«Η Αρχή της Ισότητας»: Η πεμπτουσία ενός συνταγματικού ιδεώδους στην 7η τέχνη
«Η λέξη ΓΥΝΑΙΚΑ δεν εμφανίζεται ούτε μία φορά στο Σύνταγμα των ΗΠΑ».
«Ούτε η λέξη ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, κύριε Δικαστά».
Ρουθ Μπέιντερ Γκίνσμπουργκ (Ruth Bader Ginsburg). Γεννηθείσα στις 15 Μαρτίου 1933. Νομικός και μέλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ. Πρωτοπόρος στον τομέα των νομικών επιστημών που τόλμησε να αγωνιστεί με θέρμη για να χαράξει τον δικό της, νέο και θεμελιώδη δρόμο της ισότητας των δύο φύλων και της διεκδίκησης των δικαιωμάτων των γυναικών. Ο ορισμός της γυναικείας ακμάζουσας μαχητικότητας, του άκαμπτου θάρρους και της ευφυούς, εξισορροπημένης διανοητικής ευελιξίας. Ενάντια σε κάθε αντιξοότητα, κατόρθωσε να δημιουργήσει με επιτυχία ένα ανατρεπτικό δεδικασμένο στη νομολογιακή πρακτική κατά των διακρίσεων λόγω φύλου. Χάνοντας νωρίς τη μητέρα της, πρόσωπο καταλυτικό που εμφύσησε στη Ρουθ την αγάπη για την εκπαίδευση, η Γκίνσμπουργκ πέτυχε να γίνει δεκτή στη Νομική του Χάρβαρντ, ενώ ο πόθος της για την επιστήμη δεν αμβλύνθηκε ούτε όταν ο σύζυγός της, νομικός ομοίως, είχε διαγνωστεί με καρκίνο των όρχεων, όπου τότε η Ρουθ ανταποκρίθηκε στις μεγάλες προκλήσεις της μητρότητας, της διατήρησης της θέσης της στην κορυφή μιας τάξης ανδροκρατούμενης της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ και –τέλος– της φροντίδας και της ενημέρωσης του ασθενούς συζύγου της για την τρέχουσα ακαδημαϊκή ύλη του, την οποία ο ίδιος αδυνατούσε λόγω καρκίνου να παρακολουθεί. Ο σύζυγός ιάθηκε, αποφοίτησε από το Χάρβαρντ και μετακόμισε στη Νέα Υόρκη για να δεχτεί θέση σε δικηγορικό γραφείο. Η Ρουθ τον ακολούθησε και μετατέθηκε στη Νομική Σχολή της Κολομβίας, όπου ασχολήθηκε με την αναθεώρηση του νόμου.
Επανδρωμένη με ακαδημαϊκά προσόντα και χαρακτήρα σμιλευμένο με πυγμή, υπευθυνότητα, αίσθημα «δικαίου» και διεκδίκησης, νοητική εγρήγορση και επιμονή ικανή να υφάνει και να μεταδώσει την ελπίδα, η Ρουθ εξέρχεται στον εργασιακό στίβο προκειμένου να εργαστεί ως δικηγόρος. Ωστόσο, το αμερικανικό πεδίο εργασίας της δεκαετίας του 1960 ισοπεδώνει τις ανωτέρω αξιοθαύμαστες και ποιοτικές αρετές μπροστά στην ιδιότητα του ατόμου αυτού ως γυναίκα. Χαρακτηριστικό είναι ότι απορρίπτεται διαδοχικά από δικηγορικά γραφεία, ενώ μεταγενέστερα της προσφέρονται θέσεις εργασίας σε δικηγορικά γραφεία, αλλά με αισθητά χαμηλότερο μισθό συγκριτικά με εκείνον που λάμβαναν άνδρες συνάδελφοί της. Χρειάστηκε χρόνος, μα η Ρουθ εν τέλει δημιούργησε μια ακαδημαϊκή καριέρα ως καθηγήτρια στη Νομική σχολή του Πανεπιστημίου Rutgers το 1963, όπου και κατέστη η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στην Κολομβία που έθεσε τα θεμέλια για την αναγνώριση των δικαιωμάτων των γυναικών των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970.
Με αυτόν τον οξύ, δυναμικό τρόπο η ταινία «Η Αρχή της Ισότητας» αναδεικνύει την επιθυμία μιας γυναίκας, που τόλμησε να γίνει νομικός, να αντιπαρατεθεί με το ανδρικό –καταρχάς νομικό– κατεστημένο, που δεν αναγνωρίζει ικανότητες στο γυναικείο φύλο σε ο,τιδήποτε σχετίζεται με τη νομική, οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα, επιμένοντας να τροφοδοτεί το παρωχημένο αμερικανικό καθεστώς που περιορίζει τη γυναίκα στο σπίτι, στερώντας της την ευκαιρία να εξελιχθεί και να αναπτυχθεί ως προσωπικότητα, και ακόμα περισσότερο, στερώντας της τη φωνή, το λόγο.
