Μέρος Β΄: Η Αγγλόγλωσση παραγωγή
Η παρακάτω καταγραφή αποτελεί το δεύτερο μέρος της προσωπικής μου επιλογής από την αγγλόγλωσση παραγωγή του 2019 και δεν έχει καμία αξίωση ισορροπημένης και αντικειμενικής κάλυψης του συνόλου της βιβλιογραφικής παραγωγής του 2019. Αποτελεί ενδεικτική καταγραφή βιβλίων γραμμένων ή μεταφρασμένων στα αγγλικά, των οποίων η ανάγνωση διέγειρε τις διανοητικές, κυρίως, λειτουργίες του γράφοντος. Συμπεριέλαβα βιβλία εκδομένα το 2019, κάνοντας μια εξαίρεση για όσα βιβλία επειδή κυκλοφόρησαν τους τελευταίους μήνες του 2018 δεν πρόλαβα να καλύψω σε προηγούμενες επιλογές μου.
Οι τίτλοι είναι σε αλφαβητική σειρά με βάση το επώνυμο του συγγραφέα (όπως αυτό αναγράφεται, με λατινικούς χαρακτήρες, στην συγκεκριμένη έκδοση):
1. Peter Adamson, Medieval Philosophy [A History of Philosophy without any Gaps- Τομ. 4], Oxford University Press 2019.
Ο Peter Adamson, καθηγητής Φιλοσοφίας στα Πανεπιστήμια του Μονάχου και του Λονδίνου, συνέλαβε το σχέδιο να παρουσιάσει εκ νέου το σύνολο της ιστορίας της Φιλοσοφίας (όπου το σύνολο νοείται τόσο γεωγραφικά όσο και χρονικά) με τρόπο πιο εύληπτο από ό,τι αντίστοιχα παραδοσιακά εγχειρήματα. Από τους 5 Τόμους που έχουν ήδη κυκλοφορήσει, ένας τόμος αφορά την ινδική φιλοσοφία και αυτό αποτελεί ουσιαστικό τεκμήριο –γεωγραφικής αν μη τι άλλο– ευρύτητας. Αν και το σύγχρονο σημείο αναφοράς είναι η Ιστορίας της Δυτικής Φιλοσοφίας που εκδόθηκε υπό την εποπτεία του Sir Anthony Kenny, η ιστορία της Φιλοσοφίας του Adamson –παρά ορισμένα ζητήματα ιστορικής τεκμηρίωσης– συνιστά έργο αξιανάγνωστο. Ένας από τους λόγους είναι η διαρκής συσχέτιση της φιλοσοφίας με άλλα πολιτιστικά επιτεύγματα. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η συσχέτιση της Μυθιστορίας του Ρόδου με το έργο του Jean Gerson ή η εξερεύνηση κάποιων φιλοσοφικών προβλημάτων με οδηγό τα έργα του Langland και του Chaucer.
Σημείωση: Ωστόσο, ως είδος caveat, είναι εύλογο να θεωρούμε αυτήν τη συγχώνευση podcast, εκπομπών και δημοσιευμένου βιβλίου ένα μάλλον δυσοίωνο σημάδι.
2. Dimiter Angelov, The Byzantine Hellene, The life of Byzantine Emperor Theodore Laskaris and Byzantium in the Thirteenth Century, Cambridge University Press 2019.
Ο Θεόδωρος Λάσκαρης υπήρξε ο λογιότερος αυτοκράτορας της Βυζαντινής περιόδου και ο Dimiter Angelov δίνει μια βιογραφία αντάξια του θέματός της. Το πολιτικό και το πολιτιστικό συμπλέκονται σε μια υποδειγματική ενότητα. Ο θάνατος του Θεοδώρου σε σχετικά νεαρή ηλικία μοιάζει, δίχως ποτέ να αναφέρεται ρητά στο βιβλίο, το τέλος μιας αναγέννησης που δεν πρόλαβε να ανθίσει. Τα τρία παραρτήματα συμπληρώνουν το έργο με απαραίτητα στοιχεία εργογραφίας δίχως να διακόπτουν τη ροή του κειμένου.
