φιλοσοφική, αναστοχαστική ποίηση. Συνεχή τα παραθέματα ως προμετωπίδες στα ποιήματα από εδάφια της Βίβλου και των Ιερών Κειμένων. Ο κύκλος των εποχών, η επανάληψη μέσα στους αιώνες, το σπιράλ του χρόνου, ο φυσικός νόμος της «κυκλικής τροχιάς του γίγνεσθαι».
Ό,τι υπήρξε, θα υπάρξει αφού για τον Βεντούρα μέλλον, παρόν, παρελθόν συγχωνεύονται. Ένας σύγχρονος Ιώβ που ακούει, βλέπει και καταλαβαίνει ο ποιητής. Ποιος είναι όμως ο Πέτρος Αλώβητος; Η πέτρα πάνω στην οποία οικοδομήθηκε μία ολόκληρη εκκλησία; Ο σταυρωμένος ανάποδα πάνω στον σταυρό; Αυτός που μαρτύρησε για τα πιστεύω του; Αλώβητος γιατί εν τέλει υπάρχει ένα είδος Αθανασίας στην κυκλική επανάληψη ενός μη γραμμικού χρόνου;
Γι’ αυτόν γνωρίζουμε μόνο όσα ο αστερίσκος κάτω από το ποίημα μας αποκαλύπτει. Μαθαίνουμε δηλαδή ότι αγαπούσε τη μορφή γιατί ταίριαζε στη σκοτεινή εποχή που υπήρξε, ότι ήταν δάσκαλος ποιητής, αλλά δεν υπάρχει καμία αναφορά γι’ αυτόν στα σχολικά βιβλία.
«Γράψε σε βράχο, δηλαδή σε πέτρα τη ζωή σου» προτρέπει ο Βεντούρας τον Πέτρο Αλώβητο. Γιατί ο Πέτρος Αλώβητος είναι το αναλλοίωτο, αιώνιο κομμάτι του Βεντούρα, το αιώνιο βλέμμα του κάθε ποιητή. Γιατί ο ποιητής πρέπει να γίνεται μάρτυρας της εποχής του, να καταγράφει τον δαιμονικό και λυσσαλέα βίαιο κόσμο στον οποίο ζει. Να καταγγέλλει, αλλά και να παλεύει για την καινούργια γέννα ενός άλλου κόσμου διαφορετικού.
Όμως υπάρχει Κάτι εκεί έξω, γράφει ο Βεντούρας. Και αυτό το κάτι είναι μία δύναμη, μία συμπαντική αρχή, ένα κυκλώπειο τεράστιο ενορατικό μάτι που κοιτάζει το πελώριο και τρομακτικό ενυδρείο του κόσμου, τους ανθρώπους, εμάς.
Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές
είναι γιατί τ’ ακούς γλυκότερα, κι η φρίκη
δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή
γιατί είναι αμίλητη και προχωράει· γράφει ο Γιώργος Σεφέρης.
Και ο Πέτρος Αλώβητος θα συνομιλήσει με τον παραμυθοποιό Άντερσεν για να αναδείξει έναν βασιλιά γυμνό, ένα σπίρτο που καίγεται στο χέρι ενός κοριτσιού, μία αλήθεια που πρέπει να ειπωθεί για τη γη που σπαρταρά πάνω σε ένα αγκίστρι, για έναν λαό που τρέμει και κλαίει. Για μία ολόκληρη ανθρωπότητα που υποφέρει.
Ο Άβελ και ο Κάιν είναι οι δύο σκιές που αντιμάχονται μέσα μας από καταβολής κόσμου, γράφει ο ποιητής. Το Γκόλεμ, το άμορφο, τερατώδες, αρχέγονο πλάσμα, ο Λεβιάθαν το πελώριο κήτος της Παλαιάς Διαθήκης, απαντούν στο ερώτημα της Σφίγγας, είναι όλα κομμάτια του ανθρώπου, η σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού της ανθρώπινης ψυχής.
Ο Ασάφ αρχιυμνωδός και ποιητής δώδεκα ψαλμών συνεχίζει να γράφει το αιώνιο του ποίημα. «Ο χρόνος», όπως γράφει ο Βεντούρας, «τρέχει γρήγορα και αφήνει γεύση ερήμου».
Οι νεκροί πλημμυρίζουν τη συλλογή. Προχωρούν στην πλατεία υπό τον ήχο των τυμπάνων, Γιώργος, Παύλος, Στρατής, Κώστας, Νίκος, Λουκάς συγχωνεύονται όλοι σε ένα όνομα, ονομάζονται Πέτρος Αλώβητος και ζητούν ένα πράγμα: να σωθεί η μαρτυρία τους πάνω στο χαρτί ή ακόμα και σε έναν φωνογράφο, η προσωπική τους κατάθεση για τις λεηλασίες, για τις σφαγές, για τις αδικίες.
