Παναγιώτης Σκορδάς, Λεσβιακό Ημερολόγιο 2017, εκδ. Μύθος, 2017.
Τα καλά πράγματα δημιουργούν σειρά, γενιά, απογόνους. Το Λεσβιακό Ημερολόγιο 2017 ανήκει σ’ αυτή την κατηγορία. Και κάτι ακόμα, απότοκο σειράς και δείγμα καλής γενιάς είναι η συμπεριφορά του λαού της Λέσβου απέναντι στο πρόβλημα των καιρών, το προσφυγικό. Η επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου, του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, του Αρχιεπίσκοπου Ιερωνύμου, του Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, του Γενικού Γραμματέα του Ο.Η.Ε. Μπαν Κι Μουν, άλλων προσωπικοτήτων και διάσημων ηθοποιών απέδειξε ότι το προσφυγικό θέμα είναι διεθνές, γιατί «οι πρόσφυγες δεν είναι αριθμοί, είναι άνθρωποι με πρόσωπα, ονόματα, ιστορίες και πρέπει να αντιμετωπίζονται έτσι». Το πρόβλημα είναι μεγάλο, η εξέλιξή του άγνωστη και μάλλον όχι ευοίωνη.
Ο Δρ. Φιλολογίας Παναγιώτης Σκορδάς που έχει την ευθύνη της ύλης και την επιμέλεια του τόμου, μαζί με τους συνεργάτες του, επαναλαμβάνουν κάθε χρόνο το στοίχημα και το κερδίζουν. Και το στοίχημα είναι το Λεσβιακό Ημερολόγιο να μη χάσει τον στόχο του, να μη χάσει την ποιότητα που εκπέμπουν η καλή Τέχνη και τα Γράμματα, αλλά και η ανθρωπιά. Η, από τα χρόνια του Πλάτωνα, διατυπωμένη στον Μενέξενο, αντίληψη ότι «πάσα επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής, πανουργία ου σοφία νομίζεται», καταφθάνει για να μας αποδείξει τη συνειδητοποίηση αυτού του ρόλου της σοφίας που εξαρτάται από το βαθμό της ανθρωπιάς της. Και αυτήν οι άνθρωποι της Λέσβου τη διαθέτουν, όχι επειδή έχουν διαβάσει τον Πλάτωνα, αλλά γιατί μεταφέρουν στο D.N.A. τους την προσφορά.
Ο τόμος πέραν του εισαγωγικού σημειώματος του Σκορδά περιλαμβάνει τους χαιρετισμούς του Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου, της Περιφερειάρχου Βορείου Αιγαίου Χριστιάνας Δ. Καλογήρου, του Δημάρχου Σπύρου Γαληνού και του προέδρου Επιμελητηρίου Λέσβου Βαγγέλη Μυρσινιά. Ακολουθούν οι χορηγοί με τα εκλεκτά τους προϊόντα και υπηρεσίες, τα οποία δείχνουν, κόντρα σε κάθε κρίση, μια κοινωνία θαλερή και δημιουργική.
Η εισαγωγή στο όμορφο νησί γίνεται με έργα της πολύ σημαντικής ζωγράφου Νίκης Ελευθεριάδη, η οποία αναπαράγει τη φύση της Λέσβου, αυτού του προσωπικού της παραδείσου, μέσα από τα τέσσερα στοιχεία των Ιώνων φιλοσόφων που είναι διαρκώς παρόντα στο έργο της: το νερό – γαλάζια θάλασσα, η γη – με όλη την χρωματική ποικιλία της χλωρίδας της, ο αέρας – μέσα από τις ανάσες των όμορφων κοριτσιών που στέκονται εκεί, στα έργα της, θεματοφύλακες της παραδοσιακής ομορφιάς και, τέλος, η φωτιά που λες κι έχει αρπάξει την ψυχή της για να μπορεί να αποδίδει έτσι γεμάτα φλόγα τα καστανά και χρυσαφιά χωράφια, ενώ ψηλά τον μπλε ουρανό χαράζει ένα λιγνό φεγγάρι, η Σελάνα που κρύβει τη μεγαλύτερη ποιήτρια των αιώνων, τη Σαπφώ. Μια πλήρης Πινακοθήκη. Κάθε πίνακας και ένα θαυμαστό έργο τέχνης που σέρνει πίσω του μνήμη ζυμωμένη με αισθήσεις σημαδεμένες από το παρελθόν, μήτρα όπου κυοφορήθηκε η δημιουργία της.