3. Jens Bartelson, War in International Thought, Cambridge University Press 2018.
Ο Bartelson έχει έναν αλάθευτο τρόπο να επαναφέρει ακόμη και τους πλέον φιλειρηνιστές μελετητές των θεωρητικών επιστημών στη σκληρή πραγματικότητα: διαλαλεί σε όλους τους τόνους ότι, μέχρι αρκετά πρόσφατα, ο πόλεμος έμοιαζε μια έντιμη λύση στα διακρατικά ζητήματα. Εξετάζοντας νομικές, διπλωματικές και άλλες ιστορικές πηγές δημιουργεί μια αληθινά διεπιστημονική προσέγγιση στο φαινόμενο του πολέμου από την Αναγέννηση μέχρι τις μέρες μας.
4. Roderick Beaton, Greece, The Biography of a Modern Nation, Allen Lane, London 2019.
Το βιβλίο του καθηγητή Beaton δεν παρουσιάζει φυσικά κάποια νέα στοιχεία για την ελληνική ιστορία από την Επανάσταση μέχρι τις μέρες μας. Διαθέτει όμως την ικανότητα να διακρίνει το σημαντικό από το επουσιώδες, οικοδομώντας ένα ενοποιημένο αφήγημα, το οποίο έχει τον εσωτερικό ρυθμό μιας βιογραφίας. Το έργο του Beaton διακρίνεται για την πανοραμική θέαση του αντικειμένου του και για τη συναισθηματική αποστασιοποίησή του. Το βασικό του όμως διακριτικό γνώρισμα είναι η οργανική ενότητα των επιμέρους αναφορών σε πολιτική και πολιτισμό, όπως ακριβώς θα συνέβαινε σε μια καλή βιογραφία.
5. Christopher Clark, Time and Power, Visions of History in German Politics, from the Thirty Years’ War to the Third Reich, Princeton University Press 2019.
Κάθε βιβλίο του ειδικού στην γερμανική ιστορία Christopher Clark αποτελεί σημαντικό βήμα για την κατανόησή της. Δεδομένου ότι κάθε έθνος αναπτύσσει μια ιδιαίτερη σχέση με τον χρόνο, ο Clark επιλέγει μια καίρια οπτική ανάλυσης. Η ανάλυση της διχοστασίας ανάμεσα στη ‘διανοητική’-γραμμική και τη ‘διαισθητική’–μη γραμμική κατανόηση του χρόνου από τον Φρειδερίκο τον Μέγα είναι από τις πλέον διεισδυτικές σελίδες που έχουν γραφτεί για την εξέλιξη του γερμανικού πνεύματος. Αν και ενδέχεται να μη διαθέτει ο ιστορικός την απαραίτητη κριτική στάση απέναντι στις προϋποθέσεις της δικής του σκέψης, το βιβλίο παραμένει από τα σημαντικότερα έργα φιλοσοφίας της ιστορίας που έχουν γραφτεί την τελευταία δεκαετία.
6. Patrick J. Deneen, Why Liberalism Failed, Yale University Press 2018.
Το γεγονός ότι ένας από τους σημαντικότερους πανεπιστημιακούς εκδοτικούς οίκους στον κόσμο δίνει βήμα στην ‘άλλη’ άποψη είναι εξαιρετικά σημαντικό. Ο Patrick Deneen ασκεί μια ριζοσπαστική κριτική τόσο στην ίδια την έννοια της καντιανής αυτονομίας όσο και στον τρόπο με τον οποίο έχει χρησιμοποιηθεί στη σύγχρονη δημοκρατία. Με ιδιαίτερα εύστοχο τρόπο επισημαίνει –μεταξύ πολλών άλλων– το άτοπον ενός δικτύου υποχρεώσεων που δεν έχουν αναφορά στην κοινότητα και την εντοπιότητα, της οποίας ο φιλελευθερισμός αποτελεί άρνηση. Θεωρεί ότι η πολιτική αδιαφορία αποτελούσε ένα από τους βασικούς στόχους του λειτουργικού προγράμματος του φιλελευθερισμού και σε καμία περίπτωση δεν είναι κάτι που ο φιλελευθερισμός μπορεί να ‘γιατρέψει’. Σπουδαίο ανάγνωσμα, ανεξάρτητα από την ατομική άποψη του δυνητικού αναγνώστη.
