Ενάργεια του ποιητικού υποκειμένου
Η Γραβάτα δημοσίας αιδούς (Κέδρος 2018) αποτελεί τη νεώτερη ποιητική συλλογή του Δημήτρη Π. Κρανιώτη, ποιητή με πολλές διακρίσεις που πρωτοδημοσίευσε ποίηση στα 19 του χρόνια (συλλογή Ίχνη, Λάρισα 1985, η οποία επαινέθηκε τότε από τη Μελισσάνθη, τον Κωνσταντίνο Τσάτσο, τον Σωκράτη Σκαρτσή, τον Δημήτρη Δημητριάδη και τον Νίκο Κρανιδιώτη· που την ακολούθησαν τα βιβλία του Πήλινα πρόσωπα, Λάρισα, 1992, Νοητή γραμμή, Λάρισα, 2005 και Ενδόγραμμα, Μαλλιάρης, Θεσσαλονίκη 2010).
Από τις πρώτες σελίδες της ο αναγνώστης καταλαβαίνει ότι βρίσκεται αντιμέτωπος με το ποιητικό σύστημα του ΔΠΚ: μια ποίηση στοχαστική και αναστοχαστική, που αφουγκράζεται την εποχή της, την ηλικιακή και συνειδησιακή ωριμότητα του ποιητή, τη διαδικασία της μνήμης του και τις ίδιες τις προϋποθέσεις του λόγου, χωρίς να παρασύρεται σε ευκολίες.
Οι συνθέσεις του βιβλίου χαρακτηρίζονται από λιτότητα και λακωνικότητα, αφήνοντας να φανεί για άλλη μια φορά η ιδιαίτερη γοητεία που ασκούν στον ποιητή η γλώσσα και οι λέξεις. Αυτό, τον κάνει να αφουγκράζεται τις ιδιότητες και τις λεπτές απολήξεις τους και να δημιουργεί, παρατηρώντας τες ή παραποιώντας τες, γλωσσικά γεγονότα, χρησιμοποιώντας τες ως ποιητική α’ ύλη παράλληλα με τα ‘αντικειμενικότροπα’ γεγονότα (φαινόμενο που κάνει την ποίησή του ως ένα βαθμό γλωσσοκεντρική).
Παράθεμα 1ο:
ΔΙΨΑΝΕ ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ (σελ. 36)
Διψάνε οι λέξεις
και πίνουν κρασί
να με μεθύσουν […]
Παράθεμα 2ο:
ΠΡΩΤΗ ΑΠΑΓΓΕΛΙΑ (σελ. 21)
Φώναξα
Κατ’ εξακολούθηση
Πετώντας
Κατ’ ευφημισμόν ψιθύρους
Στο πάτωμα
Κρεμώντας στίχους
Στον τοίχο
Με καρφιά συλλαβές
Που ως τώρα
Φοβόμουν να γράψω
[…]
Παράθεμα 3ο:
ΣΥΓΚΑΤΟΙΚΟΣ ΛΕΞΕΩΝ (σελ. 60)
Από δωμάτιο σε δωμάτιο
Τις λέξεις αναστατώνω
Τα ουσιαστικά μαλώνουν
(Ανεξαρτήτως πτώσης)
Χωρίς αιτία
Στο ισόγειο ξαπλώνω
Τα ρήματα διαμαρτύρονται
(Ανεξαρτήτως χρόνου)
Χωρίς δίλημμα
Στο μπαλκόνι ξυπνώ
Ανάμεσα σε σελίδες
Που ακόμη γράφονται
Τα βήματά μου αγνοώ.