Η ταινία αναπαριστά εκπληκτικά την εποχή που διαδραματίζονται τα γεγονότα, την αίγλη που τότε απολάμβαναν οι λειτουργοί της νομικής επιστήμης. Η ατμόσφαιρα είναι ιδιαίτερη, αινιγματική, σκοτεινή στα επίμαχα πλάνα, μα και άκρως ρεαλιστική. Παρόλο που η πρωταγωνίστρια του θεματικού πυρήνα της κινηματογραφικής ιστορίας είναι γυναίκα, το στοιχείο που εμφανώς απουσιάζει είναι ο συναισθηματισμός, χωρίς να στερείται το στοιχείο της ανθρωπιάς στην προσέγγιση του εντολέα που προσφεύγει στη νομικό προκειμένου να αιτηθεί δικαστική προστασία. Ο Μίμι Λέντερ (σκηνοθέτης) κατάφερε να θέσει στο θεατή έναν προβληματισμό που μέχρι σήμερα, η απάντησή του ερευνάται. Κατά πόσο αλλοιώνουν τη συναισθηματική φύση οι άμυνες και οι αντιστάσεις που πρέπει να διαμορφώσει η γυναίκα νομικός, προκειμένου να ασκήσει το λειτούργημά της σε έναν ανδροκρατούμενο νομικό κόσμο με εργασιακές προκαταλήψεις; Ακόμα περισσότερο αυτό που πρέπει πραγματικά να μας απασχολήσει είναι ο λόγος της δημιουργίας αυτών των αντιστάσεων. Ένα στάδιο που το ανδρικό φύλο έχει το πλεονέκτημα να μη διαβαίνει.
Επιπλέον, αξίζει να παρατηρηθεί το γεγονός ότι έντεχνα και προσεγμένα το γυναικείο φύλο λαμβάνει χαρακτήρα κατάρας. Ο νόμος στον τελολογικό πυρήνα του, που είναι η αποκατάσταση και η απονομή της δικαιοσύνης, η προστασία και διαφύλαξη των δικαιωμάτων, αναιρείται, αφού στερεί θεμελιώδη δικαιώματα από τη γυναίκα και δημιουργεί ανάμεσα στα δύο φύλα οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες («Αν ο νόμος διαφοροποιείται με βάση το φύλο, πότε άνδρες και γυναίκες θα είναι ίσοι;»).
Η νομοθεσία του Αμερικανικού Έθνους σείεται από την επιθετική υπεράσπιση των γυναικείων δικαιωμάτων από τη νομικό Ρουθ, της οποίας ο αγώνας άρχεται με την υπόθεση υπεράσπισης ενός ηλικιωμένου εργένη, ο οποίος αιτήθηκε φορολογική ελάφρυνση ένεκα φροντίδας της κατάκοιτης μητέρας του, η οποία ωστόσο απερρίφθη, καθότι δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις του νόμου, που πρόσταζε, ότι δικαιούχοι της μείωσης ήταν γυναίκες ή άνδρες διαζευγμένοι ή σε χηρεία.
Η Ρουθ Γκίνσμπουργκ, θα κερδίσει την πρώτη της υπόθεση ενώπιον του δικαστηρίου, με επίλογο ένα εκπληκτικό λογύδριο, διεπόμενο από την αρετή της προάσπισης του δικαίου, την επαναστατική διεκδίκηση ισότιμων ευκαιριών, σταθερή και βάσιμη, ενδεδυμένη με την ευγένεια και την υπομονή που χαρακτηρίζει τη γυναικεία φύση. Αξίζει όμως να σημειωθεί, ότι από την αρχή της ιστορίας στο πλευρό της έχει το δυνατότερο σύμμαχο, το συνάδελφο σύζυγό της, ο οποίος τη συνέδραμε τόσο ψυχολογικά, όσο και πρακτικά (μετέχοντας σημαντικά – και για τα δεδομένα της εποχής, ριζοσπαστικά – στις οικιακές δουλειές και στην ανατροφή των τέκνων τους). Ο χαρακτήρας του Μάρτι (Αρμι Χάμερ), απαλλαγμένος από τα στοιχεία της ανταγωνιστικότητας και της επιθυμίας υποβιβασμού του γυναικείου φύλου (επιθυμία ορμώμενη από ανασφάλεια), διέπεται από ομορφιά και λάμψη που του προσδίδει η ανιδιοτέλεια και η βαθιά αγάπη που τρέφει για τη Ρουθ. Μια αγάπη διαυγή, ικανή να δώσει στη σύζυγό του τη δύναμη να καταφέρει το ακατόρθωτο.
Η γυναίκα που καταρρίπτει τη βάση μιας κοινωνίας που δίνει προβάδισμα στην ανδρική τεστοστερόνη. Όχι για να κυριαρχήσει, αλλά για να προάγει με τον τρόπο της την εξέλιξη του νομικού, οικονομικού και κοινωνικού κόσμου.
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.]
