Ένα από τα πρώτα ερωτήματα που αναπόφευκτα γεννιούνται στον αναγνώστη, διαβάζοντας το βιβλίο της Ρουμπίνας Γκουγιουμτζιάν Ο άνθρωπος που δεν είχε δει ποτέ τη βροχή, και άλλα μικρά αφηγήματα είναι σε ποιο είδος λογοτεχνίας θα μπορούσε να κατατάξει αυτό το βιβλίο. Αν και τα είκοσι οκτώ κείμενα αυτού του βιβλίου αναφέρονται στο εξώφυλλο ως «μικρά αφηγήματα», το να τα χαρακτηρίσει κάποιος μακροσκελή πεζόμορφα ποιήματα –πρόζα- δεν θα είναι λάθος, όπως λάθος δεν θα είναι αν κάποιος άλλος τα χαρακτήριζε παραμύθια. Αυτό κυρίως οφείλεται στο γεγονός ότι το φανταστικό και το ονειρικό στοιχείο είναι τόσο έντονα και με τόσο απλό τρόπο δοσμένα και δεμένα, που υποσκάπτουν την αυθεντικότητα των λογοτεχνικών ειδών που προανέφερα. Αυτόν τον προβληματισμό δεν τον διατυπώνω για να επισημάνω κάποιο «πρόβλημα». Τον διατυπώνω μόνο για να τονίσω ότι το βιβλίο της Ρουμπίνας Γκουγιουμτζιάν έχει τα χαρακτηριστικά της καλής λογοτεχνίας, δηλαδή της κλασικής λογοτεχνίας.
Η ποιητική των κειμένων αυτών υπάρχει τόσο στη θεματική τους όσο και στην ιστορία που διαδραματίζουν, κορυφώνεται όμως στο τέλος των κειμένων με την αναπάντεχη έκπληξη και πολλές φορές, με τη συναισθηματική ή τη φιλοσοφική αποδόμηση που ακολουθεί την καταλυτική έκπληξη του κάθε αφηγήματος. Η αφαιρετική γλώσσα υπάρχει όπου είναι απαραίτητη μα χωρίς να κάνει δυσνόητη την ανάγνωση, δίνοντάς μας έτσι, κείμενα κατανοητά και γι’ αυτό απολαυστικά. Με μία φράση: το βιβλίο αυτό διαβάζεται μονορούφι!
Τη μυθολογική διάσταση των αφηγημάτων αυτών υποστηρίζουν άψογα τα στοιχεία του ονειρικού και του φανταστικού, τα οποία και επικρατούν σε όλα τα αφηγήματα. Η παραμυθία ως περιπτωσιολογία δεν αντλείται από την ελληνική μυθολογία ή από την ελληνική λαϊκή παράδοση. Τα μυθεύματα που υπάρχουν σε αυτά τα κείμενα προέρχονται από την ίδια τη συγγραφέα και οι επιρροές τους φαίνεται να έχουν παγκόσμια καταγωγή. Θυμίζουν θρύλους από διαφορετικούς λαούς και σκηνές από θεατρικά έργα και τον κινηματογράφο. Έτσι κι αλλιώς όμως τα αρχέτυπα σύμβολα των ανθρώπων –που είναι και η πρώτη ύλη των μύθων– είναι παγκόσμια και κοινά για όλους τους πολιτισμούς. Αυτό το πανέξυπνο τέχνασμα είναι που καθιστά το βιβλίο της Ρουμπίνας Γκουγιουμτζιάν, πανανθρώπινο!
Όταν η ποίηση και μύθος παντρεύονται με τόσο ταιριαστό τρόπο έχουμε και το ανάλογο αποτέλεσμα. Στα υπερρεαλιστικά τοπία της ο χρόνος και ο χώρος καταρρίπτονται ως διαστάσεις και ως έννοιες. Έτσι ικανοποιείται το πανάρχαιο αίτημα του ανθρώπου-αναγνώστη, που δεν είναι άλλο από την απελευθέρωση του από την ίδια τη δέσμια φύση του. Ταυτόχρονα όμως, ο καταργημένος και γι’ αυτό αφύσικος χωροχρόνος, ενεργοποιεί ταυτόχρονα τους πρωτόλειους φόβους του ανθρώπινου μυαλού, που όπως είναι φυσικό, αδυνατεί να επεξεργαστεί και να κατανοήσει.
Το πιο βασικό στοιχείο που κατά την γνώμη μου κάνει τα είκοσι οκτώ αφηγήματα ετούτου του βιβλίου να συγγενεύουν μεταξύ τους, οπότε και να αποτελούν ενότητα και τώρα βιβλίο, είναι η χρονική περίοδος που διαδραματίζεται η κάθε ιστορία. Το κάθε αφήγημα περιγράφεται σε, από μία έως τέσσερις σελίδες, όμως, στην ανείπωτή τους πραγματικότητα, η κάθε ιστορία είναι πολύ μεγαλύτερη. Η συγγραφέας μας παρουσιάζει μόνο ένα κομμάτι από το μεγάλο παζλ της κάθε περίπτωσης. Μας παρουσιάζει την κορύφωση. Πρόκειται ουσιαστικά για είκοσι οκτώ κορυφώσεις. Το στοιχείο της έκπληξης που προανέφερα βοηθάει αφάνταστα τη διαδικασία της κορύφωσης, που κάποιες φορές λειτουργεί ως λύτρωση, ενώ κάποιες άλλες ως αδιέξοδο και αλλόκοτο. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, παρόλο που το βιβλίο είναι ευανάγνωστο, μετά από κάθε αφήγημα που διάβαζα, να το κλείνω και να σκέπτομαι και να φαντάζομαι το πρότερο και άγραφτο υπόλοιπο της τραγωδίας των ηρώων της.
Αναπόφευκτα ο αναγνώστης αυτού του βιβλίου θα ταυτιστεί με τις περισσότερες ιστορίες, βλέποντας σε αυτές τη ζωή του και τα όνειρά του με τρόπο, που ίσως και ποτέ να μην είχε σκεφτεί ο ίδιος. Δηλαδή με τρόπο μαγικό. Σε έναν κόσμο μαγικό, τον κόσμο μας που καθημερινά προσπαθούμε να αποκρύψουμε την μαγεία του. Εδώ τα άψυχα αντικείμενα συνομιλούν, εδώ ολόκληρο το σύμπαν υπάρχει επειδή υπάρχεις εσύ, γι’ αυτό και η κάθε εκδοχή της θεϊκής σου καταστροφής είναι πανανθρώπινη. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος θα παραθέσω κλείνοντας, το μικρό σημείωμα από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:
«Ο χρόνος είναι μια αυτόνομη ύπαρξη, φίλος και εχθρός, εμπόδιο αλλά και θεραπευτής. Η παρουσία του είναι διττή στον δρόμο της αυτοπραγμάτωσης του Ανθρώπου, και η σχέση μας μαζί του αλά και με τον ίδιο μας τον εαυτό είναι μια πάλη ανάμεσα σε ατέρμονες διεκδικήσεις και στιγμιαίους θριάμβους. Κάθε μικρή ιστορία του βιβλίου φωτίζει και μία άλλη πλευρά αυτής της πάλης, μεταμορφώνοντας τη μεταφυσική αγωνία σε μεταφυσική ηρεμία. Άλλωστε ο απώτερος στόχος του ανθρώπου είναι η αποδοχή της απώλειας και της φθοράς, η κατανόηση της θέσης του μέσα σε έναν κόσμο που ανακυκλώνεται.»
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφία: Μary Εllen Μark. Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.]
