Ήχηστε οι σάλπιγγες / Το ποίημα του Σικελιανού για τον Θάνατο του Κωστή Παλαμά
Ο Σικελιανός ήταν γνήσιος ποιητής και τον κόσμο τον κατοικούσε απόλυτα ποιητικά. Όπως και ο Διονύσιος Σολωμός, ο Κάλβος και ο Μπάυρον. Ανήκεν δηλ. στο είδος του ποιητή που τα ιστορικά γεγονότα τα ζει ποιητικά. Έτσι, ο Σικελιανός ένιωσε βαθιά το δραματικό στοιχείο από τον θάνατο του Κωστή Παλαμά όπως το ένιωσαν και όλοι οι παρευρισκόμενοι εις την κηδεία του, που έγινε εν τω μέσω της Γερμανικής κατοχής στις 28 Φεβρουαρίου 1943. Το Ηχήστε οι Σάλπιγγες είναι ο Επικήδειος λόγος που εκφώνησε ο Σικελιανός πάνω από το φέρετρο του Παλαμά. Όμως, δεν είναι απλά ένα ποίημα επικήδειος, είναι ένα ποίημα που πιάνει την ατμόσφαιρα της δραματικής περίστασης, ή μάλλον δραματοποιεί την περίσταση του θανάτου του Παλαμά για να πάει πολύ πιο πέρα. Ο Σικελιανός που συμμετείχε στην Αντίσταση του ελληνικού λαού αρματωμένος με τα ποιητικά του άρματα, έγραψε μια σειρά από επαναστατικά και αντιστασιακά ποιήματα. Στο μεγαλεπίβολο ποίημα του για τον Παλαμά δεν υμνολογεί μοναχά τον Παλαμά, αλλά και την Εθνική Αντίσταση. Το Ηχήστε οι Σάλπιγγες είναι ένα κατ’ εξοχήν αντιστασιακό ποίημα, ίσως το καλύτερο που είχε τότε γραφτεί. Το επαναστατικό και αντιστασιακό πνεύμα του ποιήματος γίνεται ακόμη πιο έντονο με την συνταρακτική φωνή του Σικελιανού που απήγγειλε το Ηχήστε οι Σάλπιγγες πάνω από τον νεκρό ποιητή και απέναντι από τον δοσίλογο “πρωθυπουργό” (όργανο των Γερμανών) Λογοθετόπουλο, και απέναντι από ομάδα Γερμανών και Ιταλών αξιωματικών που παρευρίσκετο εις την κηδεία.
Η φωνή του Σικελιανού καθώς απεγγέλνει το Ηχήστε οι Σάλπιγγες ακούγεται σαν ύμνος δόξης για τον Παλαμά αλλά κυρίως σαν παιάνας, σαν εμβατήριο κάλεσμα αντίστασης. Η μεγαλόπνοη ρητορική του ποιήματος δεν νεκρολογεί τον Παλαμά, υμνολογεί την Ελευθερία και το επαναστατικό και αντιστασιακό πνεύμα που ο ποιητής το βρίσκει διάχυτο στην Ελληνική φύση και στην ελληνική ιστορία από τα βάθη των αιώνων. Το ποίημα δεν είναι ένα ρέκβιεμ, όπως είναι το ποίημα του Διονύσιου Σολωμού Εις τον θάνατο του Λόρδου Μπάιρον. Το Ηχήστε οι σάλπιγγες του Σικελιανού είναι ένα εγερτήριο σάλπισμα.
Μα εσύ Λαέ, που τη φτωχή σου τη μιλιά,
Ήρωας την πήρε και την ύψωσε ως τ’ αστέρια,
μεράσου τώρα τη θεϊκή φεγγοβολιά
της τέλειας δόξας του, ανασήκωσ’ τον στα χέριαγιγάντιο φλάμπουρο κι απάνω από μας
που τον υμνούμε με καρδιά αναμμένη,
πες μ’ ένα μόνο ανασασμόν: “Ο Παλαμάς !”,
ν’ αντιβογκήσει τ’ όνομά του η οικουμένη !Ηχήστε οι σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές,
δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα…
Βογκήστε τύμπανα πολέμου… Οι φοβερές
σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα !
Ο Σικελιανός δεν νεκρολογεί τον Παλαμά γιατί ο θάνατος στην ποιητική του συνείδηση είναι το δημιουργικό αίτιο της ζωής αλλά και της ελευθερίας. Το νιτσεικό πνεύμα της καταστροφής ως δημιουργίας και του θανάτου ως γέννησης, που είναι διάχυτο στον έργο του Παλαμά “Εγώ είμαι ο γκρεμιστής εγώ κι ο χτίστης” είναι ένα στοιχείο που σ’ αυτό του ποίημα ο Σικελιανός το υιοθετεί αυτούσιο.
