To Κουκλόσπιτο του Ίψεν στο Θέατρο της οδού Κυκλάδων.
Η παράσταση με πρωταγωνίστρια την Αμαλία Μουτούση, η οποία έζησε ενώπιόν μας τη μεταμόρφωση ενός ανδρείκελου σε πρόσωπο. Η Μουτούση από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής της μάς έδειξε ότι κάτι παράξενο συμβαίνει με αυτό το λιχούδικο για γλυκά πλάσμα, το σκιουράκι, όπως το αποκαλεί ο άντρας της ο Τόρβαλντ (τον ερμήνευσε εξαίσια ο Άρης Λεμπεσόπουλος). Και μάς έπεισε με το σώμα και τη φωνή της, με κάθε λέξη που εκφωνούσε, με κάθε βλέμμα εκφραστικό της ψυχικής της διάθεσης, ότι η Νόρα που λειτουργεί ως παιχνίδι για τον Τόρβαλντ, μετά από οκτώ χρόνια γάμου αποφασίζει να εγκαταλείψει τον παλαιό άνθρωπο και να έλθει εις εαυτόν: συνειδητοποιεί ότι ζει με έναν ξένο που δεν ενώθηκε ποτέ μαζί του. Και επαναστατεί για να βρει τη χαμένη ιερότητα, εγκαταλείποντας σύζυγο και τρία παιδιά, για να βαδίσει στο άγνωστο, μήπως κερδίσει την ψυχή της. Και ακριβώς για αυτή την αναζήτηση του εαυτού και του όντως οίκου, δηλαδή μιας ουσιαστικής οικογένειας, το έργο στέκεται ως υψηλή ποίηση πέρα από φεμινιστικές αναγνώσεις και αφορά τον άνθρωπο ως ενότητα, πέρα από φύλα. Και για αυτό μας ενδιαφέρει το Κουκλόσπιτο και είναι ένα κείμενο κλασικό, κάτι που υποστήριξε με όλη της την ενέργεια η Μουτούση, καταπλήσσοντας το πολυπληθές κοινό με τη σοφή υποκριτική της, προσφέροντας ένα υποδειγματικό μάθημα σκηνικής ερμηνείας ενός νατουραλιστικού δράματος. Δίχως εντυπωσιασμούς και αμήχανες σκηνοθετικές επινοήσεις η καλοκουρδισμένη παράσταση με τους υπέροχους καλλιτέχνες Άρη Λεμπεσόπουλο, Μ. Ζορμπά, Νίκο Παπαγιάννη, Γ. Συμεωνίδη σε σκηνοθεσία Γ. Σκεύα βασίστηκε αποκλειστικά στο κείμενο του Ίψεν.
Η Αγριόπαπια στο Θέατρο Πορεία
Η παράσταση της Αγριόπαπιας σε μετάφραση-σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου είναι ένα έξοχο δείγμα συνεπούς εργασίας πάνω σε ένα κλασικό έργο του Ίψεν. Είναι ένα παράδειγμα συλλειτουργίας σκηνοθέτη και ηθοποιών για ένα κοινό όραμα: να φανερωθεί πόσο πολύ μας αφορά η ιστορία του νορβηγού συγγραφέα, πόσο κοντά στον ψυχισμό μας είναι οι χαρακτήρες του. Με άλλα λόγια, πόσο σωστό είναι αυτό που λέει ο Γκροτόφσκι για το θέατρο ως όχημα για τη σπουδή και την εξερεύνηση του εαυτού. Στην τρίωρη παράσταση μια ανησυχία διαχεόταν στην πλατεία όταν άρχισαν σιγά σιγά να ξετυλίγονται με μαεστρία οι αυταπάτες που τροφοδοτούν τις ζωές των ηρώων και περιστρέφονται γύρω από το σύμβολο της άγριας πάπιας, που κατανοείται ως μια οντότητα πέρα από την επιφάνεια των πραγμάτων. Η παράσταση αξίζει πολλά: υψηλή επαγγελματικότητα σε όλα τα επίπεδα, σπουδαίοι ηθοποιοί (Θέμις Πάνου, Γιώργος Μπινιάρης, Γιάννος Περλέγκας, Γιώργος Μπινιάρης, Γιάννης Κότσιφας, Λένα Δροσάκη, Σίσσυ Τουμάση, Άννα Μάσχα, Αντίνοος Αλμπάνης), άριστη χρήση της τεχνολογίας, άψογα σκηνικά. Έχει όλα τα συστατικά, φανερά και μυστικά, που συμβάλλουν στη δημιουργία της θεατρικής μαγείας. Και η παράσταση έχει, κυρίως, έναν στιβαρό σκηνοθέτη, τον Δημήτρη Τάρλοου, τον έξοχο μαθητή του Τάσου Μπαντή, που εμπνέει και καθοδηγεί την ομάδα του με σιγουριά, γράφοντας τη δική του ιστορία στην πρόσληψη της ιψενικής δραματουργίας.
