Στάθης Κουτσούνης, Στιγμιότυπα του σώματος, Μεταίχμιο, Αθήνα 2014.
Από την πρώτη κι όλας ποιητική σελίδα, σαν προοίμιο και σαν σύνοψη, χάρισμα στον καλό αναγνώστη, παραδίδει ο ποιητής το πασπαρτού για την ερμηνεία του (ή τη μεταφυσική του): αγωνία για την ποίηση, αγωνία για τον έρωτα του κορμιού, αγωνία για τον χρόνο -δρόμο που τα καταπίνει όλα.
Ναι. Η σελίδα (η ταυτολογία του δημιουργού) αγωνιά για την πένα, ήτοι για τη γραφή, σαν γυναίκα ερεθισμένη για τη στύση του εραστή της. Το ποίημα τρέμει να μη μείνει αγέννητο και μήπως δεν συναντήσει αναγνώστες, διότι η ποιητική διαδικασία πολύτιμη για την κοινοποίηση των εσωτερικών συναισθηματικών διεργασιών και σκέψεων. Διότι κανείς είναι δυνατόν -και σύμφωνα πάντα με το Στάθη Κουτσούνη- στο ποίημα να κλείσει τη μοναξιά του, για να συναντηθεί απερίσπαστος με το διπλανό σώμα. Ωστόσο η εμμονή του με την ποιητική διαδικασία (με την οποία έχει ασχοληθεί και σε προηγούμενες συλλογές του, (βλέπε π.χ. Τρομοκρατία της ομορφιάς) υποχωρεί αρκετά σε αυτή τη συλλογή, για να προβάλλουν πιο άμεσα οι υπόλοιπες αγωνίες – εμμονές του: το κορμί και ο έρωτας, ο χρόνος και ο θάνατος.
Το κορμί το ερωτικό, αλλά και το κορμί της φθοράς. Το κορμί ζύμη στα χέρια του εραστή, το δέρμα μαγνήτης της αφής που σπαρταράει διαρκώς στα δάχτυλα, το κορμί που χώνεται στο άλλο σώμα, όπως το χέλι μες στη λάσπη, το σφαγείο του ντεκολτέ, το αιδοίο που καπνίζει καψούλι που έσκασε στο χέρι, τα σκέλια που ανάμεσά τους ανάσαινε ένα ξανθό σκοτάδι, ένας αισθησιασμός διαρκής που χρωματίζει τις σελίδες. Δεν μπορεί να είναι αλλιώς για κάποιον που, όταν τον πήρε μικρό η μαμή μαζί της και τον ξέχασε σε μιας κάμαρας την άκρη -όπως στ’ αλήθεια ή κατ’ οικονομίαν της μυθοπλασίας του μας αφηγείται ο ποιητής- είδε τη μαύρη τρύπα / αρχή και τέλος. Μήπως έχομε -αναρωτιέμαι- μπροστά μας εδώ κάποιο ποιητικό αντίστοιχο του γνωστού πίνακα του Γκυστάβ Κουρμπέ «Η προέλευση του κόσμου» με την άκρως νατουραλιστική απεικόνιση ενός γυναικείου αιδοίου, που αναδεικνύει άμεσα το όργανο της γέννησης, αλλά ταυτοχρόνως το κατ’ εξοχήν όργανο και της ηδονής; Εστία ωδίνων την ώρα του τοκετού, αλλά και -άλλοτε- πηγή της απόλαυσης. Θα διακινδύνευα όμως και μια άλλη ερμηνεία. (Άλλωστε με συνδράμει στον πρόλογό του για το πορτραίτο του Dorian Gray ο Όσκαρ Ουάιλντ, σημειώνοντας ότι: “εκείνοι που διαβάζουν το σύμβολο το κάνουν με δική τους ευθύνη”.) Μήπως δηλ. η κραυγή που αντικρίζει ο ποιητής απ’ της γυναίκας την κοιλιά (με την επί τόπου παρουσία της μαμής – έμπνευσης), δεν είναι παρά η επαφή με το ερωτικό αλλά και οδυνόμενο γεννοβόλο σώμα της ποιήσεως. Ακόμα και στο ποίημα “Το πρώτο δώρο” θα έλεγα ότι η γατούλα που χαρίζεται στο νεογέννητο, σαν με υποχρέωση ισόβιου δεσμού, δεν είναι κάτι άλλο από το ποιητικό χάρισμα, με τον κάποτε θωπευτικό και κάποτε αιχμηρό του χαρακτήρα.
