Στους Αποσυνάγωγους του Τούρκου συγγραφέα Ογούζ Ατάι, που κυκλοφόρησαν προς τα τέλη της προηγούμενης χρονιάς σε εξαίρετη μετάφραση της Νίκης Σταυρίδη, με τα ποιητικά μέρη του βιβλίου μεταφρασμένα από τον Δημήτρη Μαύρο, υπάρχει ένας «εσωτερικός μονόλογος», ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων, που ’ναι μακρύς 133 σελίδες, από τη σελ. 589 ως την 721, των 974 σελίδων του μυθιστορήματος. Το βιβλίο του Ατάι, ευφυέστατο αναντίρρητα, με τούτη την τεράστια «πρόταση» δε δείχνει κουραστικό (προφανώς ο αναγνώστης τη σπάζει και τη διαβάζει κομματιαστά, δε γίνεται αλλιώς, κι είναι ούτως ή άλλως κατορθωτό αυτό, γιατί στη συνεχή ροή των λέξεων σαφώς υπάρχει αλλαγή προτάσεων καθώς και θεματική μετατόπιση) ─αλλά, υπάρχοντας στην καρδιά του μοντέρνου, με τη διαφορά πως στην Τουρκία εκδόθηκε το 1971, το μυθιστόρημα δείχνει αίφνης κάπως παλιό. Ας μην ξεχνούμε, ο Οδυσσέας, με τον μονόλογο της Μόλυ Μπλουμ, εκδόθηκε το 1922. Προφανώς το «μοντέρνο», ό,τι κι αν σημαίνει αυτό, δεν μπορεί να ’ναι κάτι σαν αγώνας για το ποιος θα γράψει τη μακρύτερη πρόταση!
Από την άλλη, κυκλοφόρησε πρόπερσι το μυθιστόρημα Ουρανός απ’ άλλους τόπους του Σωτήρη Δημητρίου. Είναι μια αφήγηση διασπασμένη και διάσπαρτη σε μικρά μικρά αυτόνομα κεφάλαια, μικροϊστορίες από τον «χωριανικό» βίο, τα δεινά του Εμφυλίου κ.λπ., σε πυκνή, πυκνότατη ντοπιολαλιά που συνάμα δυσκολεύει τον αναγνώστη και τον μαγεύει με το κυμάτισμα και την ελλειπτικότητά της ─την πηγαία της ποίηση. Θα ’λεγε κανείς πως δεν υπάρχει τίποτα «μοντέρνο» στο βιβλίο του Δημητρίου, πως γι’ άλλη φορά πρόκειται για επιστροφή σε μια παλαιότερη «ηθογραφία». Κι όμως… Με τη χρήση της ντόπιας γλώσσας χωρίς «εκπτώσεις» (και χωρίς γλωσσάρι, με την απουσία του να συντείνει στην περίεργη αίσθηση που γεννά το βιβλίο) και με την επιλογή να ’ναι η αφήγηση έτσι κομματιαστή, κανείς έχει την αίσθηση πως κρατά στα χέρια του ένα «μοντέρνο» βιβλίο με τρόπο διαχρονικό, αν μπορεί να ειπωθεί ένα τέτοιο οξύμωρο ─και πάντως βαθύτερο από τον συνειδητό μοντερνισμό των Αποσυνάγωγων.
Είναι μια περίπτωση λοιπόν, αυτά τα δύο βιβλία, που το «νέο» δείχνει κάπως «παλιό», ενώ το παλιό μοιάζει αναπάντεχα νέο.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: John Rogers Cox. Δείτε τα περιεχόμενα του όγδοου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
