Ανθολογία Εσθονικής ποίησης: «απ’ τον αμίλητο καιρό», Μετάφραση-Εισαγωγή: Μαγδαληνή Θωμά, Εκδ. Βακχικόν, Αθήνα 2018
Παρουσίαση-Επιλογή: Μαργαρίτα Παπαγεωργίου
Από τις εκδόσεις Βακχικόν και την σειρά «Ποίηση απ’ όλο τον κόσμο» κυκλοφόρησε το 2018 η Ανθολογία Εσθονικής ποίησης: «απ’ τον αμίλητο καιρό» σε μετάφραση της Μαγδαληνής Θωμά. Άγνωστοι στην Ελλάδα οι δεκατέσσερις εκπρόσωποι που ανθολογούνται στο βιβλίο, ξεκινώντας από το 1864 και φθάνοντας ως τη σύγχρονη ποιητική γενιά –η τελευταία ποιήτρια γεννημένη το 1977. Ο αναγνώστης, έτσι, κερδίζει μια ευρύτερη εικόνα της εσθονικής ποίησης από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα. Το βιβλίο προσφέρει τη δυνατότητα συγκριτικής μελέτης της λογοτεχνίας των χρόνων αυτών στην Ευρώπη, όπως και των επιρροών της σε ευρύτερο πλαίσιο. Οι παλαιότερες επιδράσεις συνάδουν με τη γενικότερη ευρωπαϊκή λογοτεχνία, αλλά δημιουργείται και η ξεχωριστή ποιητική παραγωγή της Εσθονίας λόγω των έντονων εθνικών και πολιτικών γεγονότων που συντάραξαν τη χώρα. Το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο μεσοπόλεμος, η σοβιετική κυριαρχία και η εθνική ανεξαρτησία το 1991, άφησαν το στίγμα τους στον πολιτισμό της. «Η ανθολογία αυτή ακολουθεί την πνευματική πορεία της Εσθονίας από τις αρχές του εικοστού αιώνα, όταν η εσθονική λογοτεχνία διαμορφώνει τη νεότερη φυσιογνωμία της στην αντήχηση των ευρωπαϊκών ρευμάτων. Ακολουθούν τα χρόνια του μεσοπολέμου, όπου, μέσα από συνθήκες πολιτικής ανεξαρτησίας και ανάπτυξης, η Εσθονία αξιοποιεί τις πηγές της και καλλιεργεί τη λογοτεχνική γλώσσα. Η πνευματική δημιουργία αποκτά ταυτότητα. Για να περάσει ύστερα, τα χρόνια του σοβιετικού ολοκληρωτισμού, σε ένα καθεστώς λογοκρισίας και δίωξης. Η ελεύθερη έκφραση φιμώνεται, άνθρωποι, δημιουργοί, καλλιτέχνες διώκονται, η τέχνη γίνεται επικίνδυνη, όταν δεν προπαγανδίζει πολιτικές σκοπιμότητες. Ο δημόσιος λόγος ελέγχεται και η έκδοση περνά μόνο από μια δημόσια αρχή που εγκρίνει με βάση τον κανόνα της. Όσοι δημιουργοί δεν έχουν φύγει, μπορούν να εκδίδουν ελεύθερα, οι άλλοι περιορίζονται. Η δύσκολη αυτή εποχή, ωστόσο, όπως κάθε εποχή καταπίεσης, κρατά τη σπίθα αναμμένη. Το ελεύθερο πνεύμα που ανθίζει σήμερα, σε τέτοιο σκαμμένο χώμα έχει καλλιεργηθεί.» (από το οπισθόφυλλο)