Ο Πέερ Γκυντ στο Εθνικό Θέατρο
Το δράμα Πέερ Γκυντ του Ίψεν, είναι ένα έργο πλήρες μυστικισμού, το οποίο βασίζεται σε λαϊκές παραδόσεις της Νορβηγίας, και ο σκηνοθέτης Δημήτρης Λιγνάδης καταφέρνει να μας το μεταγγίσει με ειλικρίνεια αλλά και φαντασμαγορία. Πράγματι, η κεντρική σκηνή του Εθνικού με τους καταπληκτικούς μηχανισμούς της προσφέρεται για ένα θέαμα εντυπωσιακό, όπως στην παράσταση αυτή, όπου ο ανοιχτός χώρος της φύσης και οι εξωτικές χώρες είναι ο τόπος παραμυθιών και των θρύλων που ζωντανεύουν μπροστά μας. Όλες αυτές οι ιστορίες συνυφαίνονται σε έναν ονειρόδραμα, που αφορά τον καθένα, γιατί ουσιαστικά παριστάνει το ταξίδι της μύησης στη ζωή. Στο επίκεντρο ένας αλαζόνας και εγωιστής, αλλά και ζωντανός άνθρωπος, αξεδίψαστος αναζητητής της αλήθειας και του νοήματος, περιπλανιέται στον κόσμο, ώσπου να επιστρέψει άσωτος και γηραιός στην πατρίδα του. Από την άλλη πλευρά η μάνα του που ερμηνεύει η Στεφανία Γουλιώτη. Από την Ερωτευμένη νεκρή εδώ και χρόνια, μέχρι σήμερα, η Γουλιώτη σε κάθε παράσταση με εκπλήσσει υπέροχα! Όπως και τώρα, που τρέχει σκαρφαλώνει στον μύλο-τροχό της ζωής, στον οποίο όλοι είμαστε υποταγμένοι, και ο οποίος καθορίζει την προσωπική ιστορία του καθενός στο κοσμοθέατρο με τους πολλαπλούς ρόλους που παίζουμε, ένα εξαιρετικό κυρίαρχο σκηνικό σύμβολο της παράστασης. Ακόμη, σημειώνω την επιβλητική μεφιστοφελική μορφή του Κουμποχύτη (ερμηνεύει έξοχα ο Ιερώνυμος Καλετσάνος) όταν έρχεται να πάρει την ψυχή του Πέερ και διαλέγονται περί εαυτού, παραδείσου και κολάσεως. Ο Λιγνάδης δάμασε το πλούσιο υλικό του Ίψεν και παρουσίασε τις περιπέτειες του ήρωα δίχως να προδώσει το ονειρικό στοιχείο, με τον ίδιο να είναι διαρκώς στη σκηνή, ένας ιδανικός περφόρμερ αφηγητής. Ο Λιγνάδης με συγκίνησε πολύ για τη δύναμη και το πάθος του, για την πίστη που έδειξε στο κείμενο και την υψηλή τέχνη του να μας το κοινωνήσει. Και με τη Γουλιώτη πλάι του ως αξέχαστη μάνα με τη νεανική μορφή, όπως ακριβώς νέα θυμάται κάθε παιδί τη μητέρα του, να στηρίζει με επιτυχία το εγχείρημα του σκηνοθέτη, από τα διασκεδαστικά σωματικά παιχνίδια με τον μικρούλη Πέερ έως την κορυφαία σκηνή του θανάτου πάνω στον τροχό.