7. Jared Diamond, Upheaval, How Nations cope with Change, Allen Lane, London 2019.
Κάθε νέο βιβλίο του Jared Diamond αποτελεί μια ανοιχτή πρό(σ)κληση προς διαφωνούντες και μη. Διαφωνούσα όσο λίγοι με το Guns, Germs and Steel, μια προσπάθεια απο-δόμησης των λόγων της ανόδου της Δύσης. Ο καλοπροαίρετος αναγνώστης όμως δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει ότι ο Diamond αποτελεί ένα καλό αντίδοτο στον κρατούντα ιστορικό ντετερμινισμό. Η αναλογία όμως μεταξύ των μηχανισμών με τους οποίους ένα άτομο ξεπερνά μια τραυματική εμπειρία και της αντίστοιχης αντιμετώπισης της συλλογικής εμπειρίας σηκώνει πολλή συζήτηση.
8. Casey Duè, Achilles Unbound, Multiformity and Tradition in the Homeric Epics, Center for Hellenic Studies, Trustees for Harvard University, Cambridge, Massachusetts and London, England 2019.
Το βιβλίο αυτό εν μέρει πηγάζει από το διαδικτυακό εγχείρημα The Homer Multitext project, το οποίο εμπεριέχει άρθρα σχετικά με τη χειρόγραφη παράδοση και τον σχολιασμό των Ομηρικών επών. Η Casey Duè εξερευνά την υπο-δομή των ομηρικών επών βασιζόμενη στα διαθέσιμα σχόλια και τις διαφορετικές γραφές των χειρογράφων. Σημαντικά είναι επίσης και τα πρώιμα παραθέματα από τον Όμηρο που δεν συμφωνούν με το Ομηρικό κείμενο όπως αυτό μας έχει παραδοθεί. Μέσα από αυτό το ριψοκίνδυνο και αμφίβολο εγχείρημα κατορθώνει να φέρει στην ζωή διαφορετικές παραδόσεις, αναδεικνύοντας εκ νέου τον ρόλο των σχολίων στην ερμηνευτική των Ομηρικών κειμένων.
9. Francis Fukuyama, Identity, Profile Books, Λονδίνο 2018.
Ή εκεί που ένας κάποιος Νίτσε συναντά έναν κάποιον Αριστοτέλη. O Fukuyama αποτελεί τον πλέον εύγλωττο υπερασπιστή μιας ορισμένης σύλληψης του Δυτικού κόσμου. Συνδέοντας την αριστοτελική μεγαθυμία με την απαίτηση αναγνώρισης της ατομικής ταυτότητας και τη βαθμιαία αναδίπλωση σε όλο και πιο στενά οριζόμενες ταυτότητες, ο Fukuyama θέτει τα όρια του πεδίου δράσης δύο τάσεων που αλληλοτροφοδοτούνται: η απαίτηση για αναγνώριση και η μνησικακία όταν η απαίτηση αυτή ματαιώνεται. O Fukuyama ουσιαστικά ισχυρίζεται ότι οι ταυτοτικές πολιτικές υπονομεύουν την καθολικότητα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και τη σχετική απαίτηση. Είναι όμως όντως έτσι; Ο γράφων σε σημαντικό βαθμό διαφωνεί. Η πρόκληση παραμένει ανοιχτή.
10. John Lewis Gaddis, On Grand Strategy, Penguin, London 2019 [2018].
Ο John Lewis Gaddis, Καθηγητής Στρατιωτικής και Ναυτικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Yale, ανήκει στην εκλεκτή χορεία ακαδημαϊκών που έχουν ξεπεράσει όχι μόνο τους θεματικούς αλλά και τους –οιονεί εγγενείς– περιορισμούς του οικείου επιστημονικού τους πεδίου. Το μεγαλύτερο ίσως επίτευγμα του Gaddis είναι ότι εισάγει την ηθική στο πεδίο της πολιτικής δίχως όμως να ηθικολογεί. Από αυτήν την άποψη η γλαφυρή αντιπαραβολή της αντίδρασης των Αθηναίων στην εξέγερση της Λέσβου (της οποίας την αιματηρή κατάπνιξη ακύρωσαν) και στο γνωστό επεισόδιο του Διαλόγου των Μηλίων είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική. Στις καλύτερες σελίδες του βιβλίου ανήκει και η ανάγνωση κάποιων μονολόγων και διαλόγων από το Πόλεμος και Ειρήνη του Τολστόι σε συνάρτηση με το Περί Στρατηγικής του Κλαούζεβιτς.
