Χρύσα Κοντογεωργοπούλου, Λύπη ένα φτερό, 24 Γράμματα, Αθήνα 2021.
Η Χρύσα Κοντογεωργοπούλου (Μαγκλίνη) γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης στη Φιλοσοφική Σχολή του Παν/μίου Αθηνών, του οποίου είναι και διδάκτωρ. Έκανε την επιμέλεια, την παραγωγή και την παρουσίαση εκπομπής στην Ελληνική Ραδιοφωνία, με θέμα τον Πολιτισμό. Έχει εκδώσει μεταφράσεις των Πιραντέλο, Λεοπάρντι και Ραντιγκέ (εκδ. Printa –Ροές). Στίχοι της μελοποιήθηκαν από τον Δημήτρη Παπαδημητρίου και άλλους συνθέτες (Το συννεφάκι, Κίρκη, Αμέθυστος…). Έχει εκδώσει τρεις ποιητικές συλλογές, εκ των οποίων οι δύο με επιδότηση του Ιδρύματος ΙΩ. Φ. ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ (Άνθη του Άλατος και Τ’ Άχυρο Χρυσάφι, εκδ. Μελάνι). Το ποιητικό της έργο παρουσιάστηκε στην Αμερική και την Ευρώπη. Έχει συμπεριληφθεί στην ανθολογία νέων ποιητών-γεννημένων μετά το 1965 (επιμ. Αλ. Ζήρας, Ρ. Κακλαμανάκη, Το Εντός και Πέραν της Γλώσσας). Έχει δημοσιεύσει επίσης το επιστημονικό βιβλίο Η Βυζαντινή Αττική. Το μονόπρακτο Άλμα Ντε Λα Ρόσα, διακρίθηκε με το β΄ βραβείο θεατρικού μονολόγου για το 2020. Εργάζεται ως ξεναγός, με διεθνείς διακρίσεις και έμφαση σε εναλλακτικές ξεναγήσεις, με στόχο την ανάδειξη της ποιητικής σχέσης του τοπίου με τα μνημεία.
Η ποιητική συλλογή με τίτλο Λύπη ένα φτερό (το λύπη με η και όχι με ει) αποτελεί την τέταρτη ποιητική συλλογή της. Ήδη από τον τίτλο, η Κοντογεωργοπούλου ορίζει με εντιμότητα τη σχέση της με τον αναγνώστη καθώς περιχαρακώνει νοηματικά το συναισθηματικό «πλαίσιο», εάν μπορούμε να δεχτούμε την έννοια της θεματικής οριοθέτησης στην ποίηση, μέσα στο οποίο, κατά κύριο λόγο, θα κινηθεί: η απώλεια και η οδύνη αυτής που στερούν την προσωπική απογείωση ή καλύτερα, το εύρυθμο και ανεμπόδιστο βάδισμα στην πορεία της ζωής. Αυτή η υπογραμμισμένη, λοιπόν, έλλειψη αποτελεί και το ποιητικό εφαλτήριο της δημιουργού το οποίο αποσαφηνίζεται σύντομα με την αφιέρωση του παρόντος βιβλίου στη μνήμη της μητέρας της.
Η ποιητική συλλογή αρθρώνεται σε έξι μέρη, περισσότερο ή λιγότερο, εκτενή, τα πέντε εκ των οποίων φέρουν διακριτικούς τίτλους ώστε να υποδεικνύεται στον αναγνώστη ο τρόπος ανάγνωσής των ποιημάτων που περιλαμβάνουν καθώς ίσως αυτά, χαρακτηρίζονται από μια υπόγεια σύνδεση μεταξύ τους: «Τέσσερα ποιήματα του γάλακτος», «Σουίτα για τον χρόνο σε τρία μέρη», «Haute Couture», «Sonate “les adieux’’» και «Φανταστικές συνταγές του Άγιου Ευφρόσυνου».
