Μετάφραση: Αναστάσιος Θεοφιλογιαννάκος
Στον μύθο της Πασιφάης, της γυναίκας που έβαλε τον Δαίδαλο να της φτιάξει μια τεχνητή αγελάδα για να μπορέσει να ζευγαρώσει με έναν ταύρο, αρμόζει να βλέπουμε ένα παράδειγμα της τεχνολογίας. Από αυτή την οπτική, η τεχνική κατασκευή εμφανίζεται ως ο μηχανισμός μέσω του οποίου ο άνθρωπος προσπαθεί να φτάσει –ή να εγγίσει πάλι και να κατακτήσει– τη ζωικότητα. Αλλά αυτός ακριβώς είναι ο κίνδυνος που διατρέχει η ανθρωπότητα σήμερα μέσω της τεχνολογικής υπερτροφίας. Η τεχνητή νοημοσύνη, στην οποία η τεχνολογία φαίνεται ότι θέλει να εμπιστευτεί την τελική της έκβαση, επιδιώκει να παράγει μια νοημοσύνη που, όπως το ζωικό ένστικτο, λειτουργεί τρόπον τινά από μόνη της, χωρίς την παρέμβαση ενός σκεπτόμενου υποκειμένου. Είναι η δαιδαλώδης αγελάδα, μέσω της οποίας η ανθρώπινη νοημοσύνη πιστεύει ότι μπορεί να ζευγαρώσει αισίως με το ένστικτο του ταύρου, να γίνει ή να ξαναγίνει ζωική. Και δεν προκαλεί έκπληξη ότι από αυτή την ένωση γεννιέται ένα τερατώδες ον, με ανθρώπινο σώμα και κεφάλι ταύρου, ο Μινώταυρος, που κλείνεται σε έναν λαβύρινθο και τρέφεται με ανθρώπινη σάρκα.
Στην τεχνολογία –αυτή είναι η θέση που σκοπεύουμε να υποστηρίξουμε– το επίμαχο ζήτημα είναι στην πραγματικότητα η σχέση μεταξύ ανθρώπου και ζώου. Η ανθρωπογένεση, το ανθρώπινο γίγνεσθαι του πρωτεύοντος θηλαστικού homo, δεν είναι, στην πραγματικότητα, ένα γεγονός που συντελέστηκε μια για πάντα σε κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή: είναι μια διαδικασία που βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, στην οποία ο άνθρωπος δεν παύει να γίνεται άνθρωπος και, συνάμα, να παραμένει ζώο. Και αν η ανθρώπινη φύση είναι τόσο δύσκολο να προσδιοριστεί, αυτό συμβαίνει ακριβώς επειδή λαμβάνει τη μορφή της συνάρθρωσης δύο ετερογενών και ωστόσο στενά αλληλένδετων στοιχείων. Η διαρκής και επίμονη ανάμειξή τους παράγει αυτό που ονομάζουμε ιστορία, στην οποία έχουν εμπλακεί εξ υπαρχής όλες οι δυτικές γνώσεις, από τη φιλοσοφία έως τη γραμματική, από τη λογική έως την επιστήμη και, σήμερα, έως την κυβερνητική και την πληροφορική.
Η ανθρώπινη φύση –καλό είναι να μην το λησμονούμε– δεν είναι ένα δεδομένο που θα μπορούσε να αντληθεί κάποτε ή να καθοριστεί κανονιστικά σύμφωνα με τη δική μας βούληση: είναι μάλλον δεδομένη υπό το πρίσμα μιας ιστορικής πρακτικής, η οποία –εφόσον πρέπει να διακρίνει και να συναρθρώνει, μέσα και έξω από τον άνθρωπο, τον ζώντα και τον ομιλούντα, τον άνθρωπο και το ζώο– δεν μπορεί παρά να εφαρμόζεται αδιάκοπα, κάθε φορά διαφοροποιούμενη και επικαιροποιούμενη. Τούτο σημαίνει ότι μέσω αυτής διακυβεύεται ένα κατ’ ουσίαν πολιτικό πρόβλημα, το πρόβλημα δηλαδή της απόφασης για το τι είναι ανθρώπινο και τι όχι. Ο τόπος του ανθρώπου βρίσκεται σε αυτό το χάσμα και αυτή την ένταση μεταξύ του ανθρώπου και του ζώου, της γλώσσας και της ζωής, της φύσης και της ιστορίας. Και αν, όπως η Πασιφάη, λησμονεί τη δική του ζωτική κατοικία και προσπαθεί να συναρμόσει τα άκρα ανάμεσα στα οποία πρέπει να παραμένει τεταμένος, θα μπορέσει μόνο να δημιουργήσει τέρατα και, μαζί με αυτά, να φυλακιστεί σε έναν λαβύρινθο χωρίς διέξοδο.
⸙⸙⸙
[Αναρτήθηκε στις 8.7.2024 στην ιστοσελίδα του περιοδικού Quodlibet. Πρώτη δημοσίευση της μετάφρασης στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Artwork: ©Black Eye Media AB. Δείτε τα περιεχόμενα του δωδέκατου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