Αλλά, παράλληλα με το ερωτικό σώμα υπάρχει και το χώμα που ρουφάει τους χυμούς, το σώμα ολοκαύτωμα, το τρύπιο σώμα μες στης φθοράς την αγκαλιά, το σώμα που υποφέρει κι αναλίσκεται, ώσπου η παρουσία του να είναι απλώς ένας ήσκιος. Διότι, ό,τι κι αν προσθέσει κανείς, στο τέλος βαρύς βουλιάζει στη λάσπη του αθροίσματος. Επειδή -σαν προφανείς αλληγορίες- τα δέντρα ξεσαλώνουν μόνα τους στο δάσος/ μέχρι να φτάσει ο ξυλοκόπος , στη θέα ενός -για εκπαιδευτικές ανάγκες- σκελετού κάποιοι διακρίνουν στο κάτοπτρο του χρόνου το είδωλό τους, τα σφάγια νοιώθουν την παγερή τη λάμα του χασάπη, η ματαιότητα, ακόμα και σαν ψηλοτάκουνη γόβα, καραδοκεί και τελικά θα σπάσει εξάπαντος το γυαλί. Ή τα δυο ποιήματα που αναφέρονται απ’ ευθείας στο θάνατο του πατέρα του. Έτσι είναι. Πρέπει κανείς να είναι έτοιμος να προσαρμοστεί ανάμεσα στα πεσμένα φύλλα, διότι με λόγια πιο σταράτα και κατά την αρχαία ρήση: “θανέειν πέπρωται άπασι”. Αυτό φαίνεται να έχει κατά νουν ο Κουτσούνης και σαν αντίδοτο προβάλλει την άκρατη ερωτική επιθυμία, τον παλμό της σάρκας που προσπαθεί να αλιεύσει όση αιωνιότητα μπορεί, πριν να είναι πια πολύ αργά. Διότι και το moto που έχει τοποθετήσει στην αρχή της συλλογής του, που είναι η φράση του Μάρκου Αυρήλιου από το βιβλίο του “ τα εις εαυτόν” δηλ. το “πάντα τα μεν του σώματος ποταμός” έχει ως αρχή του αντίστοιχου χωρίου τη σκέψη “της ανθρώπινης ζωής η διάρκεια είναι μόνο μια στιγμή”, ωστόσο το τέλος της -κατά τη σκέψη και πάλι του στοχαστή αυτού- είναι ένα φυσικό γεγονός, το οποίο ο άνθρωπος πρέπει να μάθει να αποδέχεται, ζώντας μια μετριοπαθή ζωή χωρίς υπέρμετρη ηδονή και πόνο. Ο Κουτσούνης -θεωρώ όμως- με έκδηλη αγωνία μπρος στο γεγονός σε σχέση με τον Αυρήλιο (να καθρεφτίσω τον τρόμο μου δεν μας λέει κάπου; ή το μηδέν σε γραπώνει στη θηλιά του, ή όσο περνάει ο καιρός/ αγοράζεις ζόφο αφειδώς), δηλώνει έτοιμος να δρέψει την ηδονή που του αναλογεί. Τα ημίμετρα δεν αρκούν. Ώστε: Θέλω πάντα να με κοιτάζεις/ σαν λύκαινα που επέζησε/ μονάχη στον χιονιά για βδομάδες/ και κατεβαίνει στην πόλη λιμασμένη. Έτσι είναι η ιδανική ερωτική σύντροφος. Η γυναίκα (ή η σειρά γυναικών) που πάντα τον κινητοποιεί και τον μεταβάλλει: δεν είμαι εκείνος που ήμουν/ ούτε και θα είμαι αυτός που είμαι/ πάντα μια Κίρκη αδιάκοπα / μ’ ακουμπάει με το ραβδί της. Και το σώμα λοιπόν -στις διάφορες στάσεις και θέσεις του- είναι ένα ποτάμι εναλλαγών που κάποιος αόρατος φωτογράφος τραβάει τα στιγμιότυπα του, για να δικαιολογηθεί έτσι και ο τίτλος της συλλογής.
Κατά τα άλλα, όχι πολυλογίες, όχι εκζήτηση, οι λέξεις είναι στις σωστές θέσεις, τίποτα δεν περισσεύει. H οικονομία του και η διάθεση αμεσότητας τον οδηγεί σε πολλά ποιήματα σε φόρμες επιγραμματικού χαρακτήρα με δυο, τρεις στίχους συνήθως το κάθε ένα (χαϊκού ονομάζει ο ίδιος κάποιο από αυτά, που συμβαίνει να έχει και τις αρμόζουσες συλλαβικές προϋποθέσεις) και τα οποία ενώνει κάτω από έναν σχετικό τίτλο. Στις “σωματογραφίες” του -όπως τις τιτλοδοτεί- που αποτελούν τέτοιου είδους συναρθρώσεις, συναντάμε μερικές εξαιρετικές συντομογραφίες έκφρασης της επιθυμίας. Το σώμα λοιπόν με τα πάθη του. Και κοντά σ’ αυτό η αγωνία του αναπότρεπτου που επιμένει. Διατυπώνεται σχετικά συγκρατημένα σαν σύνολο, αναδυόμενη μέσα από την ερωτική έξαρση, αλλά είναι εμφανής.
[Πρώτη δημοσίευση.]