Σαν ένδυμα έτοιμο από καιρό η Nanzia Nunzio αντιμετωπίζει τον Ozymandias στην έρημο στο ποίημα του Σέλλεϋ που βάζει ως προμετωπίδα στο δικό του ποίημα με τίτλο «Ένδυμα» ο Βεντούρας. Η ταξιδιώτισσα συναντά το γκρεμισμένο άγαλμα ενός πολύ ισχυρού ηγεμόνα και διαβάζει την επιγραφή που γράφει: «κοιτάξτε το έργο μου ω δυνατοί και απελπιστείτε, γιατί όλα γίνονται σκόνη στο πέρασμα του χρόνου, γιατί όλα είναι φευγαλέα και ρευστά και αυτή είναι η ρεαλιστική πραγματικότητα του κόσμου μας.» Ο γάμος όμως της Nunzio με τον Ozymandia, αφού γίνεται η συμβία του, είναι η συγχώνευση και η μεταμόρφωση που επέρχεται στην πραγματικότητα, όταν επιδράσει επάνω της η ποιητική φαντασία.
Άρα, σύμφωνα με τον Βεντούρα, η αγγελική φύση πάντα θα αντιμάχεται τη δαιμονική, η Εύα τη Λίλιθ, ο Άβελ τον Κάιν, το Τέρας που αλυχτά, είναι πάντα παρόν μέσα μας. Το μόνο αντίδοτο στο αβυσσαλέο και φρικαλέο Ανείπωτο όμως είναι η ποίηση, ως μέσο διατήρησης της μνήμης, ως απεικόνιση της ομορφιάς, ως μεταμόρφωση της πραγματικότητας.
«Είμαι η Συμβία/η Νάντσια Νούντσιο τ’ ονείρου σου/μ’ εσθήτα από γράμματα/ψαλμούς και προφητείες/αναζητώ μια λέξη/τη μοναδική/το ρούχο μου είναι φύλλωμα/θροΐζει στο ρυθμό της γέννας».
Στο ποίημά του «Αθηνά»: η θεά της Σοφίας, η Τηλέφασσα, η γυναίκα που λάμπει και φαίνεται από μακριά, μητέρα της βιασμένης Ευρώπης, η Ερατώ μούσα της λυρικής ποίησης, που απεικονίζεται να κρατά μία λύρα στο χέρι, η Καλλιόπη προστάτρια της επικής ποίησης και της ρητορικής, η Ουρανία που προστατεύει την Αστρονομία και την αστρολογία, έχει μαντικές δυνάμεις, κατοικεί στον ουράνιο θόλο και έχει ως σύμβολα έναν διαβήτη και μία ουράνια σφαίρα, η άγλωττος αθηναία Εταίρα Λέαινα που έκοψε την γλώσσα με τα ίδια της τα δόντια για να μην ομολογήσει ονόματα των στασιαστών στον τύραννο Ιππία, η Τιμάνδρα, η αφανής αδελφή της Ωραίας Ελένης, αποτελούν όλα πρόσωπα της Ποίησης. Αφού η Σοφία, η εσωτερική λάμψη, η λυρικότητα, το έπος, η κοσμική και η υπερκόσμια σφαίρα, ο μικρόκοσμος και ο μακρόκοσμος, η μνημοσύνη και η ενόραση, το θάρρος και η ταπεινότητα είναι εκφάνσεις της ποιητικής τέχνης.
Ταυτόχρονα όμως όλες αυτές οι μυθικές μορφές συγχωνεύονται στη μορφή της γυναίκας, της μυροφόρου μάνας και αδελφής. Γράφει ο Βεντούρας:
«Ας παύσουνε τα σήμαντρα/αυτή που κλαίει στον πηγαιμό/το σπόρο κουβαλώντας/γυρίζοντας/θα τραγουδά χαρούμενη/δεμάτια φορτωμένη.» Γιατί η μητέρα Θεά Γη ποτέ δεν πεθαίνει, ανασταίνεται και ο κύκλος των εποχών ανανεώνεται διαρκώς.
Στο ποίημα με τίτλο «Η Εύα στα Σεπόλια», οι τέσσερις ποταμοί της Εδέμ Τίγρις, Φυσών, Ευφράτης και Γηών, τέσσερις γιατί αντιπροσωπεύουν τις τέσσερις «πτέρυγες κατά μήκος του βορρά, ο Τίγρης στην Ανατολή, ο Φισών στο νότο και ο Γεών στη Δύση, περιστοιχίζουν μία ιδανική Εδέμ, ενώ η Εύα στα Σεπόλια της Αττικής διαισθάνεται και οσμίζεται το δυσοίωνο και φρικιαστικό μέλλον.