Ως προς τη θεματική της ποικιλία, η Κοντογεωργοπούλου, άλλοτε με έντονη ποιητική αλληγορία και άλλοτε με εκείνην την υπογείως λυτρωτική ωμότητα του ποιητικού λόγου, μιλά για το πένθος, για τον έρωτα, για τον θάνατο ενώ συχνά αφορμάται από την ποιητική των τοπίων, του θρησκευτικού κόσμου, των έργων τέχνης και των αρχαιολογικών χώρων-όλα σημεία ποιητικής αναφοράς που μπορεί και τα προσεγγίζει με ιδιαίτερο βάθος και γνώση χάρη στις σπουδές και στην επαγγελματική της ιδιότητα, πάντοτε όμως μέσα από την αναπλαστική λειτουργία της ποιητικής ματιάς και καταγραφής:
Αλληγορία της Άνοιξης-Η Άνοιξη του Μποτιτσέλι
Έκοψα ένα λουλούδι απ’ τον πίνακα / και μετά χάζευα το φόρεμα της θεάς / των πράσινων φύλλων ∙ / έραψα κι εγώ κάτι ανοιξιάτικο. / Τα πράσινα τρένα αυτής της άνοιξης περνάνε / μόνα, χωριστά τα βαγόνια τους / ζαλισμένα, μόλις πέσαν απ’ το πεύκο, / περνάνε άδεια περνάνε μόνα / σα τις πλατείες του Ντε Κίρικο, / πάει να πει / ίχνος από την πραγματικότητα / μα η υψίστη αλήθεια.
Το τρένο με τα τριαντάφυλλα / μας άφησε / απλόχερα και πάλι / χρόνους κι ευωδίες. / Το φόρεμα που έραψα με βότανα δωματίου βγήκε βόλτα / χωρίς Εμένα και / χωρίς λουρί.
Σε γλωσσικό επίπεδο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Κοντογεωργοπούλου κατέχει το εύπλαστο υλικό της γλώσσας με έναν πραγματικά μοναδικό, προσωπικό τρόπο: ο πλούτος του γλωσσικού της οπλοστασίου και των άπειρων πιθανών ποιητικών συνδυασμών και συνειρμών που αυτό μπορεί να παραγάγει, σε συνδυασμό με την κατάκτηση του ιστορικού βάθους της ελληνικής γλώσσας αλλά και σε σχέση με τον ζωηρό διάλογο που αυτή μπορεί να αναπτύξει με άλλες ευρωπαϊκές (γαλλική, γερμανική,αγγλική, ισπανική) μέσω των Λατινικών, οδηγεί συχνά την ποιήτρια σε δρόμους ευφυείς δημιουργικά όπου ο ποιητικός κόσμος γεννιέται είτε μέσα από τη σύμπτωση των ετυμολογιών είτε μέσα από συντακτικές αυθαιρεσίες είτε μέσα από το παιχνίδι των φωνημάτων. Ακολουθεί απόσπασμα από το ποίημα «Espolio» (τίτλος έργου του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Στα ελληνικά έχει αποδοθεί ως ο «Διαμερισμός των ιματίων του Χριστού»), το οποίο βρίσκεται σε σαφή διάλογο με το ποίημα «Αντίστροφη αφιέρωση» από την ποιητική συλλογή με τίτλο Το δίχως άλλο – Αντίστροφη Αφιέρωση – Dedicace a rebours (1985) της υπερρεαλίστριας ποιήτριας της Γενιάς του ‘30 Μάτση Χατζηλαζάρου :
Σε pensée / σε μενεξέ/ Je te muguet / θα κάνω τ’ άνθη ρήματα για να σε ράνουνε Tiaré πλουμέριες και φούλια / με νότες με πουλιά με ποιητές και με Κορντέλιες / Τσέμπαλα και Viola d’ Amore / Σε μαντολίνω Σε ερωδιώ Σε φλαμίνγκω Σε λαούτω
