Συγκλόνισε την κοινή γνώμη η επίθεση στα γραφεία της γαλλικής σατιρικής εφημερίδας Charlie Hebdo. Μια τουλάχιστον αποτρόπαια πράξη, αντίθετη στο σύστημα αξιών όπως έχει διαμορφωθεί από τον Διαφωτισμό και εντεύθεν. Αξίες που υιοθετούνται από κράτη, λαούς που δεν υπάγονται μόνο στον φυσικό χώρο της Δύσης, αλλά ευρύτερα ακολουθούν τη δυτική κοσμοαντίληψη. Ας προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε κάποια από τα αίτια στην ερμηνευτική κατεύθυνση της συγκεκριμένης πράξης, που δεν έχει μόνον επικαιρική αναφορά αλλά ευρύτερες γεωπολιτικές και πολιτισμικές παραμέτρους στο κοχλάζον τοπίο της Μέσης Ανατολής, εκεί όπου οι καυτοί άνεμοι φυσούν αδιάκοπα και η σκόνη επικάθεται στα βλέφαρα, τυφλώνοντας και την κριτική ματιά.
Ο άνθρωπος, ακόμη και πριν τη λεγόμενη, από τον Γερμανό φιλόσοφο Καρλ Γιάσπερς, «Αξονική Εποχή» (800-200 π.Χ. περίπου) έμαθε, εθίστηκε καλύτερα, κατά την προσπάθεια κατοχύρωσης της γνώσης, να πορεύεται με δίπολα. Είναι, άλλωστε, θεμελιώδες αίτημα της Τυπικής Λογικής που διέπει τη σκέψη του δυτικού ανθρώπου, ο Νόμος της Μη Αντίφασης, της αποκλίσεως του Τρίτου. Δεν μπορεί κάτι ταυτόχρονα, να «είναι» και να «μην είναι». Έτσι, σχηματίστηκαν δίπολα τύπου «καλό-κακό» κ.ά. Τα δίπολα αυτά, υιοθετήθηκαν όχι μόνο από φυσικά πρόσωπα αλλά και από διάφορες συλλογικότητες είτε με εθνική αναφορά είτε με φυλετική (η αρχετυπική και πιο «πρωτόγονη» πρόσληψη), είτε κοινωνικού και εταιρικού χαρακτήρα. Ο Νόμος της Μη Αντίφασης φέρει θεμελιωδώς σφάλματα μιας και εδράζεται σε αξιώματα, όπου η «αλήθεια» πρέπει αναντίρρητα να προσληφθεί, πιο σωστά, να επιβληθεί. Η μεταφορά της Τυπικής Λογικής (δίτιμης Λογικής) στις ανθρώπινες κοινωνίες όπου ενυπάρχει και το χαοτικό-μη ελέγξιμο στοιχείο, αφενός βοηθά σε ζητήματα καθημερινής πρακτικής, αφετέρου, σε ευρύτερη και χωρίς διάκριση εφαρμογή, παγιώνει αντιλήψεις που καλλιεργούν συγκρούσεις.
Βάσει των παραπάνω και για να αναφερθούμε στο ζήτημα που θίγεται με τη δολοφονική επίθεση στα γραφεία της γαλλικής εφημερίδας, πρέπει να αντιληφθούμε ότι το κοσμοείδωλο των Ισλαμιστών διαφέρει από αυτό των Δυτικών. Το Ισλάμ έχει χαρακτήρα Δικαίου (με τον νομικό όρο) κανονιστικό και δεν δέχεται άλλη πολιτισμική αναφορά. Ακόμη και στην παραπάνω παρατήρηση, υπάρχουν οι απαραίτητες διακρίσεις: αλλιώς αποδέχονται το Ισλάμ ακραίοι Σουνίτες, αλλιώς Σιίτες, Αλεβίτες όπως αντίστοιχα, τον Χριστιανισμό ΓΟΧ, Ορθόδοξοι, Καθολικοί, Προτεστάντες κτλ. Εκ των πραγμάτων λοιπόν, θέσεις που υιοθετούνται από ακραίες ομάδες ένθεν κακείθεν αλλά και από αφελείς ή και έντονα απογοητευμένους πολίτες από το πολιτικό φάσμα της Ευρώπης, όπως ότι όλοι οι Μουσουλμάνοι είναι σφαγείς ή ότι όλοι έχουν φιλικές διαθέσεις απέναντί μας, βάσει της Τυπικής Λογικής που από τον Διαφωτισμό και εντεύθεν, όπως αναφέραμε, χρησιμοποιείται σαν κύριο μεθοδολογικό όργανο, είναι εσφαλμένες ως προς την προκείμενη πρόταση (ότι όλοι οι «άλλοι» έχουν ένα και μόνο γνώρισμα, άποψη που δεν σέβεται την προσωπική ετερότητα). Ιδού, η σύγχυση που συνεπιφέρει η εφαρμογή της Τυπικής Λογικής σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων αλλά και γνωρισμάτων στις ανθρώπινες κοινωνίες και όχι σε κάποια, απλής, καθημερινής πρακτικής, πεδία. Ομοίως, εσφαλμένες και ακραίου χαρακτήρα, είναι απόψεις που χαρακτηρίζουν τους θρησκευόμενους, για παράδειγμα, ως αφελείς ή φανατικούς (δεν διέπονται όλοι από συμπτώματα ιδεοψυχαναγκασμού ενός φανατικού πιστού ή και ορισμένων ιερέων). Πριν από τον Μεσαίωνα του κέρδους στον οποίο ζούμε, η υπαρξιακή-οντολογική αγωνία που μεταφραζόταν σε μεταφυσικό αντίκρισμα, σε θρησκεία, ήταν ισότιμη της γνωσιολογικής θεώρησης, της αλήθειας δηλαδή, όπως την αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος (καρτεσιανό αίτημα με αυγουστίνειες καταβολές με τις συγκεκριμένες πάλι, ας προσεχθεί, να προσδίδουν χαρακτήρα Δικαίου στη θρησκευτική αντίληψη). Αποτινάξαμε τον Μεσαίωνα ως τον 15ο αιώνα μ.Χ. περίπου, για να εγκαθιδρυθεί ένας νέος, αυτός της ορθολογικής αυθεντίας και του ανθρώπου ως μέτρου των πάντων και δη με συγκυριακές προσλαμβάνουσες. Και το εφήμερο ναι μεν θνήσκει, όμως αν παγιωθεί στο γίγνεσθαι των ανθρώπινων κοινωνιών, νεκρώνει την κριτική ματιά που αδυνατεί να παρακολουθήσει τις κατοπινές εξελίξεις, οι οποίες δεν εμφανίζονται απαραιτήτως γραμμικά, δηλαδή προβλέψιμα. Εδώ, το χάος από μορφοπλαστικό λαμβάνει τη μορφή της Νέμεσης απέναντι στην Ύβρη.
