Το Κυπριακό ζήτημα και ο κυπριακός αγώνας της περιόδου 1955-1959, ιδιαιτέρως, έχουν αποτελέσει αντικείμενα διαφορετικών και ποικίλων επιστημονικών και μη μελετών, ιδίως ως προς τις πολιτικές/διπλωματικές και στρατιωτικές τους πλευρές. Παρόλα αυτά, και πέρα από τα ερμηνευτικά προβλήματα που δημιουργούν η εγγύτητα του Κυπριακού στο παρόν καθώς και το ότι το ζήτημα παραμένει ακόμα ανοιχτό, υπάρχουν αρκετά πεδία τα οποία ακόμη δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς. Ιδιαίτερα στο πεδίο των ιδεών, οι πολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές αντιλήψεις που συνόδευσαν και επηρέασαν τον κυπριακό αγώνα παραμένουν, σε μεγάλο βαθμό, ανεξέταστες. Σε αυτό το πλαίσιο, η σημαντική συμβολή της κυπριακής και ελλαδικής διανόησης στον αγώνα του ελληνισμού για την αυτοδιάθεση της Κύπρου δεν έχει διερευνηθεί στην ιστορική της προοπτική. Την περίοδο 1954-1959 στην Ελλάδα και στην Κύπρο οι πνευματικοί άνθρωποι παρενέβησαν δυναμικά στον δημόσιο διάλογο προσπαθώντας να απαντήσουν στα μεγάλα και αγωνιώδη ερωτήματα που ήγειρε το Κυπριακό πρόβλημα. Κύριο μέσο των δημόσιων παρεμβάσεών τους ήταν ο Τύπος και δευτερευόντως τα λογοτεχνικά/καλλιτεχνικά περιοδικά. Παρά την, σε κάποιο βαθμό, ακριβή εικόνα των Ελλήνων διανοουμένων ως ανθρώπων συχνά «αποκομμένων» από τις πολιτικές και κοινωνικές αναγκαιότητες και συγκυρίες της εκάστοτε εποχής, αφοσιωμένων ως επί το πλείστον στα πνευματικά/καλλιτεχνικά τους ενδιαφέροντα, η τεράστια σημασία του ζητήματος της αυτοδιάθεσης της Κύπρου που συνήγειρε το σύνολο του ελληνισμού δεν άφηνε πολλά περιθώρια αδιαφορίας ή απόσυρσης σε ατομικές, μόνο, ενασχολήσεις. Έτσι, τα περιοδικά λόγου και τέχνης υπερβαίνοντας τη συνήθη πρακτική της προσήλωσής τους αποκλειστικά σε πνευματικά/καλλιτεχνικά ζητήματα, έλαβαν με θέρμη μέρος στον δημόσιο διάλογο γύρω από το κυπριακό ζήτημα σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, ώστε σε κάποια από αυτά το Κυπριακό να αποτελέσει, το πρώτο, ποσοτικά, θέμα ως προς τη διάρθρωση της ύλης τους.
Το κείμενό μας θα εξετάσει τη δημόσια παρέμβαση πάνω στο θέμα ενός εκ των σημαντικότερων λογοτεχνικών περιοδικών της μεταπολεμικής Ελλάδας, της Νέας Εστίας, από την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ τον Απρίλιο 1955 μέχρι και τις πρώτες αντιδράσεις μετά από την υπογραφή των συνθηκών Ζυρίχης-Λονδίνου. […]
[Απόσπασμα από τη μελέτη του Λυκούργου Κουρκουβέλα που δημοσιεύεται στο νέο μας τεύχος. Το έργο είναι του Giuseppe Pellizza (1868-1907).]
