Κοιτάξτε με θαυμασμό τα έργα της πατρίδας μας μέσα στην καθημερινή της δόξα και κάθε φορά που διαπιστώνετε το μεγαλείο της να θυμάστε πως όλα αυτά τα δημιούργησαν άνθρωποι με τόλμη και αίσθημα τιμής. Και κάθε φορά που αποτύγχαναν σε κάποια δοκιμασία δε θεωρούσαν πως πρέπει να στερήσουν τη γη τους από τη δική τους ανδρεία. Αντίθετα, πρόσφεραν σε αυτήν την πιο όμορφη θυσία, τη ζωή τους. (Θουκ. ΙΙ, 43)
Με αυτά τα λόγια καλεί ο ηγέτης της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας τους συμπολίτες του να επωμιστούν τον κίνδυνο που βρίσκεται μπροστά τους μέσα στον μακρό και ανελέητο πελοποννησιακό πόλεμο. Σε ποιους απευθύνεται; Πρωτίστως στους νέους που έρχονται να υπερασπιστούν την αξία της ανθρώπινης ελευθερίας, δικαιώνοντας ταυτόχρονα την αξία της ανθρώπινης ζωής. Μιας ζωής που είναι ακόμα ανέγγιχτη από τη φθορά. Στα χρόνια που ακολούθησαν οι αξίες δοκιμάστηκαν γιατί ανταλλάχθηκαν από το πάθος της εφήμερης εξουσίας. Σήμερα όλοι εμείς εδώ συγκεντρωμένοι καλούμαστε να θυμηθούμε τη θυσία όλων αυτών των ανθρώπων που εμπνεύστηκαν από τις αξίες και ανύψωσαν έμπρακτα τη ζωή πέρα και πάνω από τη βιολογική της σύσταση. Την έκαναν ηθικό γεγονός. Και είναι αυτοί οι άνθρωποι ίδιοι με εμάς, γιατί είναι η ιστορία τους η ιστορία του ανθρώπου που παλεύει ενάντια στο μηδέν. Και στην πάλη με το μηδέν, που είναι η πιο επικίνδυνη, αντέταξαν τις αξίες εκείνες που ο μέγας Πλάτων ονόμασε στον πολιτιστικό του μύθο αἰδῶ (σεβασμό) και δίκην (δικαιοσύνη) υποστηρίζοντας μάλιστα ότι τις έδωσε ο ίδιος ο θεός στους ανθρώπους, ως υπέρτατη δωρεά. Σεβασμό στο δικαίωμα του καθενός να ζει ελεύθερα, πέρα από εξωτερικούς προκαθορισμούς που τον ευτελίζουν και τον υποβιβάζουν από πρόσωπο σε είδος. Που τον γυρίζουν δηλαδή στη ζωώδη κατάσταση απογυμνώνοντάς τον από αρχές, από οράματα, από αξίες. Γιατί χωρίς αυτές συρρικνώνεται ο ορίζοντας του βλέμματος και ελαχιστοποιείται η ελπίδα του ανθρώπου να αγγίξει τη θεϊκή αναγωγή του.
Ο δεύτερος, ο μεγαλύτερος παγκόσμιος πόλεμος της ανθρωπότητας ανέδειξε τέρατα αλλά αποκάλυψε και κρυμμένους ήρωες. Γι αυτό είναι σύγχρονη, όσο ποτέ άλλοτε, αυτή η στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας. Πολλοί σήμερα μιλούν για χάος σα να μιλούν για τη ζωή κάποιου άλλου. Σαν να ατενίζουν τη ζωή τους από απόσταση, σα να αποσείουν την ευθύνη της κρίσης, της όποιας κρίσης. Κι όμως η ζωή είναι ίδια και αδιαίρετη. Ομόγνωμη στον κίνδυνο, όπως τότε. Τότε που κλήθηκε η νιότη να υπερασπιστεί τα ιδανικά της, το δικαίωμα να ονειρεύεται σε ένα κόσμο ελεύθερο, χωρίς το άγχος του φόβου. Τότε που άφησαν τη θαλπωρή του σπιτιού τους για να υπερασπιστούν την αξία της οικογένειας. Τότε που αποχαιρέτισαν αυτούς που αγαπούσαν για να υπερασπιστούν την ίδια την αγάπη. Τότε που σχημάτιζαν το σημείο του σταυρού στο μέρος της καρδιάς γιατί κάπου εκεί μέσα κατοικούσε η πίστη η βαθιά, η ακλόνητη, στο αιώνιο, το αναλλοίωτο από τις περιστάσεις. Τότε που το χαμόγελο έγραφε στα χείλη το σχήμα του φεγγαριού, γιατί η ελπίδα ήταν ψηλά, σε ένα κόσμο που δε θίγεται και δεν επηρεάζεται από τα εφήμερα στοιχειά.