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί το μεγάλο εύρος των διακειμενικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν το σύνολο της ποιητικής συλλογής Λύπη ένα φτερό της Χρύσας Κοντογεωργοπούλου: από την τακτική χρήση «μότο» και αναφοράς σε στίχους πλήθους ελλήνων και ξένων ποιητριών και ποιητών, παλαιότερων αλλά και σύγχρονων, μέχρι και το εκτενές μέρος από την πέμπτη ενότητα της συλλογής, όπου καθίσταται σαφές ότι η ποιήτρια εμπνέεται, συνδιαλέγεται ή και λύνει ευθέως «τους λογαριασμούς της» με κορυφαίες προσωπικότητες της παγκόσμιας γραμματολογίας, όπως ο Όσκαρ Ουάιλδ, ο Τσέχωφ, ο Σαίξπηρ, ο Τεννεσή και ο Λόρκα δοκιμάζοντας τις πολλαπλές εκδοχές της τροπικότητας της ποίησής της:
από Τσέχωφ
Γιατί κάποιοι πεθαίνουν πριν ζήσουν / Η ψυχή μου είναι ένα σπάνιο πιάνο που κάποιος τρεις φορές κλείδωσε κι έχασε το κλειδί / Προαισθάνομαι την ευτυχία να έρχεται. Κι αν δε τη ζήσουμε εμείς, δεν πειράζει, θα τη ζήσουν κάποιοι άλλοι…
(Κι αυτό ισοδυναμεί με το Γεννηθήτω το θέλημά Σου…είναι και η ταπεινοσύνη της ρώσικης ντουσά – душа – ψυχής ανάμεσα από τις υψιπετείς σημύδες…)
ο βυσσινόκηπος…τον αγαπούσα τόσο τρυφερά…μου φαινόταν πως δεν υπάρχει στον κόσμο ωραιότερο μέρος…/ όλη η χώρα είναι κήπος μας…/ όλοι οι πρόγονοί σας ήταν ιδιοκτήτες ζωντανών ψυχών. Εσείς, πώς μπορείτε να μη βλέπετε, πίσω / απ’ το κάθε βύσσινο, το κάθε φυλλαράκι, το κάθε κλαδί / να σας κοιτάζει ένα ανθρώπινο πλάσμα;/ Μα πώς μπορείτε να μην ακούτε φωνές;
Ο κήπος σας είναι τρομερός.
(Ο Κήπος ακούει
Ο Κήπος θυμάται)
Τις νύχτες, όταν περνάς από μέσα του / αντιφεγγίζει θαμπά η παλιά φλούδα των δέντρων / και λες πως οι βυσσινιές στον ύπνο τους / βλέπουν εκείνα που έγιναν εκατό ή διακόσια χρόνια πριν / και σκύβουν κάτω απ τις βαριές τους οπτασίες, λυγίζουν τα κλαδιά τους. / Με το να έχετε στην ιδιοκτησία σας ζωντανές ψυχές, γίνατε / όλοι σας άλλοι άνθρωποι
…η ζωή μας δεν τελείωσε ακόμα…θα ζήσουμε.
Ολοκληρώνοντας, η ποιητική συλλογή Λύπη ένα φτερό αποτελεί ένα ποιητικό έργο πραγματικά άξιο λόγου και ενδιαφέροντος, καθώς μπορεί να αποτελέσει αφορμή για βαθιές αναγνώσεις μιας καλοδουλεμένης ποίησης με χαρακτήρα και ουσιαστικό γνωστικό υπόστρωμα της γλώσσας, της λογοτεχνίας, της ιστορίας και των τεχνών, δίχως ποτέ να αφαιρείται, όμως, από τον αναγνώστη το δικαίωμα στην απόλαυση της ποιητικής συγκίνησης.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Δείτε τα περιεχόμενα του τρίτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
