Άννα Καρένινα
Μετάφραση- Διασκευή: Αντώνης και Κωνσταντίνος Κούφαλης
Επίμετρο: Σίσσυ Παπαθανασίου
Εκδ. Κάπα 2016
Το βιβλίο- κόσμημα ανοίγει με δυο ερωτήματα ρητορικά: «πότε ένα έργο εξακολουθεί να είναι επίκαιρο εκατόν πενήντα χρόνια μετά τη συγγραφή του» και «πώς ερμηνεύεται μια μυθιστορηματική αυτοχειρία να γίνεται σημείο αναφοράς τόσο στην παγκόσμια λογοτεχνία όσο και στην πεζή καθημερινότητά μας;».
Τα ερωτήματα είναι ρητορικά άρα δεν περιμένουν απάντηση. Πάντως είναι πάντα διαθέσιμη η μία και μοναδική: Η αλήθεια τους στηρίζει την επικαιρότητά τους και αυτή είναι η απάντηση και για τα δύο ερωτήματα.
Η αλήθεια είναι πως ο μέσος αναγνώστης στο θαυμάσιο αυτό έργο του Λέοντος Τολστόι, Άννα Καρένινα, η μεγάλη πλειοψηφία των αναγνωστών δεν είδε πολλά πέρα από τον έρωτα του πρωταγωνιστικού ζευγαριού. Δεν καλοείδε το πλαίσιο, το κοινωνικό και πολιτικό και πολιτισμικό, το κοινωνικό στάτους και τους κανόνες που πρέπει να τηρούν τα επίλεκτα μέλη της αριστοκρατίας για να μπορούν να ανήκουν σ’ αυτό. Και έτσι δεν αναγνώρισε τη βαθύτερη ουσία του πράγματος και τα ελαφρυντικά στον «σκληρό» Καρένιν που λόγω αρχών και για να μπορέσει να επιβιώσει στην κοινωνική του τάξη, έπρεπε να φερθεί όπως φέρθηκε. Το ίδιο ισχύει και για τα άλλα, τα δορυφορικά μέλη του έργου. Όλα είναι εγκλωβισμένα στον ιστό μιας αράχνης, από την οποία δεν μπορούν να ξεφύγουν και ανάλογα με το ποσοστό ελευθερίας που επιτρέπουν στον εαυτό τους δρουν περισσότερα σαν «Άννα» ή σαν «Καρένιν». Αφήσαμε για την ώρα απέξω τον Μπρόντσκι και τη μητέρα του. Όλοι όμως από τη δική τους οπτική έχουν δίκιο. Χαρακτήρες, θρησκεία, ηθική, κοινωνικές τάξεις, πολιτική, φεουδαρχία, όλα έχουν ρόλο. Και ο έρωτας είναι η αχίλλειος φτέρνα της ηθικής αλλά και της καταπίεσης ή της απελευθέρωσης. Ο Αντρέ Μπρετόν θεωρούσε τον έρωτα τη μοναδική ευκαιρία του ανθρώπου που έρχεται σε μια προνομιούχο στιγμή για να καταξιώσει την ύπαρξή του είναι ο μόνος χώρος που δεν μπόρεσε να αλώσει η λογική.
Ας δούμε το βιβλίο που έχουμε στα χέρια μας. Πρόκειται για μια μετάφραση για τις ανάγκες μιας παράστασης, οπότε «θεατρική αδεία» οι μεταφραστές περιόρισαν τους σαράντα οχτώ ρόλους σε δεκατρείς, το κείμενο σε εκατόν τριάντα σελίδες και δεκαεννέα σκηνές, μετέφεραν τη δράση σε εσωτερικούς χώρους, δωματίων ή γραφείων, κράτησαν ακέραιο τον «άμαχο πληθυσμό», τους αφανείς ήρωες της αριστοκρατικής παροικίας οι οποίοι «είναι το ζητούμενο της ανθρωπογεωγραφίας του Τολστόι» και παράλληλα με τη ζωή και τον έρωτα της Άννας έχουμε τη δράση του Κονσταντίν Ντμίτριτς Λέβιν που «ευαγγελίζεται την επανάσταση, την ελευθερία και την ισότητα».