11. David D. Hall, The Puritans, A Transatlantic History, Princeton University Press 2019.
Ο David D. Hall, Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Χάρβαρντ, γράφει ένα γλαφυρότατο απολογισμό της ιστορίας και της Κληρονομιάς του Πουριτανισμού, ενός κινήματος που αρχικά επεδίωξε την εκκλησιαστική ανανέωση και την κοινωνική πρόοδο (αν και με τρόπους παράξενους για εμάς και υπερβολικούς ακόμη και για τον 16ο αι.) και αργότερα εκτράπηκε καταστροφικά. Ο David D. Hall φαίνεται να δίνει υπερβολική έμφαση στην αμερικανική εκδοχή του φαινομένου ενώ δεν φωτίζει αρκετά τη σχέση των Πουριτανών με την τότε επιχειρούμενη λειτουργική ανανέωση. Το έργο δείχνει μια εκπληκτική εποπτεία των πηγών αλλά και της δευτερογενούς βιβλιογραφίας.
12. Emily Jones, Edmund Burke & the Invention of Modern Conservatism, Oxford University Press, 2019.
H Emily Jones μας δίνει μια πανοραμική θέα των φιλολογικών τυχών του Burke και του προσεταιρισμού αυτού του σημαντικού στοχαστή από νεότερους συντηρητικούς στοχαστές. Το ερώτημα που τίθεται εμμέσως πλην σαφώς δεν είναι αν ο Burke ήταν συντηρητικός αλλά τί είδους συντηρητικός ήταν. Σίγουρα όχι ένας συνηθισμένος συντηρητικός, μοιάζει να προτείνει η Jones. Ο Burke, ο πολέμιος του βασιλικού προνομίου κατέληξε αγιοποιημένος ως πατέρας του συντηρητισμού. Ένα από τα ζητήματα που πραγματεύεται ατελώς η συγγραφέας και δεν ενσωματώνει στη σκέψη της είναι η ίδια η εξέλιξη της σκέψης του Burke. Παρά το πρόβλημα αυτό, η μονογραφία παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
13. Anthony Kaldellis, Romanland, Ethnicity and Empire in Byzantium, The Belknap Press of Harvard University Press 2019.
Ο Καλδέλλης παρουσιάζει ισχυρά επιχειρήματα εναντίον της αποκλειστικά θρησκευτικής ταυτοποίησης των Βυζαντινών και συμπεραίνει ότι οι Ρωμαίοι, όπως οι υφ’ ημών αποκαλούμενοι Βυζαντινοί χαρακτήριζαν τους εαυτούς τους, αποτελούσαν ένα εθνοτικό σύνολο. Η επισήμανση ότι η έννοια της εθνοτικότητας-εθνικότητας δεν συνδέεται με κάποια φυλετική ιδέα ενισχύει ουσιαστικά τα επιχειρήματά του. Τα παραδείγματα που τεκμηριώνουν την ύπαρξη μιας ρωμαϊκότητας ‘εθνικού’ τύπου εξετάζονται πολύπλευρα και εξονυχιστικά. Μία από τις σημαντικότερες συμβολές του έργου είναι ότι χρονολογεί την άρνηση της εθνικής ρωμαϊκότητας στην περίοδο ακμής του Βυζαντίου και αρνείται να πάρει τοις μετρητοίς αφ’ ενός τις καρικατούρες των εχθρών της ‘Ρωμανίας’ και, αφ’ ετέρου, την απόδοση του ονόματος των Ελλήνων. Ένα βιβλίο το οποίο θα συζητηθεί πολύ και πολύ έντονα και θα έχει ιδιαίτερες επιπτώσεις στις Βυζαντινές και εν γένει στις μεσαιωνικές σπουδές.
14. Anthony Kaldellis και Ioannis Polemis (Έκδοση Κειμένου και Μετάφραση), Saints of Ninth- and Tenth-Century Greece, Dumbarton Oaks Papers, Harvard University Press 2019.
