Ηλίας Κεφάλας, Στο φτερό, Αρμός, Αθήνα 2020.
Το βιβλίο του Ηλία Κεφάλα –από τις τελευταίες αφίξεις εν μέσω πανδημίας– είναι ένα απάνθισμα από ευφυολογήματα και ευτράπελες διηγήσεις του λογοτεχνικού περιθωρίου. Στιγμιότυπα και αναμνήσεις που ζωντανεύουν στις λογοτεχνικές συντροφιές, τα λογοτεχνικά περιοδικά ή σε φιλικούς πυρήνες.
Δεν είναι η πρώτη φορά που δημοσιεύονται μαρτυρίες, ανέκδοτα ή ατάκες από τη ζωή λογοτεχνών. Το 1988 εκδόθηκε το Υπό εχεμύθειαν της Έλλης Αλεξίου, το 1992 Ο κύριος Αθήναι και ο Monsieur Macedoine του Λεωνίδα Χρηστάκη, για να αναφέρω ορισμένα ενδεικτικά.
Ο Ηλίας Κεφάλας είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ποιητές της γενιάς του ᾽70 και κριτικός της «Γενιάς του ιδιωτικού οράματος». Το τελευταίο του ποιητικό βιβλίο που με γοήτευσε ήταν το Λεζάντες για τ’ αόρατα.
Το φτερό, ωστόσο, είναι διαφορετικό αλλά πραγματικά απολαυστικό. Όχι μόνο για το χιούμορ, μα και για τη γνώση που σου προσφέρει. Τα χαριτωμένα στιγμιότυπα δεν τα διακρίνει ούτε ο δηλητηριώδης σχολιασμός του σιναφιού, όπως τα Εσώψυχα του Ντίνου Χριστιανόπουλου, ούτε η κουτσομπολίστικη διάθεση. Ο στόχος του δεν είναι η ιδιωτική ζωή, ούτε η υποβάθμιση του έργου τους αλλά πρόκειται για μια αγαπητική ματιά πάνω στον λογοτέχνη. Τον καθημερινό άνθρωπο έξω από το κείμενό του, με τις αδυναμίες του και το χιούμορ του. Μαθαίνουμε έτσι λ.χ. για τις παραξενιές του Νίκου Καββαδία στη συνάντησή του με τον Καίσαρα Εμμανουήλ, τον κομψευόμενο Γιάννη Ρίτσο με τις προσεγμένες εμφανίσεις και την αδυναμία του στα μπεζ κουστούμια, ότι ευσέβεια και η συνομιλία του Τάσου Λειβαδίτη με τον Θεό δεν ήταν μόνο ποιητική, αλλά πήγαινε στον Άγιο Κωνσταντίνο και άναβε το κεράκι του, για τον Παντελή Πρεβελάκη που έβριζε την Ακαδημία αλλά όταν έγινε ακαδημαϊκός περίμενε συγχαρητήρια, για τη φήμη του ερωτικού κυνηγού του κριτικού Ανδρέα Καραντώνη που ανέδειξε τον Σεφέρη και τον Ελύτη και την απογοήτευσή του από αυτούς και πολλά άλλα.
Δεν αξίζουν μόνο τα κείμενα των λογοτεχνών που υπηρετούν ψυχρά η κριτική και η φιλολογία. Το βιβλίο του Ηλία Κεφάλα, δίκην μικρού μυθιστορήματος ανασυνθέτει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής και φωτίζει τον άνθρωπο, τον τρόπο σκέψης και τις ιδιοτροπίες των λογοτεχνών. Ονόματα της λογοτεχνικής μυθολογίας που θαυμάσαμε αποκτούν για λίγο σάρκα, οστά και ανθρώπινα πάθη. Ίσως είναι κι αυτό μια μικρή και «ιδιότυπη» ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
Δείγματος χάριν παραθέτω πέντε από τις διακόσιες δεκαοχτώ εγγραφές:
***
Διηγείται ο ηθοποιός Παναγιώτης Ζαχαρόπουλος:
Συνοδεύω τον Τσαρούχη στο σπίτι του Ελύτη, όπου μας έχει καλέσει για δείπνο. Φτάνουμε πρώτοι και περιμένουμε να έρθει ο Γιάννης Ρίτσος. Κάποια στιγμή χτυπά το κουδούνι και είναι πράγματι ο ποιητής της Ρωμιοσύνης. Όμως περνάνε πέντε λεπτά, περνάνε δέκα και ο Ρίτσος δεν έχει φτάσει ακόμα στην πόρτα. Ο Ελύτης ανησυχεί και όλο ανοίγει την πόρτα και κοιτάζει έξω στο διάδρομο προς το ασανσέρ. Ο Τσαρούχης τον καθησυχάζει:
«Μη φοβάσαι, αυτός έτσι αργεί πάντα, επειδή όπου πάει κουβαλάει μαζί και την προτομή του».
