Σε ώρες μεγάλων –ενδεχομένως– αποφάσεων για το Κυπριακό, όπερ μεθερμηνευόμενον μεγάλων προσδοκιών ή επώδυνων και οριστικών διαψεύσεων, η Μαρία Συγκλητική συναντιέται με την Αρχόντισσα της Λαπήθου και ο επιφανής Γρηγόρης Αυξεντίου με τον αφανή Πάμπο από την Περιστερώνα. Αυτές και άλλες ηρωικές μορφές του νησιού πρωταγωνιστούν στη συλλογή 9 διηγημάτων της Παναγιώτας Ροδοσθένους-Μορίδου Στα μονοπάτια του χρέους, που εξέδωσε πρόσφατα η συγγραφέας από τις Εκδόσεις Κώστα Επιφανείου (Λευκωσία 2016) και προλογίζει ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος.
Η διακεκριμένη φιλόλογος και συγγραφέας, που ζει στη Λεμεσό, μεταφέρει στις σελίδες της με τη γνωστή αφηγηματική δεινότητά της πραγματικές ιστορίες Κυπρίων αγωνιστών και αγωνιστριών από την Ενετοκρατία μέχρι και την εισβολή του 1974, κοινός παρονομαστής της δράσης και της θυσίας των οποίων υπήρξε η Λευτεριά και η Αξιοπρέπεια. Ποια ήταν και πώς υπερασπίστηκε αυτές τις Αξίες η Μαρία Συγκλητική; Το 1570 την έχουν αιχμαλωτίσει οι Τούρκοι μαζί με άλλες χίλιες κοπέλες από την Ενετοκρατούμενη Κύπρο για το χαρέμι του Σουλτάνου Σελίμ του Β΄. Η ηρωίδα ανατινάζει την πυριτιδαποθήκη του πλοίου που θα τις μετέφερε και στην ομαδική θυσία τους παρασύρει τους διώκτες και ένα παρακείμενο τουρκικό πλοίο! Και η Αρχόντισσα της Λαπήθου; Τον Αύγουστο του 1974, ο «Αττίλας» σφαγιάζει και κατακαίει τα πάντα στο πέρασμά του. Η Ευφροσύνη Προεστού κρύβει σ’ ένα υπόγειο λαγούμι κοντά στο σπίτι της 12 νεαρούς φαντάρους και κατόπιν προδοσίας συλλαμβάνεται και βασανίζεται φριχτά, χωρίς να αποκαλύψει οτιδήποτε. Οι προστατευόμενοί της θα βρεθούν αργότερα, θα σκοτωθούν δύο, αλλά οι υπόλοιποι θα σωθούν χάρη στον Ερυθρό Σταυρό. Ήρωες άλλων διηγημάτων της συλλογής ο δήμαρχος της Λεμεσού Χριστόδουλος Σώζος, που έπεσε στο Μπιζάνι κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, ο Γρηγόρης Αυξεντίου με το ολοκαύτωμά του στον Μαχαιρά, ο 28χρονος Χαράλαμπος (Πάμπος) Πάλμας, που σκοτώθηκε το ’74, ενώ η χήρα του και μάνα των 3 παιδιών τους έσκαβε νύχτα για να βρει το λείψανό του, το οποίο της παρέδωσαν οι Αρχές μετά από 2 χρόνια για την επίσημη ταφή, και άλλοι «πειθόμενοι τοῖς κείνων ῥήμασι» άγνωστοι εν πολλοίς αγωνιστές.
Η γλαφυρότητα της αφήγησης –όπως και στο προηγούμενο πόνημά της Ο δρόμος προς τη Λευτεριά, στην παρουσίαση του οποίου το 2008 στο «Σπίτι της Κύπρου» είχα την τιμή να μετέχω– έγκειται στην έκφραση ενός κράματος οδύνης από κομμό αρχαίας τραγωδίας, υπερηφάνειας από παιάνα ή ιστορικό δημοτικό τραγούδι, αλλά και πικρίας και απόγνωσης για τη Μοίρα που απεργάζονται εδώ και αιώνες στο «ριγμένο στο πέλαγο χρυσοπράσινο φύλλο» πολλοί και διάφοροι. Η Παναγιώτα Ροδοσθένους-Μορίδου εκπληρώνει και πάλι το χρέος του πατριώτη και συνάμα του πνευματικού ανθρώπου: Μας οδηγεί με δέος στα Μονοπάτια του χρέους τόσων ηρώων. Μήγαρις ο Σολωμός δεν είχε τιτλοφορήσει «Το Χρέος» μέχρι σχεδόν την τελευταία στιγμή τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους»;
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Φωτογραφίες: Γιάννης Β. Κωβαίος.]