Φυσικά, δεν εξάγεται από τα παραπάνω ότι η αθεΐα είναι κάτι επιλήψιμο. Είναι νόμιμη και ισότιμη σε μια ευνομούμενη πολιτεία αναφορά, όπως και οι ποικίλες σεξουαλικές επιλογές, εφόσον δεν στρέφονται σε εκμετάλλευση «ευαίσθητων ομάδων» (π.χ. παιδεραστία, Trafficking). Επομένως, το πρόβλημα αφετηριακά εντοπίζεται στην κριτική αντίληψη, στη διαχείριση της διαφορετικότητας. Δεν αντιμετωπίζεται με την προσβολή επιλογών όπως το να αναπαριστάς ιερά πρόσωπα (για κάποιους, εφόσον σεβόμαστε τη διαφορετικότητα) με χυδαίο τρόπο (φυσικά, επαναλαμβάνουμε, δεν υπάρχει λόγος να χρησιμοποιείς βία οποιασδήποτε μορφής). Τότε είναι που οπλίζεις το μίσος περισσότερο. Δεν συμμετέχεις σε βομβαρδισμούς στη Λιβύη, υποδαυλίζεις κοντόθωρα την αστάθεια σε ένα ρευστό τοπίο όπως της Μέσης Ανατολής, στηρίζοντας πότε τον Σαντάμ, κατοπινά το ΙΚ χωρίς να πληρώσεις το τίμημα (δυστυχώς). Το χέρι των Ταλιμπάν, του ΙΚ όπως και άλλων ακραίων μορφωμάτων (π.χ. ακροδεξιά σχήματα στην Ευρώπη) το όπλισε η έκπτωση αξιών στη μονοσήμαντη στρατηγική του όποιου κέρδους και η θαλάμη των όπλων ακόμη βγάζει καπνό, ακόμη διψά (και για την πλήρωση των δεξαμενών της οπλοβιομηχανίας). Η χάραξη, εν προκειμένω, της πολιτικής συνυφαίνεται με αυτήν της χρηματοπιστωτικής κρίσης και αποδεικνύεται επίσης κοντόθωρη (όσο και επικερδής για τους γνωστούς λίγους).
Η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, όπως την αντιλαμβανόμαστε με όποιες διαφοροποιήσεις οι Δυτικοί, δεν πρέπει να ακολουθεί τον εφήμερο εντυπωσιασμό και την ανευθυνότητα, ειδικά στην εποχή που ζούμε. Οι δολοφονίες και η φίμωση που για εμάς είναι σε κάθε περίπτωση απευκταία, σε άλλους διασφαλίζουν (δυστυχώς) τη σωτηρία. Αυτό λοιπόν που χρειάζεται, κατά τη γνώμη μου, είναι όξυνση του κριτικού νου, υπευθυνότητα ως προς τι στηρίζουμε και στάθμιση τού πώς ο άλλος θα αντιληφθεί την όποια επιλογή μας. Δίπολα που συνεπιφέρουν τυφλό μίσος ήταν και θα είναι όργανο βίας για κάθε ομάδα είτε πρόκειται για ακροδεξιό μόρφωμα στη Δύση είτε για ακραίο θρησκευτικό σε Ανατολή (φυσικά, πολιτική τοποθέτηση και θρησκευτική ομολογία, σε όποια γωνιά του κόσμου, συνυφαίνονται κλιμακούμενα). Ας πάψουμε λοιπόν, να παίζουμε σκάκι με τον θάνατο κι άλλα παιχνίδια που υπαγορεύονται από αρνητές της ζωής. Στον καμβά της ζωής αν θέλουμε, όσο το δυνατόν, να ειρηνεύουμε πρέπει να αφήνουμε όλα τα χρώματα να εκφράσουν το πολύπλοκο αλλά και μοναδικό χαρακτήρα της, να παρακολουθούμε το θέατρο των εξελίξεων διδασκόμενοι από την τραγωδία που είναι συστατικό διαμόρφωσης δημοκρατικής συνείδησης, χωρίς να συμμετέχουμε ως τυφλά ενεργούμενα στην αρένα που παλεύει το άσπρο με το μαύρο, στην αρένα του τρόμου.