***
Διηγείται ο Χρίστος Ρουμελιωτάκης:
Τον καιρό της κατοχής ο ποιητής Ιάσων Ιωαννίδης γύριζε τα στενά της Νέας Ιωνίας μ’ ένα τρίκυκλο, κάνοντας τον γανωτή και τον τενεκετζή. Σ’ ένα σταυροδρόμι πέφτει επάνω μου. Εγώ, τότε, παρότι νεαρός, ήμουν ήδη γνωστός ως φέρελπις ποιητής. Φρενάρει λοιπόν, και, τείνοντας απειλητικά το δάχτυλο, μού κάνει:
«Ρίξε ένα ποίημα, ρε»!
Παίρνω πόζα και του απαγγέλλω ένα ποίημά μου.
Ενθουσιασμένος ο Ιωαννίδης μου λέει:
«Μπράβο, αυτή τη στιγμή σε αναγορεύω πρώτον ποιητή της Αθήνας».
Κι εγώ τι να πω τότε; Βροντοφώναξα να με ακούσουν όλοι οι παρατρεχάμενοι:
«Μετά από τη δήλωσή σου αυτή σε αναγορεύω αυτοδικαίως πρώτον κριτικό της Ελλάδος».
***
Διηγείται ο Χρήστος Μπράβος:
Είναι απόγευμα, ο δρόμος μου με φέρνει στην πολυκατοικία όπου διαμένει ο Μίλτος Σαχτούρης και ασυναίσθητα σηκώνω το χέρι μου και χτυπάω το κουδούνι. Ο ποιητής του «τρελού λαγού» φαίνεται ότι κάποιο ποιητικό σκάρωνε εκείνη τη στιγμή και σήκωσε το θυροτηλέφωνο φανερά ενοχλημένος. Χωρίς να ρωτήσει ποιος είναι, φώναξε:
«Φύγε τώρα, έχω τον δαίμονα».
***
Ανεβαίνει ο ποιητής Κώστας Μαυρουδής στο μικρό δώμα του Δούκαρη στην οδό Φαβιέρου. Είναι κάπως έκπληκτος. Λέει στον Δούκαρη:
«Στο ναό του Αγίου Κωνσταντίνου είδα τον Τάσο Λειβαδίτη να εξέρχεται οπισθοβατώντας και κάνοντας με ευλάβεια το σταυρό του».
Και ο Δούκαρης ατάραχος:
«Όσο και να εκπλήσσεσαι ανόητος ήταν ως κομμουνιστής, ανόητος θα είναι και ως χριστιανός».
***
«Ο Μάκης Καραγιάννης πηγαίνει το περιοδικό Παρέμβαση της Κοζάνης και το δείχνει στον Ντίνο Χριστιανόπουλο. Εκείνος το ξεφυλλίζει, το φυλλομετρά και το ψειρίζει. Ξάφνου σε ένα κείμενο βλέπει δύο λέξεις να απέχουν ευδιακρίτως η μία από την άλλη, από τυπογραφική παράβλεψη. Χώνει το δείκτη του ανάμεσά τους και ξεσπά:
«Πω, πω, εδώ χωράει ολόκληρο δάχτυλο, φρίκη!».
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Δείτε τα περιεχόμενα του πρώτου μας ηλεκτρονικού τεύχους εδώ.]