Η Τομή της Pamela Carter στο Δώμα του Θεάτρου του Νέου Κόσμου
Στο επίκεντρο οι ποιητές Βερλαίν και Ρεμπώ και ανάμεσα μια γυναίκα, η Ματίλντ. Σε ένα διάφανο ταπεινό αλλά αριστουργηματικό σκηνικό που φωτίζει εξαίσια ο Σάκης Μπιρμπίλης, ξετυλίγεται μια ιστορία σε απόσταση μέτρου που μιλάει για την κανονικότητα και τον πειρασμό του χάους. Για την ακροβασία μεταξύ της συναισθηματικής ασφάλειας και της απελευθέρωσης από κάθε δεοντολογία. Και δεν μιλάει διανοητικά. Η συγγραφέας τέμνει τις ζωές των ποιητών, για να μας δώσει φέτες ζωής αληθινές, για αυτό ενίοτε σοκαριστικές για εκείνους που αεροβατούν. Λόγος ελεύθερος και ζωντανός, που οδηγεί σε μονοπάτια σκοτεινά, σε ζώνες έντονου ερωτισμού και σε οδούς αναζήτησης τους αισθησιασμού, της αγάπης και της συντροφικότητας. Θέατρο απόλυτα σωματικό από τους εξαίρετους ηθοποιούς Φοίβο Μαρκιανό, Νίκο Γιαλελή και Σελήνα Διαμαντοπούλου που σκηνοθέτησε με ακρίβεια και ευστοχία ο Μενέλαος Καραντζάς.
π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, Ένας θεός που έπαιζε κρυφτό, Αρμός, Αθήνα 2017.
Είναι ένα φαινόμενο ο π. Χαράλαμπος ή αλλιώς π. Λίβυος, όπως τον πρωτογνώρισα ως μπλόγκερ πριν δέκα χρόνια. Τότε με ξάφνιασε για το θάρρος της γνώμης του και τον σεβασμό προς τον ανθρώπινο πόνο αλλά και τώρα με εκπλήσσει με τη ζωντάνια και τον ενθουσιασμό του, όταν δημοσιεύει μικρά κυρίως κείμενα τα οποία προκαλούν παραλήρημα στους αναγνώστες του. Στο επίκεντρο της σκέψης του στο τελευταίο βιβλίο είναι η απάντηση στο ερώτημα που βασανίζει πολλούς, πιστούς ή λιγότερο πιστούς: πώς ένας θεός αγάπης επιτρέπει την αδικία στον κόσμο και γιατί αφήνει το κακό να ταλαιπωρεί τους ανθρώπους. Ο προβληματισμός του ευρύς με βασική του έγνοια να είναι παρών στην ιστορία, να είναι ζωντανό μέλος της κοινότητας, και να συμβάλει στη συζήτηση για την ανθρώπινη κατάσταση, στο δράμα της σχέσης με τον εαυτό μας και τον θεό. Τα χαρακτηριστικά της δυνατής φωνής του π. Χαράλαμπου: η καθαρότητα και η πειστικότητα. Ο άνθρωπος αυτός διαθέτει έναν λόγο απλό, απελευθερωμένο, τολμηρό, ευθύ και στοργικό. Είναι ένας λόγος δραστικός γιατί είναι φρέσκος και βιωματικός, που προσκαλεί διαρκώς σε μία εξερεύνηση του εαυτού και σε μία συνάντηση με τον παράδοξο θεό, αυτή τη μεγάλη Αγάπη. Το μήνυμα είναι ένα: ο θεός δεν είναι απέναντι από τον άνθρωπο, αλλά δίπλα στον άνθρωπο.