Η γλώσσα, όμως, αποτελεί ένα σημειωτικό σύστημα ήδη αρθρωμένο (οι λέξεις αποτελούν οι ίδιες σημαίνοντα με δικά τους σημαινόμενα). Επομένως, η τυχαία περιπλάνηση ανάμεσά τους, η καταγραφή και χρήση των ιδιοτήτων τους (λεκτικών συγκλίσεων, αποκλίσεων, ομοηχιών, οξύμωρων, κλπ.), δημιουργεί μια ποίηση δευτερογενών επικαθορισμών – στην μακρά παράδοση των Ευρωπαίων μοντερνιστών του 20ου αιώνα (Έρνστ Γιαντλ, Όσκαρ Παστιόρ, Τούμας Τράνστρεμερ, Φρανσίς Πονζ), της Βισουάβα Συμπόρσκα, αλλά και καθ’ ημάς ποιητών όπως η Κική Δημουλά, ο Αντρέας Παγουλάτος, η Αλεξάνδρα Πλαστήρα, η Αλεξάνδρα Μπακονίκα, η Έλενα Πολυγένη από τους πολύ νεώτερους ποιητές μας, κ.ά.
Λέξεις και συλλαβές συμβάλλουν σε διακειμενικά παίγνια.
Παράθεμα 4ο:
Αλφαβητάρι (σελ. 9)
Έχασα το αλφαβητάρι
Της πρώτης δημοτικού
Και τώρα
Που ψάχνω απεγνωσμένα
Να δώσω στην Άννα
Ένα μήλο
Γέρασα από αναμνήσεις
Χωρίς διακοπή
Για διαφημίσεις
Πίνοντας αναψυκτικά light
Και κάνοντας like
Σε τετράστιχα ημερολογίου
(ο ποιητής δεν αποφεύγεται αλλά, αντίθετα, επιδιώκει την ενσωμάτωση ετερογενών, ξενόγλωσσων λέξεων στις συνθέσεις του – πρβλ. iPhone, sms, postit, Silver Alert, κ.ά.)
Η συλλογή του επεκτείνεται σε ποιήματα ποιητικής.
Παράθεμα 5ο:
ΓΥΜΝΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ (σελ. 29)
Έφυγε η γραφή
Κι έμεινε η σιωπή
Κολλημένη σε άμμο ρίμας
[…]
Με ενδιάμεσους σταθμούς
Γυμνά διηγήματα
Που δεν άντεξαν
Το καθωσπρέπει της ενδοχώρας
Και ντυμένα ποιήματα
Που τιμωρήθηκαν
Σε ακτές γυμνιστών
Με απαγόρευση εισόδου
Παράθεμα 6ο:
ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΠΟΙΗΜΑ (σελ. 55)
[…]
Το βλέμμα σου
Με ποτίζει λέξεις
Και σκαλίζει μέσα μου
Κήπους ανθέων και δακρύων
Καίγοντας τις άκρες
Των δακτύλων μου
Αρνούμενος να δεχτώ
Να γράψω τους στίχους
Που ήδη ξέρεις
Η μέθοδος που κατακτιέται μ’ αυτό τον τρόπο, καταγράφει με ενάργεια τι έχει αλλάξει στον ιστορικό χρόνο και στον κοινωνικό περίγυρο και πώς αποτυπώνεται στη συνείδηση του ποιητή.
Παράθεμα 7ο:
ΓΙΑΤΙ ΚΟΙΤΑΖΩ ΠΙΣΩ (σελ. 57)
[…]
Το αίμα στέγνωσε πια
Σ’ ερείπια και δρόμους
Συνθήματα που θάφτηκαν
Η νιότη τ’ ανασταίνει
Παράθεμα 8ο:
ΠΥΡΕΤΟΣ (σελ. 42)
[…]
Φυσά στα μαλλιά σου
Η ξενιτιά
Γεμάτη από ρυτίδες
Σύννεφα στο ποτήρι σου
Σε πνίγουν
(Δεν θες να θυμάσαι)
Η (εύλογη) καυστική διάθεση δίνει τον τόνο στη συλλογή, με το ομότιτλο ποίημα «Γραβάτα δημοσίας αιδούς».