Η συνύπαρξη αυτών των επιφανειακά ετερόκλητων θεολογικών κειμένων σε έναν τόμο μας δίνει την ευκαιρία να περιδιαβούμε ορισμένες μορφές του θρησκευτικού βίου της μεσοβυζαντινής περιόδου. Τα κείμενα δεν είναι του αυτού φιλολογικού επιπέδου και ανήκουν σε διαφορετικά είδη. Επιτάφιοι και αφηγήσεις θαυμάτων συνθέτουν ένα ιδιαίτερο μωσαϊκό. Το πλέον καλλιεπές έργο φαίνεται να είναι ο Επιτάφιος του Πέτρου Επισκόπου Αργείων για τον Αθανάσιο, Επίσκοπο Μεθώνης. Η επιμέλεια των κειμένων εξαιρετική.
15. Alexandre Kojève, Atheism, Columbia University Press 2019.
Το έργο αυτό του Kojève είναι ίσως το σημαντικότερο της πρώιμης περιόδου του. Η παρούσα μετάφραση γίνεται κατευθείαν από το ρωσικό χειρόγραφο, το οποίο και επιρρωνύει την εγκυρότητα του κειμένου. Ο Kojève προβάλλει την ιδέα ότι η αντίθεση μεταξύ θεϊσμού και μη-θεϊσμού στερείται νοήματος. Το σημαντικότερο, ίσως επίτευγμά του συνίσταται στη σύλληψη του θανάτου ως ενός σημείου μη-ενθαδικότητας. Ο θάνατος και ο Θεός παραμένουν μυστήρια υπό την έννοια ότι δεν είναι διαθέσιμα στη νόησή μας, καθώς το πρώτο γίνεται ένα σημείο πρόσβασης στο μυστήριο του δεύτερου.
16. Paul J. Kosmin, Time and its Adversaries in the Seleucid Empire, The Belknap Press of Harvard University Press 2018.
O Paul J. Kosmin, καθηγητής Ανθρωπιστικών Επιστημών στην Έδρα John L. Loeb, συνέθεσε ένα από τα πλέον πολυεπίπεδα επιτεύγματα στην πρόσφατη ιστορία της ελληνιστικής ιστοριογραφίας. Αποτυπώνει ανάγλυφα τις απόπειρες των Σελευκιδών Βασιλέων να ελέγξουν τον χρόνο, καθιστώντας τον όργανο μιας δυναστικής-κορπορατιστικής ταυτότητας που επισκιάζει ακόμη και αυτούς τους βασιλείς ως άτομα. Στο ψηφιδωτό αυτό εντάσσονται οι τοπικές παραδόσεις (περσική, βαβυλωνιακή, εβραϊκή) των χωρών που ήλεγχαν οι Σελευκίδες και ο τρόπος με τον οποίο η βασιλική εξουσία προσεταιρίστηκε στοιχεία προηγουμένων αυτοκρατοριών στις ίδιες περιοχές. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η ιστορικοκριτική ανάλυση της προφητείας του Δανιήλ.
17. Α. Wess Mitchell, The Grand Strategy of the Habsburg Empire, Princeton University Press 2019.
Ο Mitchell επιτυγχάνει μια ουσιαστική διείσδυση στη λειτουργία της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων αναδεικνύοντας ότι βασικός ρόλος της δυναστείας ήταν εκείνος του εξισορροπιστή μεταξύ διαφορετικών εθνοτήτων, μετά την εκδίωξη των Τούρκων από την Ουγγαρία, την Κροατία και Τρανσυλβανία, η οποία άλλαξε εντελώς τη δομή της Αυτοκρατορίας. Απορίας άξιον δεν είναι η διάλυση της πολιτικής οντότητας της Αυτοκρατορίας το 1918, αλλά μάλλον το γεγονός ότι για σχεδόν τρεις αιώνες αποτελούσε το πολιτικο-οικονομικό υπόστρωμα για μια από τις σημαντικότερες ανθοφορίες του Ευρωπαϊκού πολιτισμού.
18. F. S. Naiden, Soldier, Priest and God, A life of Alexander the Great, Oxford University Press 2019.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο, ακόμη και για τον πλέον εφευρετικό ιστορικό, να ειπωθεί κάτι καινούργιο για μια μορφή όπως ο Μέγας Αλέξανδρος, που κατέστη βασικό σημείο εστίασης της παγκόσμιας ιστοριογραφίας. Αυτό όμως που καταφέρνει ο Naiden προσεγγίζει αρκετά ικανοποιητικά μια κάποια καινοτομία. Αφιερώνοντας το βιβλίο του αποκλειστικά στον τρόπο με τον οποίο ο Μέγας Αλέξανδρος συνδύασε τις θρησκευτικές και στρατιωτικές του ιδιότητες, ο Naiden φωτίζει με τρόπο καινοφανή τον Αλέξανδρο ως ηγέτη και τον Αλέξανδρο ως υλικό μύθου. Οι σελίδες που αναφέρονται στη μεταθανάτια ηρωολατρία του Αλεξάνδρου παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
