Μετάφραση: Αναστάσιος Θεοφιλογιαννάκος
Σε έναν φίλο που του μιλούσε για τον βομβαρδισμό της Σαγκάης από τους Ιάπωνες, ο Καρλ Κράους αποκρίθηκε: «Ξέρω ότι τίποτα δεν έχει νόημα όταν το σπίτι καίγεται. Αλλά όσο είναι δυνατόν, απασχολούμαι με τα κόμματα, γιατί αν οι άνθρωποι, που έπρεπε να το κάνουν, είχαν βεβαιωθεί ότι όλα τα κόμματα είχαν τοποθετηθεί στα σωστά σημεία, η Σαγκάη δεν θα είχε καεί». Όπως πάντα, έτσι κι εδώ, το αστείο κρύβει μια αλήθεια που αξίζει να θυμόμαστε. Οι άνθρωποι έχουν τη ζωτική τους κατοικία στη γλώσσα και αν σκέφτονται και πράττουν άσχημα, αυτό συμβαίνει γιατί, πρώτα και κύρια, η σχέση με τη γλώσσα τους είναι διεφθαρμένη και κακή.
Ζούμε εδώ και πολύ καιρό σε μια πτωχοποιημένη και ερημωμένη γλώσσα· όλοι οι λαοί σήμερα, όπως είπε ο Scholem για το Ισραήλ, βαδίζουν τυφλοί και κωφοί στην άβυσσο της γλώσσας τους και είναι πιθανό αυτή η προδομένη γλώσσα να εκδικείται κατά κάποιον τρόπο και η εκδίκησή της να είναι τόσο πιο ανελέητη όσο περισσότερο οι άνθρωποι την έχουν χαλάσει και παραμελήσει. Όλοι αντιλαμβανόμαστε λίγο-πολύ ξεκάθαρα ότι η γλώσσα μας έχει περιοριστεί σε έναν μικρό αριθμό προκατασκευασμένων φράσεων, ότι το λεξιλόγιο δεν ήταν ποτέ τόσο στενό και τετριμμένο, ότι η φρασεολογία των ΜΜΕ επιβάλλει παντού τους άθλιους κανόνες της, ότι στις πανεπιστημιακές αίθουσες οι διαλέξεις για τον Δάντη γίνονται σε άθλια αγγλικά: πώς μπορεί κανείς να περιμένει ότι, σε τέτοιες συνθήκες, κάποιος θα είναι ικανός να διατυπώσει μια σωστή σκέψη και να ενεργήσει ανάλογα με εντιμότητα και σύνεση; Ούτε προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι όσοι χειρίζονται μια τέτοια γλώσσα έχουν χάσει κάθε επίγνωση της σχέσης μεταξύ γλώσσας και αλήθειας και επομένως πιστεύουν ότι μπορούν να χρησιμοποιούν λέξεις, που δεν ανταποκρίνονται πλέον σε καμία πραγματικότητα, σύμφωνα με το θλιβερό προσωπικό τους όφελος, μέχρι του σημείου εκείνου που δεν συνειδητοποιούν ότι λένε ψέματα. Η αλήθεια για την οποία μιλάμε εδώ δεν είναι μόνο η αντιστοιχία λόγου και γεγονότων, αλλά ακόμα, πριν από αυτό, είναι η μνήμη της μητρικής αποστροφής που απευθύνει η γλώσσα στο παιδί, καθώς προφέρει συγκινημένο τις πρώτες του λέξεις. Οι άνθρωποι που έχουν χάσει κάθε ανάμνηση από αυτό το χαμηλόφωνο, απαιτητικό, ερωτικό κάλεσμα είναι κυριολεκτικά ικανοί, όπως έχουμε δει τα τελευταία χρόνια, για οποιοδήποτε κακούργημα.
Ας συνεχίσουμε, επομένως, να ασχολούμαστε με τα κόμματα, ακόμα κι αν το σπίτι καίγεται, ας μιλάμε μεταξύ μας με φροντίδα χωρίς καμία ρητορική, ακούγοντας προσεκτικά όχι μόνο αυτά που λέμε, αλλά και αυτά που μας λέει η γλώσσα, εκείνη τη μικρή πνοή που κάποτε ονομαζόταν έμπνευση και που παραμένει το πολυτιμότερο δώρο που μπορεί να μας δώσει, ενίοτε, η γλώσσα –είτε αυτή έχει λογοτεχνική μορφή και διέπεται από λογοτεχνικούς κανόνες είτε είναι διάλεκτος.
19 Ιουνίου 2023
⸙⸙⸙
[Αναρτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2023 στην ιστοσελίδα του εκδοτικού οίκου Quodlibet. Πρώτη δημοσίευση της μετάφρασης στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφία: ©Robert Coletti. Δείτε τα περιεχόμενα του ένατου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
