[…] 9. Έτσι όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα τους δυο τελευταίους αιώνες, γίνεται ολοένα σαφέστερο ότι ο Διαφωτισμός ως κίνημα ιδεών το οποίο εναντιώθηκε στο παλαιό καθεστώς, συμπράττοντας με την ελευθερία της αγοράς που διεκδίκησε η τρίτη τάξη εμπόρων και βιοτεχνών, είχε σαν έναυσμα την άρνηση της απόλυτης δεσποτείας. Ο Καντ, ο Χέγκελ, ο Μαρξ, ο Νίτσε, παραδίδοντας τον Διαφωτισμό στη δικαιοδοσία της αναστοχαστικής κριτικής, τον προστάτευσαν από τον κίνδυνο της μυθοποίησης ανερμάτιστων ή λανθασμένων προσδοκιών και, προκειμένου να αποκαθηλώσουν την αυταρχία από το φαντασιακό βάθρο της, ξανασκέφτηκαν την κατάντια των σχέσεων κυρίου-δούλου, πιστωτή-οφειλέτη. Εξετάζοντας προσεκτικά ένα-ένα όλα τα νήματα, πραγματικά και συμβολικά, που κινούν τη σχέση κυρίου-δούλου, έδειξαν ότι ο μηχανισμός της ελέγχεται ηθικά και πολιτικά∙ ο κύριος γίνεται δούλος του δούλου του, κάθε φορά που ο δούλος, σαν το πιστό σκυλί, γίνεται κύριος του κυρίου του.
Η σχέση που έχει ισχυρό άλλοθι ώστε να μην κινδυνέψει ηθικά να μεταστραφεί, είναι η σχέση πιστωτή-οφειλέτη. Σ’ αυτήν μιλούν οι αριθμοί. Εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, ο οφειλέτης δεν μπορεί να πάρει τη θέση του πιστωτή. Ωστόσο, είναι δυνατή η παραγραφή ενός χρέους που χρεώνουν στον οφειλέτη επιτήδειοι πιστωτές που τον έχουν καταληστεύσει. Εδώ, τα χρεωστούμενα είναι ό,τι και τα απλήρωτα δεδουλευμένα. Ο οφειλέτης, συντονίζοντας τη μνήμη του απωλεσμένου ελεύθερου φρονήματος με τον λόγο που ως ακοίμητος σκώληξ τού το εξασφάλιζε, οφείλει να αντιταχθεί.
10. Ο ρομαντισμός αντιτάχθηκε στην ήρεμη δύναμη που αντλούσε ο Διαφωτισμός από το αναδυόμενο καθεστώς της ελεύθερης αγοράς, καθώς αυτό υποσχόταν ούτε λίγο ούτε πολύ το τέλος της δεσποτείας, που δεν ήταν και λίγο. Με ορμητήριο την ελεύθερη φαντασία, οι ρομαντικοί αντέκρουσαν τη διάθεση των ορθολογιστών για αποδραματοποίηση ζητημάτων που ήταν υπόθεση ζωής και θανάτου παρά συμβιβαστικών ρυθμίσεων. Μεταξύ άλλων (ανισότητα, πνεύμα αλληλοεξόντωσης, εγωτισμός), πρωταρχικό ήταν το ζήτημα της ανελευθερίας.
Οι ρομαντικοί είχαν καταλάβει ότι ελεύθερος είναι αυτός που για να γίνει ελεύθερος, διακινδυνεύει ακόμη και τη ζωή του. Στο «ο θάνατός σου η ζωή μου» που επικύρωνε την κοντόφθαλμη δολιότητα του ιδιώτη, οι ρομαντικοί αντέταξαν το «ελευθερία ή θάνατος» των εξεγερμένων ή ποιητών. […]
[Απόσπασμα από εκτενές δοκίμιο της συγγραφέως που δημοσιεύεται στο ενδέκατο τεύχος του περιοδικού Φρέαρ. Υπενθυμίζουμε ότι η ύλη του περιοδικού είναι εντελώς άλλη από την ύλη που δημοσιεύεται καθημερινά στην ιστοσελίδα μας. Το έργο είναι της Anji Jonhston.]