«Ατένιζε η Εύα/ στον ορίζοντα/ τα σύννεφα συρμό/να σέρνουνε το μέλλον/κι από μακριά λίγο θαμπά/κάθε βραδιά τον οσμιζόταν/αυτόν που τα χρόνια κλέβει/τον οσμιζόταν πριν να φωνάξει/με τόσο σπαραγμό/ για ό,τι γύρω βλέπει.»
Ποιος ταχυδρόμος άραγε είναι αυτός που χτυπάει την πόρτα της μάνας με τα δύο νεκρά παιδιά, τον Μίμη και τον Λέοντα στο ποίημα «Ο ταχυδρόμος»;
Ποιο θάνασιμο μήνυμα φέρνει ο φτερωτός αγγελιοφόρος Ερμής, ή ο αρχάγγελος Μιχαήλ ο ίδιος που ανήγγειλε στον Αβραάμ τη θυσία του γιού του ή ο Αιγυπτιακός θεός Θωβ που σχετιζόταν με την Σελήνη και γι’ αυτό είχε πολλά πρόσωπα;
Όποιος και να είναι το μήνυμα είναι πάντα το ίδιο. Αυτό που γράφει στο ποίημα ο ποιητής:
«Φονικό φιλί του σκοταδιού/περιστεριού φτερά/ανάσα της βροχής/ και σιωπή.»
Το ποίημα με τίτλο «Λύντια» υπαινικτικά αποτίει φόρο τιμής στη Λύντια Στεφάνου γιατί ο ποιητής σέβεται τον καθαρό ποιητικό λόγο αλλά σέβεται και τη Γυναίκα. Αυτό φαίνεται από τις πολλαπλές αναφορές του σε αρχετυπικές γυναικείες μορφές. Υπάρχει ένας ερωτισμός προς τη Γυναίκα που όμως αποπνέει και συμπορεύεται με ένα διάχυτο μυστικιστικό, θρησκευτικό συναίσθημα.
Στο ποίημα με τίτλο «Portrait de Dame en Diane» η γυναίκα αποκτά καταστροφική δύναμη ως Άρτεμη που μπορεί να κομματιάσει τον κυνηγό που δεν σεβάστηκε την ιερότητά της. Στο ποίημα με τίτλο «Η μαγική κυρία Χ» η γυμνή γυναίκα προβάλλει σε όλη τη μεταφυσική και υπερκόσμιά της διάσταση, γίνεται η ίδια η anima του ποιητή.
Ο ποιητής με το προσωπείο του Πέτρου Αλώβητου εξερευνά την Άλλη χώρα, το Κάπου αλλού, όταν η εφήμερη ανθρώπινη ζωή πάνω στη γη τελειώνει. Από τον Όμηρο και τους Ορφικούς μέχρι τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα συναντάμε τη διδασκαλία για την αθάνατη ψυχή. Στον άχρονο αυτό χρόνο, στον άτοπο αυτό τόπο, η ψυχή εγκαταλείπει το γήινο σώμα με τις αισθήσεις του μετατρέπεται σε ενέργεια και ενώνεται με τη συμπαντική ενέργεια του Κόσμου. Ή όπως ένας στοχαστής μυστικιστής ποιητής, ο Ιωσήφ Βεντούρας ή αλλιώς Πέτρος Αλώβητος το εκφράζει πανέμορφα στο ποίημα με τίτλο «Ο Πέτρος Αλώβητος στο Κάπου Αλλού»:
«Έτσι εγώ/ο Πέτρος αλώβητος/με μαύρο το φως του λυχναριού/θα οδεύω σε τόπους άγνωστους/όπου χάνονται οι αισθήσεις/και η λήθη σαν πνοή/κάτι ανείπωτο/σε κώνο που όλο κι εκτείνεται/ή μήπως στο κάπου αλλού/εκεί που όλα απρόσιτα/ ενώνονται μαζί της/με άλλες πνοές/σταγόνες βροχής ή/δάκρυα/μοναχικού Θεού./»
Οι ψαλμωδίες του Πέτρου Αλώβητου υψώνονται στον ουρανό. Ψάλλει προς τη Σουμεριακή Θεά Ινάννα που διαμελίστηκε αλλά ανήλθε από τον Κάτω Κόσμο ακέραιη και ολοκληρωμένη αλλά και προς τον Ίακχο-Διόνυσο που έψαλλαν οι προορισμένοι για μύηση στα Ελευσίνια Μυστήρια.
Μία βαθιά μυστικιστική συλλογή με πολύ πυκνά νοήματα που προχωράει πολύ πιο πέρα από την ποίηση και τη φιλοσοφία, που εισχωρεί και διαπερνά το Μυστήριο του Κόσμου, της Ζωής και του Θανάτου.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφία: ©Sumon Sarker. Δείτε τα περιεχόμενα του ένατου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