Συγκλονίζει η φράση του Αλέξη Πανσέληνου για τους πρόσφυγες της Μόριας: «το θέαμα εκείνων των έγκλειστων ανθρώπων που κοιτούσαν εμάς απ’ έξω να τους κοιτάμε εκεί μέσα, ήταν ένα δυνατό σοκ. Οι ανατολικές παραλίες από τις οποίες περάσαμε, είχαν ακόμα τα ίχνη της τραγωδίας που διαδραματίστηκε πάνω τους». Πιο κάτω, λέξεις, όπως «δράμα», «μνήμη προσφυγιάς», «κατατρεγμένους» αποτελούν ψηφίδες ενός σύγχρονου δράματος που ολοκληρώνει το αίσθημα των απωλειών. Η ζωή μας γεμάτη από ανατροπές.
Συγκινεί η Μαρία Φραγκιαδάκη, η οποία, με τον απολογισμό του ταξιδιού της, δίνει απάντηση στο ερώτημα του Χέλντερλιν, τι χρειάζονται οι ποιητές. Χρειάζονται γιατί γίνονται αεροδρόμια, τόποι προσγείωσης και απογείωσης. Αναχώρηση από Καζαντζάκη προσγείωση σε Ελύτη. Στο νησί η σοδειά είναι καλή: Μυριβήλης, Βενέζης, Αλκαίος, Σαπφώ, Ταξιάρχης, σοκάκια, δέντρα εκατομμυρίων χρόνων, κάστρα, αρχοντικά, και πάλι πίσω. Απογείωση από Ελύτη και προσγείωση σε Καζαντζάκη. Στο πείσμα των καιρών, η ποιήτρια επιμένει ότι οι ποιητές χρειάζονται: «τα αεροδρόμια των ποιητών τόποι προσγείωσης και απογείωσης/ σε πείσμα των εχθρών/ της απογείωσης κυρίως».
Ακολουθούν και άλλα ποιήματα και κείμενα για επιφανείς νομικούς, αυτοκρατορικούς γιατρούς, λαογράφους και κτίσματα όπως τα «Ντάμια» αλλά και επιφανή αρχοντικά, λαϊκή τέχνη, ιστορία, «γνώριζε ο Όμηρος την Ίσσα και την Άντισσα;». Γνώριζε κανείς τι περί Ελλανίδος και Λαμάξιδος; Η Τασούλα Καραγεργίου μας πληροφορεί για την τύχη τους, μέσα από ένα ποίημα του Αγαθίου του Σχολαστικού που μεταφράζει η ίδια. Ακολουθούν σελίδες για τη Νεότερη Ιστορία, αγώνες και αγωνιστές, Αρχαιολογία, Λογοτεχνία (ο Δημήτριος Βερναρδάκης από τον Παναγιώτη Βερναρδάκη, ο Έκτωρ Κακναβάτος από τον Γιάννη Κωνσταντέλλη, ο Γιώργος Βαλέτας από τον Αθανάσιο Καλαμάτα και την Μαρία Ζαφειρίου), η Πέπη Δαράκη από τον Αριστείδη Καλαργάλη, η λεσβιακή βιβλιογραφία από τον Παναγιώτη Σκορδά, η ταξιδιωτική λογοτεχνία από την Βασιλική Κουρβανού, για το ούζο και όχι μόνο από τον Δημήτρη Κοκόρη. Και ο Έπαινος της Λέσβου, και οι Συλλογές και τα Αρχεία της, και τα πρόσωπα που σημάδεψαν τη χρονιά που πέρασε.
Και ο τόμος που άνοιξε με τα όμορφα καθαρά πρόσωπα, σε μια ωραία αυλή, σ’ ένα ωραίο τοπίο, στο διακεκριμένο νησί της Νίκης Ελευθεριάδη κλείνει με ένα καράβι που ταξιδεύει σε κόκκινες θάλασσες του ζωγράφου ποιητή Αχιλλέα Μεσάικου με τα ιδανικά του.
Συνταξιδιώτες κι εμείς, συμπάσχοντες και συμπαθούντες, λάτρεις του νησιού που είχαμε πολλές φορές τη χαρά να περιηγηθούμε τα όμορφα τοπία του, να ταξιδέψουμε στις σελίδες των επιστημόνων και λογοτεχνών του, να ευαισθητοποιήσουμε τις αισθήσεις μας, το μυαλό και την καρδιά μας, με αφορμή αυτό το δείγμα αγάπης, πολιτισμού και ανθρωπιάς που προσφέρει το Λεσβιακό Ημερολόγιο, αισθανόμαστε υπόχρεοι ες αεί.
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Νίκη Ελευθεριάδη.]
