Ζούμε σε μια ενοχλητικά προβλέψιμη εποχή. Δεν φταίει η ρουτίνα. Η επαναλαμβανόμενη καθημερινότητα έχει κάτι το καθησυχαστικό κι επιτρέπει στον άνθρωπο να αφήνει τα πράγματα να κυλάνε και ο ίδιος να βουλιάζει σε όσα τον ενδιαφέρουν περισσότερο. Προσφέρει γαλήνη και βάθος στην εμπειρία μας.
Η ενοχλητική προβλεψιμότητα οφείλεται στο ότι το σύμπαν της εμπειρίας μας έχει καταστεί πλήρως χαρτογραφημένο. Αν παλιότερα ο άνθρωπος ιλλιγγίαζε μπροστά στην απεραντοσύνη της ύλης και την άβυσσο της σκέψης, τώρα πνίγεται μέσα στην περατότητα του κόσμου του. Συντριβόμαστε από το άπειρο των επιλογών και της προσβασιμότητας, που γέννησε η γνώση και η κατάργηση κάθε ταμπού.
Έτσι, δεν υπάρχουν ανεξερεύνητα μέρη, άγνωστοι πολιτισμοί, μυστήρια που να αντιστέκονται στην λογική μας, απαγορευμένες εμπειρίες. Η τεχνολογία με τις δορυφορικές εικόνες, τους αλγόριθμους, και τις άπειρες πληροφορίες καθιστά τον κόσμο γνωστό μέχρις κορεσμού. Κι αυτός ο κορεσμός γεννά ένα παράδοξο: Όσες περισσότερες γνώσεις έχουμε στο πιάτο μας, τόσο λιγότερα γευόμαστε.
Είναι φυσικό λοιπόν η περιπέτεια να έχει εξοριστεί από τον κόσμο μας. Ρίξτε μια ματιά στις ταινίες, τα video games, ή τα κόμιξ. Σε όλα η περιπέτεια εμφανίζεται σε τρεις εκδοχές:
– Στο παρελθόν, πριν το GPS, τις πανταχού παρούσες κάμερες και τα κινητά.
– Σε άλλες διαστάσεις, άλλους κόσμους, άλλους πλανήτες
– Σε ήρωες που επινοούν κι επιδιώκουν την περιπέτεια μέσα σε έναν κόσμο αποστειρωμένης πλήξης
Στην καθημερινή μας ζωή η περιπέτεια έχει υποβαθμιστεί σε προγραμματισμένη κατανάλωση εμπειριών: Τέσσερις μέρες σε ένα νησί, σαββατοκύριακο σε μια ξένη πόλη παρέα με το Google maps, ένα δεκαήμερο αγροτικών εργασιών. Οι διακοπές δεν συνιστούν ένα ουσιαστικό διάλειμμα από την καθημερινότητά μας, αλλά παραλλαγή του ίδιου αστόχαστου, επιφανειακού τρόπου ζωής: Για λίγες μέρες κάθε χρόνο το instagram μας γεμίζει με φωτογραφίες από ηλιοβασιλέματα και παραλίες, «ποτάρες» σε beach bar, βαμμένα νύχια μπροστά στη θάλασσα, αντί για φωτογραφίες γκράφιτι, ποτά σε μπαράκια, και σέλφι στον καθρέφτη του ασανσέρ.
Κι έτσι σκέφτομαι ότι δεν μου αρκεί να αλλάξω την καθημερινότητα για λίγες μέρες. Δεν με ικανοποιούν τα προκατασκευασμένα σενάρια «ζωάρας» που προσφέρονται. Μου λείπει το μυστήριο, η γειτνίαση με το ανοίκειο, η δυνατότητα ψηλάφησης του αγνώστου. Δεν είναι κούραση από την καθημερινότητα ή άγχος να βρεθεί το κατάλληλο μέρος για τις διακοπές. Είναι υπαρξιακό ζόρι.
Ο δυτικός άνθρωπος έδιωξε τον θεό από την εμπειρία του κι αγωνίζεται να πάρει τη θέση του. Από μια άποψη, ζούμε ξανά την ιστορία με το Δέντρο της Γνώσης. Μασουλάμε αργά και βασανιστικά τον καρπό με την προσδοκία ότι θα γίνουμε παντογνώστες και παντοδύναμοι, ασώματες συνειδήσεις που θα σερφάρουν αιώνια σε κάποιο δίκτυο. Και κάθε μασούλημα συσσωρεύει περισσότερο βάρος στους ώμους μας. Είναι το βάρος που παλιότερα σήκωνε ο θεός. Τότε εμείς είχαμε μόνο το βάρος του εαυτού μας να κουβαλήσουμε, τώρα φορτωνόμαστε τον κόσμο όλον.
Θα αντέξουμε;
Ή θα βιώσουμε την εξορία για μια ακόμα φορά;
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφία: ©Diego Coelho (Mek). Δείτε τα περιεχόμενα του δέκατου πέμπτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
