1. Εrri De Luca, Τα ψάρια δεν κλείνουν τα μάτια, (μετάφραση Άννα Παπασταύρου), Κέλευθος.
Ο Ιταλός Έρι Ντε Λούκα μας χαρίζει (μετά το «Βάρος της πεταλούδας») ένα εκπληκτικό βιβλίο ενηλικίωσης. Τρεις γενιές, μια ταραγμένη εποχή σε μια ταραγμένη χώρα. Κι η ζωή ενός ανθρώπου, απ’ τα δέκα του χρόνια μέχρι τη μέση ηλικία, σαν κινηματογραφική ταινία χωρίς διάλειμμα, χωρίς ανάσα, περνάει γοργή, μεστή, μέσα σ’ αυτές τις λίγες σελίδες. Το μέστωμα του αγοριού που γίνεται άντρας, βιώνοντας πολέμους, επαναστάσεις, φιλίες, αγάπες, μεγάλες απώλειες και μικρές νίκες.
2. Leo Perutz, O μαίτρ της δευτέρας παρουσίας, (μετάφραση Ρόζα Ιωαννίδου), Κίχλη.
Ο Λέο Πέρουτς στον Μαιτρ της δευτέρας παρουσίας ‒που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1923‒ στήνει μια εκπληκτική ιστορία αγωνίας, που συνεχώς την υποσκάπτει και την υποβιβάζει, χωρίς όμως ποτέ να την αγνοεί. Το μυθιστόρημα σε πρώτο επίπεδο μοιάζει για ένα κλασικό αστυνομικό, γίνεται σαφές όμως, όσο προχωρούν οι σελίδες, πως το «ποιος είναι ο δράστης» διόλου δεν θα έπρεπε να ανησυχεί τον αναγνώστη. Άλλα είναι τα σημαντικά. Η αφήγηση γίνεται όλο και πιο ψυχολογική όσο προχωρά η ιστορία, το ενδιαφέρον διατηρείται αμείωτο. Ο Πέρουτς έχει γράψει ένα βιβλίο, ανάμεσα στη λογοτεχνία του φανταστικού και την αστυνομική, που στην ουσία δεν είναι τίποτα από τα δυο. Αυτό που συνεχώς φαίνεται να ελλοχεύει, αυτό το ανείπωτο που παραμένει στις γωνίες αθέατο, που καθορίζει τις ζωές των ανθρώπων με τρόπο αναπάντεχο. Αυτό που είναι και δεν είναι. Η υποψία.
3. Clarice Lispector, H ώρα του αστεριού, (μετάφραση: Μάριος Χατζηπροκοπίου) Αντίποδες.
Η ώρα του αγγέλου ή ώρα του αστεριού ‒όπως τιτλοφορείται το αριστουργηματικό βιβλίο της Κλαρίσε Λισπέκτορ– είναι πάντα αναπόφευκτη και ορίζει αλλιώς το μέτρο των πραγμάτων. Όταν γράφει την Ώρα του Αστεριού (το τελευταίο της βιβλίο), είναι σαν να της φανερώνεται εξελικτικά και θραυσματικά, σχεδόν σαν αποκάλυψη. Θαρρείς συνομιλεί ταυτόχρονα με όλες τις φωνές, με τα ετερόνυμά της. Με την φωνή της εσωτερικής της συνείδησης, με το alter ego της, δηλαδή τον άντρα συγγραφέα που προσπαθεί να κατανοήσει την ηρωίδα της ως αφηγητής στο βιβλίο, με την έμπνευση, την ίδια της τη ζωή και το είναι – που αργά αλλά σταθερά- οδεύει προς τον θάνατο. Οσμίζεται και ρουφάει οτιδήποτε υπάρχει με το σώμα της ή βλέπει «όνειρα με σεξ, εκείνη που ήταν φαινομενικά ασεξουαλική», ίσως γιατί της έχει ρουφήξει το σώμα η ζωτικότητά της. Άλλωστε, τίποτα δεν γίνεται έξω από το ενσαρκωμένο πεδίο, αυτό που καθοδηγεί τη φλέβα της γραφής της Λισπέκτορ και που έκανε ακόμα και τα μήλα να αποκτούν σώμα στη ζωγραφική του Σεζάν, απαιτώντας να ζωντανέψουν. Στη Λισπέκτορ σώμα γίνεται η ίδια της η γραφή: άγριο, παθιασμένο, οριακό και ανελέητο όπως εκείνη.