19. Wiliam R. Newman, Newton the Alchemist, Princeton University Press 2019.
Στο αξιοθαύμαστο έργο του ο Newman περιγράφει την αλχημική σκέψη του Νεύτωνα με τρόπο που μοιάζει σχεδόν απαλλαγμένος από σύγχρονες κατηγορίες και διαχωρισμούς οι οποίοι θέτουν ανύπαρκτα διλήμματα. Ο Νεύτωνας ήταν και αλχημιστής και επιστήμονας (για την ακρίβεια αλχημιστής και φυσικός φιλόσοφος που χρησιμοποίησε την κατάρτισή του και την εμμονή σου στο πείραμα ώστε να απαντήσει σε μια σειρά επιστημονικών ερωτημάτων) και πυρήνας της εργασίας του ήταν η επιθυμία να επέμβει στη φύση και να την αλλάξει ριζικά, βελτιώνοντας την ηθική, πνευματική και υλική του κατάσταση. Ο Newman τοποθετεί τον Νεύτωνα στέρεα στην αλχημική παράδοση και παράλληλα σκιαγραφεί την ιδιαιτερότητά του.
20. Cathal J. Nolan, The Allure of Battle, Oxford University Press 2019 [2017].
Το σημαντικό βιβλίο του Καθηγητή Cathal J. Nolan Η Σαγήνη της Μάχης –εκδόθηκε με σκληρό εξώφυλλο το 2017 και δημοσιεύθηκε σε μαλακό εξώφυλλο και με αλλαγές το 2019– αποτελεί ένα από τα ελάχιστα αξιοσημείωτα αντίβαρα στην κλαουζεβιτσιανή σκέψη και θα έπρεπε να μεταφραστεί πάραυτα στα ελληνικά (A willing Greek publisher anywhere?). Ο Nolan γράφει μια ιστορία του πολέμου –και όχι των μαχών– από τον Μεσαίωνα μέχρι τις μέρες μας. Παρά το γεγονός ότι πολλοί ένθερμοι αναγνώστες του Nolan παραμένουν κλαουζεβιτσιανοί, η στροφή του Nolan μακριά από τις αρχετυπικές εικόνες του ιδιοφυούς στρατηγού και της αποφασιστικής μάχης στον πόλεμο τριβής και τη σημασία της διοικητικής μέριμνας παρουσιάζει ενδιαφέρον. Ανεξάρτητα από την εγκυρότητα των πορισμάτων του –τα οποία έχουν δεχθεί κριτική– το βιβλίο είναι ένα παράθυρο στον κόσμο της αμερικανικής στρατηγικής σκέψης.
21. Martha Nussbaum, The Cosmopolitan Tradition: A Noble but Flawed Ideal, The Belknap Press of Harvard University Press 2019.
H Martha Nussbaum παραμένει μια από τις πιο προκλητικές φωνές της σύγχρονης φιλοσοφίας. Το βιβλίο δεν είναι μια κριτική του κοσμοπολιτισμού γενικά, αλλά του στωικού κοσμοπολιτισμού. Στο πρώτο μέρος το βιβλίο αποτυπώνει με καίριο τρόπο τα αδύναμα σημεία του ιδεώδους του κοσμοπολιτισμού, εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους το ιδεώδους το κοσμοπολιτισμού ήταν ήδη ελαττωματικό εν τη γενέσει του, ενώ στο δεύτερο και μάλλον λιγότερο ενδιαφέρον, προβαίνει σε κάποιες κανονιστικές προτάσεις, ενώ υπερασπίζεται μια διευρυμένη εκδοχή της Capability Approach.
