Μετάφραση: Αναστάσιος Θεοφιλογιαννάκος
Υπήρχαν περιοχές στο κέντρο της Ευρώπης που έχουν σβήσει από τον χάρτη. Μία από αυτές –δεν είναι η μοναδική– είναι η Γαλικία, η οποία σήμερα συμπίπτει σε μεγάλο βαθμό με την περιοχή στην οποία διεξάγεται ένας καταραμένος πόλεμος για περισσότερο από έναν χρόνο. Μέχρι το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Γαλικία ήταν η πιο απομακρυσμένη επαρχία της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, στα σύνορα με τη Ρωσία. Μετά τη διάλυση της αυτοκρατορίας των Αψβούργων, οι νικητές, σίγουρα όχι λιγότερο άδικοι από τους νικημένους, την παρέδωσαν στην αναγεννημένη Πολωνία, όπως και η Μπουκοβίνα, που συνόρευε με αυτήν, προσαρτήθηκε εξίσου βάναυσα και αυθαίρετα στη Ρουμανία. Κάθε φορά που τα σύνορα ξανασχεδιάζονται με γόμα και μολύβι στους γεωγραφικούς χάρτες από τους ισχυρούς, δεν επέρχεται καμιά ουσιαστική αλλαγή, όμως είναι πιθανό ότι η Γαλικία δεν θα ξαναεμφανιστεί ποτέ πλέον στα κατάστιχα της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Αυτό που μας ενδιαφέρει πολύ περισσότερο από τη χαρτογραφία είναι ο κόσμος που ζούσε σε εκείνη την περιοχή –δηλαδή οι άνθρωποι που στο Königreich Galizien und Lodomerien (δηλ. στο επίσημο όνομα της επαρχίας) ανέπνεαν, αγαπούσαν, κέρδιζαν τα προς το ζην, έκλαιγαν, έλπιζαν και πέθαιναν. Στους δρόμους του Λέμπεργκ, του Ταρνοπόλ, του Πρζεμίσλ, του Μπρόντι (πατρίδα του Γιόζεφ Ροτ), του Ρζεσζόου, της Κολομία περπατούσε ένα ετερόκλητο πλήθος Ρουθηνών (όπως αποκαλούνταν τότε οι Ουκρανοί), Πολωνών, Εβραίων (σε ορισμένες πόλεις αποτελούσαν σχεδόν τον μισό πληθυσμό), Ρουμάνων, τσιγγάνων, Χούτσουλων (που σχημάτισαν μια βραχύβια ανεξάρτητη δημοκρατία μεταξύ 1918 και 1919). Καθεμία από αυτές τις πόλεις είχε διαφορετικό όνομα ανάλογα με τη γλώσσα των κατοίκων που συμβίωναν, σε καθεμία από αυτές οι καθολικές εκκλησίες σε κάποια καμπή της ιστορίας μετατράπηκαν σε συναγωγές και εκείνες πάλι σε ορθόδοξες και ουνιτικές εκκλησίες. Δεν ήταν πλούσια περιοχή, μάλιστα οι αξιωματούχοι της Κακανίας τη θεωρούσαν την πιο φτωχή και πιο καθυστερημένη της αυτοκρατορίας. Ήταν, ωστόσο, λόγω ακριβώς της ποικιλομορφίας των εθνοτικών της ομάδων, πολιτιστικά ζωντανή και γενναιόδωρη, με θέατρα, εφημερίδες, σχολεία και πανεπιστήμια σε πολλές γλώσσες και με μια ανθοφορία συγγραφέων και μουσικών, που μας είναι ακόμα άγνωστοι.
Αυτός είναι ο κόσμος που βρέθηκε το 1919, από τη μια μέρα στην άλλη, πολιτικά και νομικά εκμηδενισμένος και αυτή είναι η πολύμορφη, περίπλοκη πραγματικότητα, στην οποία, μερικές δεκαετίες αργότερα, η ναζιστική κατοχή (1941-1944) και ύστερα η σοβιετική κατοχή έδωσαν τη χαριστική βολή. Αλλά και πριν να γίνει ακόμα μέρος της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, η γη που έφερε το όνομα Halyč ή Galizia (σύμφωνα με κάποιους, κελτικής προέλευσης), όπως η ισπανική Γαλικία, και στο τέλος του Μεσαίωνα ήταν υπό την ουγγρική κυριαρχία με την ονομασία «Πριγκιπάτο της Γαλικίας και της Βολυνίας», είχε αποτελέσει κατά καιρούς το «μήλον της έριδος» μεταξύ Κοζάκων, Ρώσων και Πολωνών, μέχρι που η Μεγάλη Δούκισσα Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας εκμεταλλεύτηκε την πρώτη διχοτόμηση της Πολωνίας το 1772 για να την προσαρτήσει στην αυτοκρατορία της. Το 1922 το έδαφος προσαρτήθηκε στη Σοβιετική Ένωση, με την ονομασία «Ουκρανική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία», από την οποία χωρίστηκε το 1991, μετατρέποντας με σύντμηση το όνομά της σε «Δημοκρατία της Ουκρανίας».
Είναι καιρός να σταματήσουμε να πιστεύουμε στα ονόματα και στα σύνορα που σημειώνονται στον χάρτη και να αναρωτηθούμε μάλλον τι απέμεινε, τι υπάρχει από εκείνον τον κόσμο και από εκείνες τις μορφές ζωής που μόλις επικαλεστήκαμε. Πώς επιβιώνουν –αν επιβιώνουν– πέρα από τα επαίσχυντα μητρώα των κρατικών γραφειοκρατιών; Και ο πόλεμος, που βρίσκεται σήμερα εν εξελίξει, δεν είναι για άλλη μια φορά το αποτέλεσμα της λήθης εκείνων των μορφών ζωής και η μισητή, θανάσιμη συνέπεια εκείνων των μητρώων και εκείνων των ονομάτων;
24 Απριλίου 2023
⸙⸙⸙
[Αναρτήθηκε στις 24 Απριλίου 2023 στην ιστοσελίδα του εκδοτικού οίκου Quodlibet. Πρώτη δημοσίευση της μετάφρασης στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφία: ©Leonid Varlamov. Δείτε τα περιεχόμενα του ένατου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
