Αντώνης Πάσχος, Το αδελφομοίρι και άλλες ιστορίες, Στερέωμα, Αθήνα 2023.
Η γλώσσα έχει έναν τρόπο να μαθαίνεται από μόνη της. Το σκεφτόμουν αυτό διαβάζοντας στ’ αγγλικά το Α Clockwork Orange, το Κουρδιστό πορτοκάλι, του Antony Burgess. Έχει περί τις 200 λέξεις, νομίζω, που ’ναι φτιαχτές, με ρωσική ρίζα οι πιο πολλές. Στην αρχή, στις πρώτες δυο τρεις σελίδες, το κείμενο έδειχνε ανοίκειο, σε ξάφνιαζε. Έπειτα κάπως το λεξιλόγιο μαθαινόταν από μόνο του, κι έπειτα όλα έδειχναν σωστά και φυσιολογικά.
Η γλώσσα είναι τελικά σύμβαση. Με το που θα ταιριάξεις μια λέξη με μιαν έννοια ή ένα πράγμα, κι ας μην ήξερες πρωτύτερα αυτήν τη λέξη, έπειτα η ανάγνωσή της γεννά στην αντίληψη αυτόματα την έννοια ή το πράγμα. Η γλώσσα είναι ένας διάμεσος ανάμεσα στον κόσμο και στο νου.
Και το σκέφτηκα ξανά αυτό διαβάζοντας το Αδελφομοίρι του Αντώνη Πάσχου (εκδ. Στερέωμα, 2023). Τα διηγήματα, αφηγημένα με κοφτές φράσεις που πηγαίνουν συχνά με «καλπασμό», φράση-παράγραφος, φράση-παράγραφος, κι άλλοτε παρατάσσονται χωρισμένες με κόμμα σε μακροπερίοδες παραγράφους, είναι γραμμένα στο σερραϊκό ιδιόλεκτο. Έχει σημασία; Ποιητική σημασία ναι, έχει. Κάθε ιδιόλεκτο πλάθει την ποίησή του με τον τρόπο που συνταιριάζονται ή κόβονται τα φωνήματα, που μπαίνουν οι αυξήσεις, που πέφτουν «ανορθόδοξα» οι πτώσεις, που γυρνάει κάποτε τούμπα το πλάσιμο όλης της φράσης. Αν όλα ετούτα ηχούν ωστόσο «σωστά» στ’ αφτί, η γλώσσα μαθαίνεται από μόνη της κι ο αναγνώστης διδάσκεται και να την καταλαβαίνει και να τη χαίρεται. Το βιβλίο του Αντώνη Πάσχου έχει ένα γλωσσάρι στο τέλος. Ως κι αχρείαστο ακόμα, θα έλεγα. Ούτε μία φορά δεν ανέτρεξα σ’ αυτό. Το κείμενο είναι τόσο εύρυθμα στημένο, που το νόημα σου φανερώνεται. Οι ιστορίες είναι της βουλγαρικής κατοχής στην Ανατολική Μακεδονία. Άγριες, εξυπακούεται. Ιστορίες συμβάντων που οι άνθρωποι τα υπηρετούν έρμαιό τους, ζώντας την ιστορία με το πετσί τους και στο πετσί τους. Ό,τι κι αν σημαίνει το «καλό», το Αδελφομοίρι είναι ένα καλό βιβλίο.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Tito Merello Vilar. Δείτε τα περιεχόμενα του δέκατου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
