«Το Νοσοκομείο Αθαλάσσας αποτελεί τη μεγαλύτερη μονάδα του Τομέα Εσωτερικής Νοσηλείας των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και καλύπτει παγκύπρια τις ανάγκες. […]
Όραμά μας είναι η προαγωγή της ψυχικής υγείας σε όλο το ηλικιακό φάσμα του πληθυσμού κατά ισότιμο τρόπο μέσω ποιοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Οι κύριοι στρατηγικοί μας στόχοι είναι η πρόληψη των προβλημάτων ψυχικής υγείας και η προώθηση υψηλής ποιότητας υπηρεσιών ψυχικής υγείας στους τομείς της διαγνωστικής αξιολόγησης, θεραπευτικών παρεμβάσεων και δράσεων αποκατάστασης».
Το απόσπασμα προέρχεται από τη σημερινή ιστοσελίδα του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας της Κύπρου και, αν ξενίζει που το προτάσσω σε μια βιβλιοπαρουσίαση μυθιστορήματος, εξηγώ ότι ο Κώστας Λυμπουρής δεν κινήθηκε στη συγγραφή της Αθαλάσσάς του πάνω σε ιδεοληψίες, μύθους ή και… ανέκδοτα που έχουμε, λίγο πολύ, όλοι οι «απ’ έξω» στο μυαλό μας για ένα ψυχιατρείο, αλλά βασιζόμενος με ευλάβεια σε πολύ έγκριτες πληροφορίες και επιστημονικές προσεγγίσεις. Το μαρτυρούν οι ευχαριστίες που απευθύνει στο τέλος του τόμου προς μια χορεία εκλεκτών λειτουργών της Ψυχικής Υγείας, οι οποίοι συνέδραμαν το έργο του με τη γνώση και την πολύχρονη εμπειρία τους.
Πράγματι, η αφήγηση κυλάει τόσο αβίαστα και γλαφυρά, τόσο πειστικά, που ο αναγνώστης νιώθει μετά από τις 2-3 πρώτες σελίδες ότι ζει πλέον «από μέσα» τα δρώμενα κατά την πλήρη ετυμολογική σημασία τους, γεγονότα δηλαδή που γέννησαν τη δραματική ποίηση στην κλασική εποχή της Αθήνας και τα οποία έθεταν το επιστητό, το ήθος, τη συνείδηση, την πίστη και τις λοιπές ψυχοδιανοητικές διεργασίες του θεατή σε δοκιμασία –ενίοτε και σκληρή– οδηγώντας τον στην κάθαρση. Στην Αθαλάσσα η δοκιμασία και η πορεία προς την κάθαρση για τον αναγνώστη είναι πανομοιότυπη, με μόνη διαφορά ότι περνάει «δι’ ἐλέου καί φόβου» με πεζογραφική και όχι ποιητική διατύπωση.
Στο σύντομο αυτό σημείωμα δε σκοπεύω να μπω σε παρουσίαση έστω και των πρωταγωνιστών του μυθιστορήματος ούτε σε εξιστόρηση της πλοκής. Το έχει κάνει με εξαιρετική εμβάθυνση και πληρότητα η εκλεκτή Κύπρια συνάδελφος Κυριακή Στυλιανού (από το προσωπικό ιστολόγιό της «Βήμα της Κυριακής» στις 17.10.2021 και 2 ημέρες αργότερα σε αναδημοσίευση από το εδώ «βήμα» μας, το ηλεκτρονικό Φρέαρ, οπότε αναζητούμε εύκολα τη βιβλιοκριτική αυτή με τον τίτλο «Για την Αθαλάσσα του Κώστα Λυμπουρή» και υπότιτλο «Η οπτική του στιγματισμένου υποκειμένου και της έγκλειστης κοινωνίας»).