Ο κόσμος τότε διχάστηκε ανάμεσα σε κατακτητές και κατακτημένους, αλλά οι τελευταίοι είχαν τη βεβαιότητα ότι αυτό που υπερασπίζονταν δεν πρόκειται ποτέ να τελειώσει, να χαθεί. Και αυτό ήταν η πατρίδα, η γη που γέννησε τους πατέρες μας, τον καθοριστικό σύνδεσμο του ανθρώπου με τη ζωή. Σήμερα, πολλοί αμφισβητούν αυτές τις λέξεις, γιατί τις έχουν ταυτίσει μονοσήμαντα με χαοτικά ιδεολογήματα, φαντάσματα δηλαδή που προέκυψαν από την χαλαρή μας συνείδηση απέναντι στην κοινή ανθρώπινη μοίρα. Έτσι μείναμε μόνοι, κλειστήκαμε στο ναρκισσισμό της εφήμερης επιτυχίας μας και αντιτάξαμε ψευδεπίγραφα νοήματα απέναντι στα αληθινά. Το κυριότερο, όμως, χλευάσαμε τον ηρωισμό, γιατί ξεχάσαμε ότι οι ήρωες δε γίνονται λεία της αγοράς, δεν υποκύπτουν στην ευκολία της μονοτροπίας. Οι ήρωες είναι πρόσωπα, γιατί ανυψώνονται πέρα από την ανάγκη της επιβίωσης. Παλεύουν με το ακατόρθωτο για να χαλκεύσουν την ψυχή τους.
Κοιτάξτε τα αγάλματα που στέκουν περήφανα στα μουσεία μας, πόσο απτόητα και αήττητα περιμένουν, αιώνες τώρα, να μιμηθούμε την αρετή που οι αρχαίοι γλύπτες απέδωσαν στη μορφή τους, το κάλλος, την αιώνια νιότη. Αυτή που ανυψώνει τον άνθρωπο πέρα από τα δεσμά του θανάτου. Κάποιοι χλευάζουν σήμερα τις παραδόσεις του γένους των Ελλήνων. Στην πραγματικότητα προσπαθούν να μηδενίσουν τις αξίες του πολιτισμένου ανθρώπου, αφού η ελληνική παιδεία και τα συμφραζόμενά της, είναι ο καταλύτης του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Αυτοί επαγγέλλονται ένα κόσμο που κυριαρχείται από το μηδέν και το χάος. Αυτό δηλαδή το θηρίο που πάλεψαν να νικήσουν όλοι αυτοί οι ήρωες που αλέστηκαν στις μυλόπετρες του θανάτου, στον πιο αιματηρό πόλεμο της ανθρωπότητας. Όλοι αυτοί οι ήρωες που σας καλούν σήμερα να τους μιμηθείτε, να γίνετε πρότυπα αρετής, αγαπώντας την παιδεία της πατρίδας σας, τιμώντας τελικά την ανθρωπιά σας. Κοιτάξτε λοιπόν, το θαύμα αυτής της γης που γέννησε το μέτρο του κλασικού ανθρώπου, που συνταίριασε τη διονυσιακή ανάταση με την ανάσταση του θεού μας και όταν κάποτε, ο μη γένοιτο, κληθείτε στον αγώνα πράξτε με ηρωισμό. Μπορείτε.
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Χρήστος Μποκόρος.]
Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.