μετάφραση Δημήτρης Μπαλτᾶς
Στήν Εὐρώπη πιστεύουν ὅτι δέν ὑπάρχει καί δέν μπορεῖ νά ὑπάρξει ρωσική φιλοσοφία. Ἄποψη ἐσφαλμένη, ἀλλά κατανοητή. Οἱ ἴδιοι οι Ρῶσοι γνωρίζουν ἐλάχιστα τή φιλοσοφία τους, ἐνῶ στή Δύση γενικά γνωρίζουν ἐλάχιστα τή Ρωσία. Ἡ Ρωσία εἶναι χώρα τῶν ἀντιθέσεων σέ ὅλα τά πράγματα: τό μέσο ἐπίπεδο πολιτισμοῦ εἶναι ἐλάχιστα ὑψηλό: σέ μᾶς ὑπάρχει μία κατάσταση βαρβαρότητας δίπλα στις ὑψηλότερες ἐκδηλώσεις πολιτισμοῦ. Τό μέσο ἐπίπεδο φιλοσοφικοῦ πολιτισμοῦ εἶναι πολύ χαμηλό• δέν διαθέτουμε φιλοσοφική παράδοση ἱκανή νά εἰσέλθει στή σάρκα καί στό αἷμα τῆς καλλιεργημένης κοινωνίας. Ἀπό αὐτήν τήν ἄποψη, δέν θά προχωρήσουμε σέ μία σύγκριση μέ τή Γερμανία. Ἀλλά ἔχουμε μία σειρά ἀξιόλογων φιλοσόφων καί τίς ὑποσχέσεις μιᾶς φιλοσοφικῆς σχολῆς πρωτότυπης καί δημιουργικῆς. Θά πρέπει νά παραδεχθοῦμε ὅτι δέν εἴχαμε φιλοσοφικά καί ἐπιστημονικά πνεύματα, ὅπως ὁ Ντεκάρτ, ὁ Χιούμ καί ὁ Κάντ, οἱ ὁποῖοι προσδιορίζουν τή στιγμή τῆς φιλοσοφικῆς καί ἐπιστημονικῆς σκέψης τῶν χωρῶν τους. Στή μεταφυσική δέν εἴχαμε μεγαλοφυΐες πού νά μποροῦν νά συγκριθοῦν μέ τόν Πλάτωνα, τόν Σπινόζα, τόν Λάιμπνιτς, τόν Χέγκελ, τόν Σέλλινγκ ἤ τόν Σοπενχάουερ. Εἶναι ἀδύνατο νά ἀντιπαραβάλουμε στό μεγάλο παρελθόν τῆς φιλοσοφίας τῶν ἄλλων χωρῶν, τή φιλοσοφική σκέψη μιᾶς χώρας ἡ ὁποία ἔχει φθάσει στά πιό ὑψηλά ἐπιτεύγματά της κατά τό β΄ ἥμισυ τοῦ 19ου αἰ. Μποροῦμε νά συγκρίνουμε τή ρωσική φιλοσοφία μέ τήν εὐρωπαϊκή φιλοσοφία τοῦ β΄ ἡμ. τοῦ 19ου αἰ. καί τῶν ἀρχῶν τοῦ 20οῦ αἰ., καί τότε ἡ σύγκριση δέν θά εἶναι πολύ δυσμενής γιά τή Ρωσία.
Τί ἔχει ἀπομείνει στήν Εὐρώπη τῶν μεγάλων φιλοσοφικῶν παραδόσεων τοῦ παρελθόντος; Ἡ φιλοσοφία ἔχει τεμαχισθεῖ, ἔχει χαθεῖ μέσα σέ λεπτομέρειες• δέν ἔχει πλέον τό ἐπίκεντρό της ἐκεῖ ὅπου ἑστιάσθηκε ἡ φιλοσοφία τοῦ κόσμου ἀπό τόν Πλάτωνα ἕως τόν Χέγκελ. Ἡ φιλοσοφία ἔγινε μιά εἰδίκευση πού ἔχει μία τεχνική τελειότητα• ἀλλά ἔχασε τή ζωντανή ψυχή της. Αὐτήν τή ζωντανή ψυχή, τή μεγάλη παράδοση τοῦ παρελθόντος, τήν κατέχει ἡ ρωσική φιλοσοφία. Μετά τόν Χέγκελ καί τόν Σοπενχάουερ ἡ εὐρωπαϊκή φιλοσοφία δέν ἔβγαλε ἕναν ἐκπρόσωπο τοῦ ἐπιπέδου τοῦ Βλαδίμηρου Σολοβιόφ (Soloviev), τό πιό καθολικό φιλοσοφικό πνεῦμα τοῦ β΄ ἡμίσ. τοῦ 19ου αἰ. […]
[Απόσπασμα από το πολυσέλιδο κείμενο που δημοσιεύεται στο ενδέκατο τεύχος του περιοδικού Φρέαρ. Στο ίδιο τεύχος θα βρείτε κι ένα κείμενο του Σολοβιόφ. Υπενθυμίζουμε ότι η ύλη του περιοδικού είναι εντελώς άλλη από την ύλη που δημοσιεύεται καθημερινά στην ιστοσελίδα μας.]