Απλώς θα επαναλάβω δημόσια όσα εν τάχει έγραψα σε προσωπικό μήνυμα προς τον φίλο Κώστα Λυμπουρή μετά από την πρόσφατη ανάγνωση του βιβλίου του: «Αγαπητέ Κώστα, έχω ολοκληρώσει την ανάγνωση και άφησα 2-3 μέρες, για να κατασταλάξουν μέσα μου ο ενθουσιασμός, ο θαυμασμός, η συγκίνηση και τόσα άλλα συναισθήματα, που μου διήγειρε το συναρπαστικό μυθιστόρημά σου! Φυσικά, γνώριζα καλά τη γραφή σου από τις προηγούμενες πεζογραφικές δουλειές σου, αλλά εδώ η επίγευση είναι μονάκριβη. Με κράτησες σελίδα με τη σελίδα και παράγραφο με την παράγραφο σε μια δι’ ἐλέου καί φόβου εγρήγορση, που ήταν ο κοινός παρονομαστής, για να δια/μετα-χειρίζομαι με στοργή και συν-πάθεια τον κάθε ήρωα και την κάθε ηρωίδα σου ξεχωριστά, αλλά και την κάθε σκηνή και το κάθε επεισόδιο που εκτυλισσόταν. Αναβαπτίσθηκα δε στα ανθρώπινα του κόσμου τούτου αλλά –με την αξιέπαινη αμεροληψία σου– και στα ιστορικά της Ελλάδας και της Κύπρου κατά την πιο φλογερή 10ετία που έζησε η γενιά μας (1964 – 1974) με εκείνον τον πόνο, που αφήνει μια ανακούφιση, όταν τον προκαλούμε εσκεμμένα σαν ομοιοπαθητική».
Είναι το δεύτερο μυθιστόρημα του Κώστα Λυμπουρή (Το Ροδακιό, 2021) μετά το συγκλονιστικό Επιβάτες φορτηγών (Πάπυρος, 2017), ενώ στο ενεργητικό του έχει 4 βιβλία με διηγήματά του αλλά και την πολύτιμη Ανθολογία διηγημάτων της Εισβολής. Και φαίνεται ότι στην Αθαλάσσα συμπυκνώνεται όλη η εμπειρία του ως δασκάλου, ως συνδικαλιστή, ως πολίτη, ως στελέχους του κρατικού μηχανισμού, ως συγγραφέα και πρωτίστως ως Κυπρίου και ως Έλληνα. Πρόκειται για ρόλους που θέλουν «γερό στομάχι» για να τους διαδραματίσεις αφήνοντας, μάλιστα, και κάποιο χρήσιμο αποτύπωμα στο πέρασμά σου από τη σκηνή.
Ο Λυμπουρής, λοιπόν, δείχνει να τα καταφέρνει με το τελευταίο του πόνημα! Και δε χρησιμοποιούμε τυχαία τον όρο «πόνημα» αντί για έργο, βιβλίο, μυθιστόρημα ή κάτι παρεμφερές· αφενός με την αρχαία έννοια του «πόνου», αφού κοπιάζει πολύ για να μυηθεί σε τόσες κλινικές περιπτώσεις και να τις διαχειριστεί με ιατρική, ανθρώπινη και εν τέλει λογοτεχνική δεινότητα, και αφετέρου με τη σύγχρονη, αφού πονά ψυχικά πλάθοντας τους χαρακτήρες των εγκλείστων, ενώ η «διαγνωστική αξιολόγηση» του συγγραφέα και κατ’ επέκταση ημών των αναγνωστών, το πρώτο δηλαδή στάδιο για κάθε περιστατικό ψυχικής υγείας σύμφωνα με την ιστοσελίδα που προτάξαμε, επ’ ουδενί δικαιολογεί για τους περισσότερους τροφίμους την εισαγωγή τους και την αποσάθρωση της προσωπικότητάς τους (αυτό που αποκαλούμε σήμερα «δολοφονία χαρακτήρων») μέχρι και τον άδικο χαμό τους (δηλαδή ευθέως δολοφονία), όπως του μικρού Σωτηράκη. Αλλά μήπως από την εποχή του Τρωικού Πολέμου δεν εξοντώνονταν οι Θερσίτες (Β΄ Ιλιάδας), που γίνονταν επικίνδυνοι για των εξουσιών την ισορροπία και ενοχλητικοί για των κοινωνιών την ανισορροπία;
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Frederick Judd Waugh. Δείτε τα περιεχόμενα του έκτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]