Όλια Λαζαρίδου, Τα δύσκολα εύκολα, Ποταμός, Αθήνα 2017.
Σε τι ανήλικη κοινωνία ζούμε
Που η έλλειψη καλοσύνης
Δεν διώκεται.
Η ηθοποιός και σκηνοθέτις Όλια Λαζαρίδου συγκροτεί ένα σώμα κειμένων τα οποία χαρακτηρίζονται από την πυκνότητα της εμπειρικής γνώσης. Το στοιχείο αυτό κάνει αμέσως τον λόγο της ιδιαίτερα προσιτό και οικείο, ενώ η ελλειπτικότητα της γραφής σε φέρνει εμπρός σε μια ποιητικότητα που σε αιχμαλωτίζει και σε μια ευαισθησία που σε γοητεύει. Ενώπιόν μας έχουμε τα κείμενα μιας γυναίκας που ζει στην πόλη, περιπλανιέται με τη μηχανή της στους δρόμους, βλέπει και στοχάζεται για την ανθρώπινη ταυτότητα σήμερα, στέκεται στο ΑΤΜ μιας τράπεζας, μπαίνει σε ψιλικατζίδικα, μοιρολογεί για το τέλος των περιπτέρων, σταθμεύει Πανεπιστημίου και Ασκληπιού. Τα ποιήματα αποπνέουν μια ειρωνεία, ενώ ο αποφθεγματικός χαρακτήρας τους δημιουργεί μία ομολογία πίστεως, αρχές και αντιλήψεις που συγκροτούν τη βιογραφία της Λαζαρίδου. Άραγε θα μάς μιλήσει για τα δύσκολα και τα εύκολα ή έχει την πρόθεση να μάς αποκαλύψει κάτι; Από τη μια υπάρχει μια επίγνωση πως «Τα εύκολα/γίνονται εύκολα/τα δύσκολα/δύσκολα». Από την άλλη ο τίτλος του τρίτου βιβλίου της καταλαβαίνω ότι μας πηγαίνει σε ένα μυστικό: πώς γίνεται τα δύσκολα να μετατραπούν σε εύκολα, με άλλα λόγια πώς οι περίπλοκες καταστάσεις μπορούν να τελειώσουν, άρα να μπει η ελπίδα στη ζωή. Αυτό σημαίνει η προτροπή «Κοιτάζοντας, να βλέπεις. / Μια μορφή σύγχρονης προσευχής/ των πόλεων». Το αιχμηρό βλέμμα πλάθει στίχους μαχαίρια που κόβουν αλλά ο πόνος από το τραύμα μπορεί να είναι αφορμή αναστοχασμού: «Μερικοί μπορούν να αισθανθούν/μόνο πληγώνοντας» ή «Κάποιοι αριστεροί/είναι στη ζωή τους/πιο φασίστες/απ᾽ τους φασίστες».
Έκθεση «Face to Phase» (επιμ. Τζένη Αργυρίου και Βασίλης Γεροδήμος), στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, στην αίθουσα Κεσανλή, 14 Οκτωβρίου 2017.
Μια έκθεση που κράτησε μόνο τέσσερις ώρες: 7-11 το βράδυ, δηλαδή από την άφιξη των έργων έως και το κατέβασμά τους. Εκεί είδαμε την performance της χορεύτριας Ερμίρας Γκόρο. Περπάτησε ντυμένη ανάμεσα στο κοινό, άγνωστη μεταξύ αγνώστων, ώσπου έφθασε στο σημείο της επιτέλεσης: ένας λευκός τοίχος με μερικά άσπρα καρφιά. Εκεί, η Ερμίρα αφού βγάλει και κρεμάσει τα ρούχα της, με τα νύχια της γδέρνει το σώμα της, αφαιρεί όλες τις ασφάλειές της, για να φθάσει μέχρι εκείνη τη στιβάδα, που μπορεί να το πιάσει και να το μαζέψει. Οι θεατές παρακολουθούν σιωπηλοί. Στη συνέχεια θα κρεμάσει το νεκρό δέρμα. Δίπλα στα ενδύματά της. Άραγε θα το φυλάξει σαν φυλακτό, όπως έκαναν παλιά με το δέρμα του φιδιού; Ένα ιμάτιο είναι και τούτο. Ένας χιτώνας δερμάτινος.