4. Canek Sánchez Guevara, 33 Στροφές, (μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης), Ίκαρος.
Με ένα απλό ιδιοφυές τέχνασμα, ο Γκεβάρα μιλάει για την Αβάνα και την Κούβα. Ένας δίσκος 33 στροφών παίζει ατέρμονα, γυρίζει στο σαραβαλιασμένο πικάπ μιας ματαιωμένης ύπαρξης, είναι ήδη γρατζουνισμένος, και γεμίζει ολοένα κι άλλες γρατζουνιές ‒μέσα από τη μουσική του νιώθουμε τη μελαγχολία, την κατήφεια, το αδιέξοδο, την παράνοια.
Ο ήρωας του βιβλίου 33 Στροφές εμφανίζεται σε μια σειρά θλιμμένα τραγούδια και εσπευσμένα τραβηγμένες ασπρόμαυρες πολαρόιντ. Παρακολουθούμε την υγρή, σερνάμενη καθημερινότητά του, το πώς τρώει, πίνει, εργάζεται, περιπλανιέται, καπνίζει, ονειρεύεται, καταγράφει. Κάθε μέρα. Κάθε ώρα. Κάθε λεπτό. Η ζωή, γι᾽ αυτόν, ο κόσμος γύρω του, η ιστορία της χώρας του, είναι ένας «γρατζουνισμένος δίσκος» ‒όλα επαναλαμβάνονται: κάθε μέρα είναι επανάληψη των προηγουμένων, κάθε εβδομάδα, κάθε μήνας, κάθε χρόνος, κι από επανάληψη σε επανάληψη, ο ήχος εκφυλίζεται ώσπου δεν μένει παρά μια θολή και ανεγνώριστη ανάμνηση του αρχικού ακούσματος.
5. László Krasznahorkai, Η μελαγχολία της αντίστασης, (μετάφραση: Ιωάννα Αβραμίδου), Πόλις.
Το δεύτερο βιβλίο του Ούγγρου ‒με το δυσπρόφερτο όνομα‒ σεναριοφράφου στις ταινίες του Μπέλα Ταρ, κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση Ιωάννας Αβραμίδου. Ο συγγραφέας με τον γνωστό χειμαρρώδη, περίπλοκο και πυκνό μακροπερίοδο λόγο του που ακολουθεί τους κανόνες του προφορικού λόγου, τη νωπογραφία μιας μικρής πόλης της Ουγγαρίας, χαμένης μέσα στην ομιχλώδη και παγωμένη λεκάνη των Καρπαθίων και λησμονημένης από τον Θεό, πάνω από την οποία πλανάται η απροσδιόριστη απειλή μιας επικείμενης καταστροφής, απειλή η οποία εντείνεται και από την άφιξη ενός τσίρκου στην πόλη με μια γιγαντιαία μυστηριώδη φάλαινα και ένα μέλος με το όνομα «Πρίγκιπας» και σπέρνει την ανησυχία και τον τρόμο στους κατοίκους.
Με μια άκρως διεισδυτική – κριτική ματιά, ο συγγραφέας περιγράφει την ανθρώπινη κατάσταση στις σύγχρονες κοινωνίες μας στις οποίες τα άτομα, έρμαια του φόβου και των δεισιδαιμονιών τους, μάταια αγωνίζονται ενάντια στην κατάσταση της διάλυσης και του χάους που, κατά την άποψη του συγγραφέα, «είναι η φυσική κατάσταση του κόσμου». Το σημαντικό: Η ιστορία εκτυλίσσεται σε χρόνο παρόντα, γεγονός που δίνει ένα ακόμη πλεονέκτημα στο βιβλίο μιας και ο συγγραφέας φαίνεται να ερμηνεύει και να επηρεάζεται από την σημερινή κοινωνικο-πολιτική κατάσταση.
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ.]
