Ιάκωβος Ανυφαντάκης, Αλεπούδες στην πλαγιά, Πατάκης, Αθήνα 2013.
Ένα αίσθημα ανικανοποίητου βασανίζει τον αφηγητή, που μιλά σε πρώτο πρόσωπο για ματαιώσεις και διαψεύσεις ερωτικές κυρίως αλλά όχι μόνο.Επιχειρώντας έναν απολογισμό της ζωής του, λίγο πριν μπει στη μέση ηλικία με ό,τι αυτή συνεπάγεται, διαπιστώνει απώλειες, τραύματα, αβαρίες και επινοεί διάφορους τρόπους για να μη λυγίσει υπό το βάρος μιας ανείπωτης ερωτικής μοναξιάς, που με δυσκολία κατορθώνει να διαχειριστεί.
Για τον σαραντάρη λέκτορα γερμανικής φιλολογίας που έχει ενδιατρίψει στον εμβληματικό Κλόουν του Χάινριχ Μπελ και που προσπαθεί να διασκεδάσει την πλήξη του με εφήμερες σχέσεις άνευ ουσίας και σημασίας, το παρελθόν αποτελεί μόνιμη αιτία θλίψης και πικρίας, καθόσον σημαδεύτηκε από χωρισμούς αμετάκλητους κι από απογοητεύσεις δυσβάσταχτες. Αυτό ακριβώς το τραυματικό παρελθόν προσπαθεί να ανακαλέσει και να αναπλάσει επ’ ευκαιρία της τυχαίας συνάντησής του με μια παλιά φίλη και συμφοιτήτρια, που έχει γίνει πλέον σύζυγος και μητέρα και μάλλον δεν θυμίζει σε τίποτα αυτό που υπήρξε κάποτε. Με αφορμή τη συνάντηση αυτή, ο αφηγητής θα θυμηθεί παλιές ερωμένες που τον εγκατέλειψαν, θα επανεκτιμήσει πρόσωπα και πράγματα και θα επανεξετάσει τη ζωή του κάτω από ένα καινούργιο φως.
Η ερωτική επιθυμία δεσπόζει στην αφήγηση και δίνει τον τόνο. Ακατάλυτη, αδιαπραγμάτευτη, επιτακτική, η επιθυμία «αρθρώνει» ένα σαφές και ξεκάθαρο αίτημα και ζητάει ικανοποίηση. Ο αφηγητής αναπολεί τις κατά καιρούς αλλά και τις δυνάμει ερωμένες, αναπλάθει σκηνές απ’ την ερωτική ζωή του, όχι χωρίς κάποια αίσθηση ματαιότητας και πικρίας.Οι αναμνήσεις πονάνε, ιδίως όταν, για τον ενθυμούμενο, η απώλεια έχει γίνει πια συνήθεια. Η ζωή του φαντάζει, κάτω απ’ αυτό το πρίσμα, κενή και θλιβερή, εντελώς ανούσια. Η νιότη έχει περάσει ανεπιστρεπτί αλλά και τα πρόσωπα που δώσαν νόημα σ’ αυτή τη νιότη φύγαν κι αυτά. Τα σώματα βάρυναν κι άρχισαν να παραμορφώνονται, μαζί και οι ψυχές. Ωστόσο, το σώμα εξακολουθεί να θυμάται. Η μνήμη διασώζει την ερωτική εμπειρία και μ’ έναν τρόπο αμφίσημο η ανάμνηση παρηγορεί και συγχρόνως πλήττει, ανάλογα και με την έκβαση της εκάστοτε περιπέτειας. Το σώμα θυμάται και η ανάμνηση αυτή είναι ικανή να χρωματίσει μελανά ή ρόδινα ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή. Υπό το κράτος των αναμνήσεων λοιπόν ο αφηγητής δοκιμάζει αισθήματα αυτολύπησης και ψυχικής μιζέριας, ενίοτε και γελοιότητας.
Χαμηλόφωνα και λυπημένα, στον ίδιο πάντα σιγανό σκοπό που κάποτε ηχεί σαν ψίθυρος και σαν παράπονο, η αφήγηση αναπτύσσεται μέσ’ από αλλεπάλληλα φλας-μπακ, που φωτίζουν το παρελθόν και ερμηνεύουν το μάλλον θλιβερό παρόν του πρωταγωνιστή. Έρωτες που τελείωσαν άδοξα, χρόνια που κύλησαν χωρίς νόημα και χωρίς χαρά, ατελέσφορες θεωρητικές αναζητήσεις, ρουτίνα, πλήξη και μοναξιά. Αισθήματα που ξεθύμαναν, ενθουσιασμοί που ξεφούσκωσαν, όνειρα που ξεχάστηκαν μες στη ροή μιας καθημερινότητας ισοπεδωτικής και ανιαρής.
Ο αφηγητής χαρτογραφεί την εύλογη μελαγχολία λίγο πριν τη μέση ηλικία με μέτρο και αυτοσυγκράτηση. Παραδέχεται τις απώλειες αλλά δε γίνεται μελοδραματικός και ξέρει να επινοεί τεχνικές επιβίωσης, που τελικά τον διασώζουν, αν και δεν του εξασφαλίζουν την ευτυχία. Με τα ημίμετρα και τα υποκατάστατα η ζωή κουτσά-στραβά συνεχίζεται πάνω στην πεπατημένη μιας καθημερινότητας όχι ευχάριστης αλλά τουλάχιστον ανεκτής και υποφερτής. Εξάλλου, πάντα υπάρχει το καταφύγιο της τέχνης για αποδράσεις, ονειροπολήσεις και βαθιές ανάσες.
Σε αυτή την ευφυή ελεγεία για τη χαμένη νιότη και τον ερωτικό πόνο, όλα λέγονται λιτά, χωρίς φλυαρία και πλατειασμούς. Η αφήγηση δεν βραδυπορεί και δεν κουτσαίνει πουθενά, όλα εκτυλίσσονται πάνω στο σχέδιο μιας προσεχτικά μελετημένης και οργανωμένης σύνθεσης όπου τίποτε δεν περισσεύει και τίποτε δε λείπει. Ο συγγραφέας εστιάζει στο καίριο και το ουσιώδες, που ξέρει να το αποδίδει επιδέξια ενώ εξίσου αριστοτεχνικά ξέρει να μπαινοβγαίνει στο παρόν και το παρελθόν χωρίς να δημιουργεί ρήγματα και ασυνέχειες. Με το στέρεο αυτό αφήγημα υψηλών προδιαγραφών, ο Ιάκωβος Ανυφαντάκης καταθέτει μια καλοχτισμένη νουβέλα με γερούς αρμούς και ιδιαίτερη ατμόσφαιρα.
[Πρώτη δημοσίευση.]