Και από το φως που λούζει το κορμί της θα περάσει στο σκοτάδι, εισβάλλοντας στον επικίνδυνο παράδεισο του Δεληδήμου (προχωράει στο έργο «Crocodile Says The Worst Lies» του Χρήστου Δεληδήμου). Ένα άλλο ταξίδι ξεκινάει. Άλλοτε θα χάνει τον δρόμο της και άλλοτε θα τον ανακαλύπτει και πάλι στα ξέφωτα. Μέχρι να βγάλει και πάλι το νέο δέρμα. Τί υπάρχει σταθερό γύρω από αυτό το σώμα; η απάντηση είναι: μάλλον ΤΙΠΟΤΑ. Έτσι που φαίνεται να εγγράφεται στο λευκό, είναι σα να έχει εγκαταλειφθεί στη σκόνη των άστρων. Στην αλογία. Σαν μια πρωτόπλαστη που αναζητά εναγώνια το θεοΰφαντο ένδυμα. Το αρχαίο κάλλος που έχασε.
Ακόμη από το 2017 δεν θέλω να ξεχάσω την ολόφρεσκη παράσταση Καλιφόρνια ντρίμιν του Βασίλη Κατσικονούρη σε σκηνοθεσία Θανάση Χαλκιά. Ο Χαλκιάς με τους ηθοποιούς του Γιάννη Ιωάννου, Αγγελίνα Κλαυδιανού, Σεβίνα Μαραγκού και Γιώργο Σύρμα έστησε μια παράσταση με νεύρο και ενέργεια που αναδεικνύει τη σημερινή ταυτότητα των νέων, τα όνειρα και τις ματαιώσεις τους, τη στασιμότητα και την ανάγκη τους για απόδραση από το παρόν.
Και, τέλος, σημειώνω τη χορταστική, από κάθε πλευρά, παράσταση που έστησε ο Φοίβος Δεληβοριάς σε μια ταράτσα στο Γκάζι. Εκεί ο Φοίβος έδειξε για άλλη μια φορά τον επαγγελματισμό του καλώντας μια εκλεκτή ομάδα καλλιτεχνών, λαϊκών διασκεδαστών, ταχυδακτυλουργών και μάγων, ενώ ο ίδιος πλαισιωνόταν από χορεύτριες και θέαμα μπουρλέσκ. Τη βραδιά που πήγα στην παράσταση συμμετείχε η Μάρθα Φριντζήλα που τραγούδησε, μοναδικά, αλλά έπαιξε και τον ρόλο του μέντιουμ, καθώς και η μικρή Μαρίνα Σάττι με την ομάδα της Φωνές που έχουν κατακτήσει το νεαρόκοσμο.
*****
[Όπως κάθε χρόνο, από τα Χριστούγεννα μέχρι και το τέλος των γιορτών δημοσιεύουμε τις λίστες των συνεργατών μας για τα δικά τους αγαπημένα από τη χρονιά που φεύγει: καταγράφονται βιβλία, μουσικές, ταινίες, παραστάσεις, ό,τι μας άρεσε απ’ το έτος που πέρασε. Δεν πρόκειται για λίστες με “τα καλύτερα του 2017” –τα πνευματικά γεγονότα δεν μπορεί να κατατάσσονται με τέτοιο τρόπο–, αλλά γι’ αυτά που κατά την υποκειμενική κρίση των γραφόντων αξίζει ίσως να προσεχτούν περισσότερο.]
Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.