Οι δεκατέσσερις ποιητές, ποιήτριες που ανθολογούνται σ’ αυτό το βιβλίο παρουσιάζουν μια ποικιλία, όπως είναι φυσικό, στο ύφος, τη θεματική, τη γλωσσική ιδιαιτερότητα και την ποιητική έκφραση. Και η επιτυχία της μεταφράστριας Μαγδαληνής Θωμά είναι ότι αναγνωρίζεται στην απόδοσή τους στα ελληνικά, η κάθε φωνή με το ποιητικό ηχόχρωμά της. Άλλα ποιήματα γράφονται με την αυστηρή μορφή του σονέτου, άλλα με ομοιοκαταληξία, άλλα σε ελεύθερο στίχο, άλλα με έντονες λεκτικές παρηχήσεις και συμπλέγματα ήχων, άλλα με χαρακτηριστική λιτότητα. «Είναι μια ποίηση που υποστηρίζεται από γυναικείες φωνές, κυρίως, τόσο ξεχωριστές, που θα ήταν γνωστές παγκοσμίως αν τα ποιήματά τους ήταν γραμμένα σε άλλη, πιο διαδεδομένη γλώσσα. Σονέτα των αρχών του 20ού αιώνα, ρίμες και ρυθμοί παλιοί, αλλά και σύγχρονοι, στίχοι τραγουδιών, ποιήματα που αναδεικνύουν τη φόρμα μέσα από το παιχνίδι του λόγου και των ηχοποιήσεων, ακόμα και ιδιωματικά ποιήματα, που αποδόθηκαν στο ιδίωμα του Πηλίου, κόστισαν δουλειά και χρόνο. Με τη μετάφραση αυτή ασχολήθηκα πάνω από 4 χρόνια», λέει η μεταφράστρια Μαγδαληνή Θωμά σε συνέντευξή της στην εφημερίδα e-thessalia.gr. Και στο εισαγωγικό της κείμενο στην Ανθολογία γράφει: «Την εσθονική γλώσσα μιλούν ένα εκατομμύριο άνθρωποι, περίπου. Είναι κρίμα που η ποιητική της τέχνη στο πρωτότυπο δεν μπορεί να γίνει κτήμα πολλών», συνεχίζοντας ότι «Η παρούσα μετάφραση έχει σκοπό να τέρψει και να θέλψει. Η μετάφραση προσπάθησε να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στο πρωτότυπο κείμενο και την πληρέστερη απόδοση του στην πιο ευνοϊκή της μορφή– αν ο στίχος μπορεί να προσφέρει απόλαυση, τόσο το καλύτερο. Με τέτοια διάθεση μεταφράστηκε».
Επιλογή / ανθολόγηση:
1. Juhan Liiv (1864-1913). Είναι ένας από τους πιο συζητημένους στην ιστορία των εσθονικών γραμμάτων. Μελαγχολία, ονειροπόληση, στοχαστική ενατένιση ζωής, ειδυλλιακή ποίηση της απλής ζωής της υπαίθρου. Χαρακτηριστικός στίχος: «Κάπου πρέπει να βρίσκεται η πρώτη αρμονία» (Μελωδία)
Της βραδιάς
Ήπιο βράδυ του χειμώνα
σαν κάποιο ρούχο μεταξωτό˙
ένα άστρο φέγγει στην ομίχλη,
βυθίζεται μετά στον ουρανό.
Και η καρδιά για μια στιγμή σαλεύει,
ύστερα ησυχάζει μια σταλιά:
γυρεύει ολοένα να γίνει ένα
με του χειμώνα τούτη τη βραδιά.
2. Ernst Enno (1875-1934). Μέσα από τους στίχους του παρουσιάζονται βιώματα και ψυχικές καταστάσεις. Νοσταλγικός λυρισμός και μυστικιστικός προβληματισμός. Μουσικότητα στίχου, συγκεχυμένη ατμόσφαιρα, συμβολισμός, δρόμος, φυγή, νοσταλγία. Ο στίχος του «απ’ τον αμίλητο καιρό» έχει τιτλοφορήσει την ανθολογία αυτή. Χαρακτηριστικοί στίχοι: «Μια νεράιδα φθάνει μέσα απ’ τον αγρό,/στο χέρι κρατάει πέτρα μαγεμένη.» (Την ώρα του κηρύγματος).
