Ευάγγελος Αυδίκος, Δρολάπι, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Αθήνα 2023.
Βιβλίο που περιστρέφεται γύρω από σημαδιακά γεγονότα και τα παρεπόμενα τους, ένα δυστύχημα που σημάδεψε και άλλαξε τη ζωή των ηρώων, τη διάσωση ενός κατσικιού από τον Κώστα, την κατάρρευση της γέφυρας και τις ανατροπές που φέρνει η οικονομική κρίση στην Ελλάδα.
Έχει σαφή και καλοχτισμένη δομή, με εισαγωγή, κλιμάκωση, κορυφώσεις και ανατροπή. Στα πρώτα κεφάλαια μαθαίνουμε για τους χαρακτήρες –που αποτελούν τρία πρωταγωνιστικά ζευγάρια– και στη συνέχεια περιπλέκονται μεταξύ τους στην ιστορία. Στο κεφάλαιο «Αμαζόνιος και Ασπροβάλτα» αποτυπώνεται ολόκληρο το γενεαλογικό δέντρο των ηρώων, με τα επιμέρους βιώματά τους, καθώς αποτελούν ένα κολλάζ που απλώνεται στην Ελλάδα, στην Αμερική και στη Βουλγαρία, που τους δένει όμως μια κοινή ιστορία. Με επιμονή και αφοσίωση στην καθημερινότητά τους, έχοντας όμως σταθερή και καθορισμένη κατεύθυνση, αυτή των βίων τους και του μύθου, χτίζεται το βιβλίο. Η γλωσσική άνεση του συγγραφέα βοηθάει προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς τα γεγονότα παρουσιάζονται αβίαστα, χωρίς ο αφηγητής να πιέζεται και να άγεται από αυτά. Τα «εκρηκτικά» σημεία των αποκαλύψεων είναι αυτά που πυροδοτούν την υπόθεση, αλλά τόσο όσο χρειάζεται για να διατηρηθεί η ισορροπία του ρυθμού και να μη γίνονται παραμορφώσεις ή υπερβολές, ούτε να εξαντλείται ο αναγνώστης σε ατέρμονες «κούρσες» συμβάντων και να δίνεται έτσι η αίσθηση της προχειρότητας.
Οι ζωές των τριών ζευγαριών διασταυρώνονται διαρκώς και αλληλομπλέκονται, έχοντας ως κοινό τους το ατύχημα, αυτοί όμως καταφέρνουν να «διασωθούν». Γιατί η ζωή δεν είναι δεδομένη και οι άνθρωποι καλούνται να τη «γεμίσουν», θέλοντας και μη, σύμφωνα και με τις διδαχές του υπαρξισμού, παρ’ όλες τις αντίξοες καταστάσεις, που θα ισχυριζόταν κάποιος ότι θα τους όριζαν. Έτσι κρατούν το δικό τους στίγμα, με τον δικό τους τρόπο, ακόμα και αν δεν καταφέρνουν ή δεν μπορούν να καταφέρουν όλα αυτά που επιθυμούν. Το συμπέρασμα του βιβλίου, αν θα μπορούσαμε να απομονώσουμε κάτι τέτοιο, είναι ότι υπάρχει περιθώριο να ελέγξουμε τη ζωή μας σε οποιεσδήποτε συνθήκες.
Σαν θυελλώδη καταιγίδα τα γεγονότα παρασύρουν τις ζωές τους, με φόντο την οικονομική κρίση και κομβικό σημείο ένα ατύχημα στην Ασπροβάλτα, που αφήνει ανάπηρο τον Μάχο και τους αποσυνδέει από την πρότερη ζωή τους. Ο κοινός παρονομαστής τους είναι οι ανατροπές που τους συμβαίνουν. Αλλάζουν είτε από τα χτυπήματα της μοίρας, είτε τις σαρωτικές συνθήκες που συμβαίνουν στη χώρα, είτε από δικές τους επιλογές, είτε από τη δίνη των αποκαλύψεων. Αυτό είναι το δρολάπι που τους χτυπά ανελέητα και τους μεταβάλει, παρασύροντάς τους θέλοντας και μη. Κατά βάθος όμως κάθε άλλο από άβουλοι είναι. Επιλέγουν παρ’ όλους τους περιορισμούς των συνθηκών, στο μέτρο του δυνατού. Ο έρωτας και η αγάπη είναι οι καθοριστικοί παράγοντες που τους ορίζουν. Οι κόσμοι των ηρώων συρρικνώνονται, μεταλλάσσονται και υποχωρούν από την καταιγίδα των γεγονότων που τους παρασύρει, αλλά εκείνοι δεν παραιτούνται, αναζητούν και καταφέρνουν να βρουν νέες ισορροπίες, μακριά από φιλοδοξίες και μεγάλα όνειρα, κοντά στην ευτυχία της καθημερινότητας και των ζεστών προσωπικών σχέσεων και έτσι ξαναχτίζουν τη ζωή τους. Τα «μικρά» πολύτιμα πράγματα και οι κοντινοί τους άνθρωποι είναι τα στηρίγματά τους.
Χαρακτηριστικός είναι ο ρόλος της φύσης, είτε αυτή είναι παθητική, είτε συμπάσχουσα με τους χαρακτήρες, εκφράζοντας την ψυχολογία τους, συχνά διαμέσου των καταστροφικών φαινομένων και της σφοδρότητάς τους. Πάντως το βιβλίο δεν θα ήταν αυτό που είναι χωρίς το φυσικό περιβάλλον, κυρίως της Ηπείρου, και όχι μόνο της αναφοράς στο δρολάπι. Εκεί κυρίως στηρίζεται ένα ολόκληρο παιχνίδι υπαινιγμών. Ας αναφέρουμε το «ποτέ πια» του κορακιού, στο κεφάλαιο «Ο Αίσωπος», που παραπέμπει στο διάσημο ποίημα «το κοράκι» του Έντγκαρ Άλλαν Πόε, και δεν συνεισφέρει στη δράση αλλά στην πιστοποίηση και στη συνειδητοποίηση της καταστάσεως.
Το σκεπτικό του μυθιστορήματος στηρίζεται σε μια μεταφορά, το δρολάπι που ορμητικό παρασύρει τους ήρωες, φέρνοντάς τους αντιμέτωπους με την πραγματικότητα, στην οποία προσπαθούν να ανταπεξέλθουν. Είναι ένα έμμεσο σχόλιο για τη ζωή των σύγχρονων ανθρώπων, που το περιβάλλον τους τούς πηγαίνει όπου θέλει και εκείνοι προσπαθούν να εκπληρώσουν τα θέλω τους. Οι διαρκείς αποτυπώσεις της καθημερινότητάς τους εκεί αποσκοπούν και εκεί οδηγούν. Η διαπραγμάτευση των εννοιών του απρόβλεπτου (π.χ. του ατυχήματος) και της τυχαιότητας είναι αυτά που τους συνδέουν με τα κοινά ανθρώπινα βιώματα, ενώ οι συνθήκες της χώρας στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα καθιστούν το βιβλίο τεκμήριο των αντίστοιχων καταστάσεων που γέννησαν.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφία: ©Martin Dobeš. Δείτε τα περιεχόμενα του δωδέκατου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