Παράθεμα 9ο:
ΓΡΑΒΑΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΑΙΔΟΥΣ (σελ. 11)
Άρχισα να ξηλώνω
Τα ρούχα μου
Ώσπου έμεινα γυμνός
Στη μέση του πουθενά
[…]
Μα δεν με συνέλαβαν
Για προσβολή δημοσίας αιδούς
Για να σταματήσω τις φωνές
Με κέρασαν αψέντι
Και μ’ έντυσαν στην τρίχα
Όμως τα κορδόνια μου
Δεν ταίριαζαν
Με τη γραβάτα τους
Δεν άφησα ρέστα
Για πουρμπουάρ
Δεν σκόνταψα διαγωνίως
Η λυρική ενατένιση, που συνοδεύει το έργο του Δημήτρη Κρανιώτη από τα Ίχνη, είναι κι εδώ παρούσα σε αναφορά με το πέρασμα του χρόνου.
Παράθεμα 10ο:
ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟ ΧΘΕΣ (σελ. 45)
Το σπίτι μας ξάπλωσε
Με προσκέφαλο
Το δέντρο της αυλής
Ακουμπώντας
Το γαλάζιο του ουρανού
[…]
Παράθεμα 11ο:
ΠΕΜΠΤΗ ΕΠΟΧΗ (σελ. 52)
Η θάλασσα ψαρεύει σύννεφα
Κι η στεριά σπέρνει χιόνια
Σε μέρες περισπωμένης
(Εντός ή εκτός του χειμώνα;)
Όπου πια δεν χαμογελάμε
[…]
Μια ζωή αιτιατική
-Αναπόφευκτη συνήθεια
Των ημερών που έρχονται-
Σε μια πέμπτη εποχή.
Τέλος, ακούμε, εκεί που δεν θα περίμενε κανείς, τον απόηχο του δημοτικού τραγουδιού –με τη μορφή ενός ιαμβικού επτασύλλαβου στο μέσον ενός ποιήματος– ως στοιχείο καταγωγής ή ανήκειν του συγγραφέα.
Παράθεμα 12ο:
ΥΨΙΛΟΝ (σελ. 46)
[…]
Βρεγμένα ψευδογράμματα
Καίνε λευκές σελίδες
Κι αρχέγονα αρχέτυπα
Τη σκέψη μας ζυγίζουν
Παράθεμα 13ο:
ΤΑ SMS ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ (σελ. 59)
[…]
Το iPhone μου πέταξα
Στου Πηνειού τα «όχι»
Που δεν ληστεύουν δάκρυα
Που δεν γυρίζουν πίσω
Έμμετρη ή ελευθερόστιχη, λυρική ή αναστοχαστική, η γλώσσα των ποιημάτων αποτελεί το έδαφος του «ποιητικώς κατοικείν» κατά τον Χαίλντερλιν. Ο ποιητής εδώ σε φάση ωριμότητας, αφού δεν μπορεί να σταματήσει να γράφει, διαλέγει τις λεπτές ιδιότητες των λέξεων και των σημασιών τους να συνδιαμορφώσουν το αντικείμενο της έμπνευσής του.
Το σύνολο όλων των νημάτων που συναντιούνται και τέμνονται στο βιβλίο αυτό, καθιστούν το νέο βιβλίο του Δημήτρη Π. Κρανιώτη ένα επίτευγμα, συνεχίζοντας το απαιτητικό, δημιουργικό –και ενίοτε αντιδημοφιλές, με την έννοια του μη εύκολου– έργο του για το οποίο έχει δεχτεί πολλούς επαίνους.
[*Ξαναδουλεμένη μορφή της παρουσίασης του βιβλίου που έγινε τον Μάιο του 2019 στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της 16ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου, από κοινού με τον φιλόλογο και ποιητή Σταύρο Γκιργκένη και τη συγγραφέα Κατερίνα Καριζώνη. Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφία: Arthur Meyerson. Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.]
