Μετάφραση: Χριστόδουλος Καλλίνος
Στην πραγματικότητα σε διαφορετικές στιγμές βλέπετε με διαφορετικά μάτια. Βλέπετε διαφορετικά το πρωί από ό,τι το βράδυ. Ο τρόπος με τον οποίο βλέπετε εξαρτάται επίσης και από την ψυχική σας διάθεση. Είναι αυτή που καθιστά ένα μοτίβο ορατό με τόσο διαφορετικούς τρόπους και σ’ αυτήν έγκειται το ενδιαφέρον της τέχνης. Εάν το πρωί βγείτε από ένα σκοτεινό υπνοδωμάτιο και μπείτε στο σαλόνι, θα τα δείτε, για παράδειγμα, όλα με ένα γαλαζωπό φως. Ακόμη και οι πιο βαθιές σκιές επικαλύπτονται από έναν όγκο αέρα. Μετά από λίγο, θα συνηθίσετε στο φως και οι σκιές θα αποκτήσουν βαθύτερη απόχρωση και όλα θα γίνουν εντονότερα. Εάν προσπαθήσετε τώρα να ζωγραφίσετε την ατμόσφαιρα αυτή, εάν αυτή η ατμόσφαιρα του μπλε πρωινού φωτός σάς έχει αγγίξει, δεν θα είναι αρκετό απλώς να καθίσετε και να κοιτάξετε το κάθε ένα αντικείμενο ξεχωριστά και να το ζωγραφίσετε «ακριβώς όπως το βλέπετε». Αντίθετα, πρέπει να το ζωγραφίσετε «όπως θα πρέπει να είναι», όπως αυτό φαινόταν όταν το μοτίβο σάς άγγιξε. Και αν δεν προσπαθήσετε να το ζωγραφίσετε από μνήμης, αλλά χρησιμοποιήσετε μοντέλα, αναπόφευκτα θα το κάνετε λάθος. Οι φορμαλιστές ζωγράφοι αποκαλούν αυτό το είδος ζωγραφικής ανέντιμο –το να ζωγραφίζει κανείς τίμια σημαίνει να ζωγραφίζει με φωτογραφική ακρίβεια– ο καλλιτέχνης θα ζωγραφίσει αυτή ή εκείνη την καρέκλα, αυτό ή εκείνο το τραπέζι, όπως το βλέπει σε μια συγκεκριμένη στιγμή. Αποκαλούν την προσπάθεια απεικόνισης μιας ατμόσφαιρας ανέντιμη. Όταν καταναλώνει κανείς μεγάλη ποσότητα αλκοόλ, βλέπει διαφορετικά –συχνά η εικόνα ρέει– όλα φαίνονται χαώδη. Όπως είναι πολύ καλά γνωστό, μπορεί κανείς τότε να τα δει όλα λανθασμένα. Εάν βλέπετε διπλά, για παράδειγμα, πρέπει να ζωγραφίσετε δύο μύτες. Και αν βλέπετε ένα ποτήρι σε κλίση, τότε θα πρέπει να το ζωγραφίσετε σε κλίση. Ή, εάν επιθυμείτε να παρουσιάσετε κάτι που βιώνετε σε μια ερωτική στιγμή, όταν είστε ερωτικά ακμαίος –εδώ, έχετε βρει ένα μοτίβο το οποίο δεν μπορείτε να παρουσιάσετε ακριβώς όπως το βλέπετε σε μια άλλη περίπτωση όταν θα είστε ηλικιωμένος. Και είναι αυτό, ακριβώς αυτό, αποκλειστικά αυτό, που προσδίδει στην τέχνη ένα βαθύτερο νόημα. Είναι η ανθρώπινη κατάσταση που πρέπει να αποδίδεται στην αναπαράσταση. Όχι η νεκρή φύση. Μια καρέκλα μπορεί φυσικά να έχει το ίδιο μεγάλο ενδιαφέρον όσο ένας άνθρωπος. Η καρέκλα, ωστόσο, θα πρέπει να θεαθεί από άνθρωπο. Με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, θα πρέπει να τον έχει συγκινήσει και θα πρέπει εσείς να κάνετε τον θεατή να συγκινηθεί με τον ίδιο τρόπο. Δεν είναι η καρέκλα που πρόκειται να ζωγραφιστεί αλλά αυτό που ένιωσε ο άνθρωπος σε σχέση με εκείνη. Η παρωδία αυτής της [γελοίως διαγραφείσας] με δεξιοτεχνικό τρόπο κατανόησης της τέχνης διατυπώνεται επίσης από τον Wentzel, έναν από τους κυριότερους φορμαλιστές ζωγράφους. Μια καρέκλα είναι μια καρέκλα –δεν μπορεί να ζωγραφιστεί με περισσότερους από έναν τρόπους. Για το λόγο αυτό, οι υποστηρικτές αυτής της [νατουραλιστικής] τάσης, περιφρονούν τους ατμοσφαιρικούς ζωγράφους. Δεν μπορούν να κατανοήσουν ότι μπορεί κανείς να δει μια καρέκλα με χιλιάδες διαφορετικούς τρόπους. Μια καρέκλα έχει αυτό και εκείνο το χρώμα, συνεπώς πρέπει να ζωγραφίζεται με τον τρόπο αυτό. Μπορείτε να θαυμάσετε τη δεξιοτεχνία τους –μπορείτε να πείτε ότι είναι αδύνατον να ζωγραφίσουν καλύτερα– ωστόσο, μπορούν εξίσου να σταματήσουν να ζωγραφίζουν –γιατί δεν μπορούν να γίνουν καλύτεροι. Ωστόσο, στέκεστε εκεί ψυχρά –το αίμα σας τρέχει γρηγορότερα. Δεν συγκινήστε ποτέ κατά βάθος, δεν σας έχει δώσει κάτι που να παραμείνει μαζί σας και το οποίο, αργότερα, θα το ανακαλείτε ξανά και ξανά. Ξεχνάτε τον πίνακα τη στιγμή που απομακρύνεστε από αυτόν.
[Πρώτη δημοσίευση.]
