Σε πολλά σημεία των φιλοσοφικών του κειμένων ο Wittgenstein μας προσφέρει μεθόδους σκέψης οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν για την προσέγγιση και άλλων νοητικών προβλημάτων.
Στον πρόλογο του Tractatus, σχολιάζοντας το αν μπορούμε να βάλουμε στη σκέψη ένα όριο, o Wittgenstein γράφει ότι «θα έπρεπε να μπορούμε να σκεφτόμαστε και τις δύο πλευρές αυτού του ορίου (θα έπρεπε δηλαδή να μπορούμε να σκεφτόμαστε αυτό που δεν μπορεί να σκεφτεί κανείς)» [1]. Σε άλλο σημείο, εξετάζοντας τη σαφήνεια του νοήματος της πρότασης «Γνωρίζω ότι είμαι ένας άνθρωπος» γράφει ότι «για να δεις πόσο ασαφές είναι το νόημα αυτής της πρότασης σκέψου την άρνησή της» [2].
Και στις δύο περιπτώσεις για να προσεγγίσει τη θέση του ορίου εξετάζει και τις δύο πλευρές του. Στη μία περίπτωση είναι αδύνατο να σκεφτούμε τη μία πλευρά του ορίου άρα και να βρούμε τη θέση του –χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχει–, ενώ στην άλλη περίπτωση υπάρχει δυνατότητα να σκεφτούμε και από τις δύο μεριές του ορίου και αυτό διαμορφώνει μια σαφέστερη εικόνα του προβλήματος.
Αυτή η προσέγγιση του Wittgenstein μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες περιπτώσεις όπως στη φράση «Γνωρίζω ότι είμαι θνητός». Μεγαλύτερη σαφήνεια μπορεί να δοθεί σε αυτό το νόημα αν εξεταστεί η άλλη του πλευρά, η αθανασία (με την βιολογική έννοια). Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς θα σταματήσει το σώμα μας να λειτουργεί αλλά ξέρουμε με μεγαλύτερη βεβαιότητα ότι δεν θα αντέξει για πάντα. Έχοντας δηλαδή στο νού μας την κατάληξη μπορούμε να επανεξετάσουμε τον μηχανισμό ο οποίος θα οδηγήσει εκεί. Στην περίπωση αυτή, η προσέγγιση βοήθησε να αντιληφθούμε την ύπαρξη του ορίου. Βλέπουμε λοιπόν ότι ανα περίπτωση το αποτέλεσμα είναι διαφορετικού τύπου.
Σημειώσεις
1. Ludwig Wittgenstein, Tractatus Logico Philosophicus, Εκδόσεις Παπαζήση, 1978.
2. Ludwig Wittgenstein, Περί βεβαιότητος, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2018.
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.]