22. Sheilagh Ogilvie, The European Guilds, An Economic Analysis, Princeton University Press 2019.
Ζούμε σε μία χώρα στην οποία ο όρος συντεχνία έχει χρωματιστεί αρνητικά και προκαλεί σχεδόν αυτόματα ρίγη αγανάκτησης. Στην πραγματικότητα όμως οι αληθινές συντεχνίες ήταν η ραχοκοκαλιά του κοινωνικού βίου μέχρι τον 18ο αι. Δεν υπήρχαν μόνο για να διεκδικούν δικαιώματα αλλά, κυρίως, για να διασφαλίζουν την τεχνική αρτιότητα των προϊόντων και να μεταφέρουν την σχετική τεχνογνωσία από γενιά σε γενιά. Σπουδαίοι ιστορικοί όπως ο Christopher Dawson αφιέρωσαν μονογραφίες στη μελέτη του φαινομένου. Η Ogilvie δείχνει μια αδικαιολόγητα εχθρική στάση στις συντεχνίες. Δεν αναγνωρίζει για παράδειγμα ότι η ρύθμιση των συμβολαίων μαθητείας προς όφελος των νεοτέρων μελών λειτούργησε ευεργετικά Χωρίς να αμφισβητεί την προσφορά των συντεχνιών στη μετάδοση της τεχνογνωσίας, υπονοεί ότι τα όποια κριτήρια ποιότητας δεν επιβάλλονταν συστηματικά και οι ποινές ήταν ασήμαντες. Επίσης χρησιμοποιεί στην ανάλυσή της αφηρημένες έννοιες όπως η αγορά ή οι αγορές με τρόπο που γεννά ερωτηματικά. Σχεδόν δεν μπορεί να διανοηθεί ότι οτιδήποτε άλλο από πλήρως απορυθμισμένες αγορές είναι ανεκτό. Γιατί τότε συμπεριλαμβάνω το βιβλίο αυτό; Το εύρος των πηγών το οποίο χρησιμοποιεί είναι σημαντικός παράγοντας. Κυρίως όμως διότι το βιβλίο αυτό αποτελεί μια εισαγωγή σε ένα τόσο σημαντικό ζήτημα της Ευρωπαϊκής ιστορίας. Άσκηση πνευματικής σκοποβολής.
23. Jacob Rees-Mogg, The Victorians, Twelve Titans who forged Britain, WH Allen, Λονδίνο 2019.
O Jacob Rees-Mogg συνέγραψε ένα έργο με δώδεκα κεφάλαια, το καθένα από τα οποία είναι αφιερωμένο σε μια προσωπικότητα της Βικτωριανής περιόδου. Συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ο Ντισραέλι, η Βασίλισσα Βικτωρία, ο Νέιπιερ, ο Γκόρντον, ο αθλητής Γκρέις και ο Πάλμερστον. Πολλά έχουν γραφτεί για τις αρετές (ή την απουσία τους) του πρόσφατου ιστορικού πονήματος του Jacob Rees-Mogg, σημαίνοντος Βρετανού πολιτικού. Ο ερανιστής δεν παίρνει καμία θέση εν τω προκειμένω, απλά επισημαίνει την αξία του βιβλίου για μια κατανόηση της Μεγάλης Βρετανίας την εποχή του Brexit.
24. Wolfram Siemann, Metternich, Strategist and Visionary, Harvard University Press 2019.
Η μνημειώδης βιογραφία μιας παρεξηγημένης μορφής του 19ου αι. εκτείνεται σε μια εξίσου μνημειώδη έκταση 928 σελίδων. Κυρίως όμως αποτελεί υπόδειγμα σοβαρής ιστοριογραφικής προσέγγισης ενός τόσο πολιτικά και συναισθηματικά φορτισμένου προσώπου. Μέσα από την λεπτομερή εξέταση του συνόλου του διαθέσιμου αρχειακού υλικού ο Μεττερνιχ σκιαγραφείται με γραμμές αδρότερες, η μορφή του αποφορτίζεται συναισθηματικά και ταυτόχρονα εκλεπτύνεται, καθώς αποκτά ιστορική σάρκα και οστά: αναλύονται σε λεπτομέρεια οι δυναστικές του φιλοδοξίες. Τα διόλου ασήμαντα ελαττώματά του τίθενται στην συνάφειά τους μακριά από κραυγές. Οι σελίδες που αφορούν την κατασκευή του νέου οικογενειακού του τάφου και τον τρόπο με τον οποίο ενσαρκώνει τα δυναστικά του σχέδια ανήκουν στις πλέον οξυδερκείς σελίδες της σύγχρονης ιστοριογραφίας.
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.]