Στην ανοιξιάτικη βραδιά
Σαν ένα όνειρο γλυκό
φωνάζει ολούθε το χάσμα˙
εκεί που πλέει στον αγρό
της άσπρης ομίχλης το φάσμα.
Βαθιά στο δάσος σαν ομιλία,
βλαστός που βλάστησε λόγο αρχινά˙
απ’ τις πεδιάδες και τα νερά
τρέμει η χαρά, κλαίει η ευτυχία.
Το βράδυ αχνοφέγγει, ο ήλιος κοιμάται,
μ΄όλο που όλα μοιάζουν ξυπνητά,
όπως η προσμονή, η ευλογημένη:
η αγάπη μου στον δρόμο είναι πια!
Κι η καρδιά μου όλη, ένα μυστικό,
πυρώνει σαν θερμή καλύβα:
αχ, να μπορούσα απ’ τον αμίλητο καιρό
να φτιάξω ‘γω μια νέα πατρίδα!
3. Marie Under (1883-1980). Είναι από τις σπουδαιότερες και βραβευμένες ποιήτριες της Εσθονίας. Πολύγλωσση, έγραψε τα πρώτα της ποιήματα στα γερμανικά, αντισυμβατικό πνεύμα, το σαλόνι της έγινε λογοτεχνικό στέκι ποιητών και συγγραφέων της πρωτοπορίας, ο ερωτισμός στην ποίηση της προκάλεσε αντιδράσεις. Το προσωπικό τραύμα και το τραύμα του πολέμου. Με την απειλή της σοβιετικής εισβολής, η ποιήτρια επέλεξε την εκούσια εξορία στη Σουηδία, σε καταυλισμό πολιτικών προσφύγων. Χαρακτηριστικοί στίχοι: «Πάντα θα βασανίζει η πείνα το μυαλό,/ το δώρο που δεν χάρισα και που δεν έχω πάρει.» (Εποχή του πένθους μετά τον θάνατο της μητέρας).
Έκσταση
Α, τι πιο όμορφο από τούτη τη ζωή
τη δυνατή ορμή που’χει το αίμα!
Στην ποθοπλάνταχτη Χαρά δεν βάζω τέρμα,
Ποτέ δεν ήμουν ήσυχη και υπολογιστική.
Στα πόδια μου πέφτει λαθραία
του φουστανιού μου ο ανοιχτοπράσινος αφρός
σκορπάει και θροΐζει ένα μετάξι φως,
δίχως φουστάνι η γυναίκα είν’ πιο ωραία.
Γιατί το ηλιοτρόπιο τόσο μοσχοβολά;
Είναι η ιστορία της ζωής μου σήμερα αλλαγμένη;
Αχ, από τέτοιο σόι είμαι φτιαγμένη
για να ρουφάω αχόρταγα την κάθε ομορφιά.
Λαίμαργα αδειάζω τη ζωή, όσο η ψυχή το αντέχει
σαν τον ετοιμοθάνατο που χρόνο πια δεν έχει.
4. Heiti Talvik (1904-1947). Από τους πιο σημαντικούς Εσθονούς ποιητές. Συνελήφθη το 1945 από το σοβιετικό καθεστώς και εξορίστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Σιβηρία, όπου πέθανε. Μελαγχολικός λυρισμός, ήρεμη ενατένιση του μοιραίου, σαρκασμός, αμφιβολία για το παράλογο της ύπαρξης, σκοτεινοί τόνοι, συχνά ανοίκειος ποιητικός λόγος. Χαρακτηριστικοί στίχοι: «Φωτιές της γης κοχλάζουν στην άβυσσο/κει που ο θεός ανασαίνει το άδειο.» (Για τους μοναχικούς εμάς).
Αλήθεια
Η σάρκα μου ένα ξεραμένο φύλλο,
πατημένο στις σελίδες κάποιας Βίβλου.
Βαρύ το μυαλό σου σαν ώριμο μήλο
αφήνει το λόγο του στη χάρη ενός τίτλου.
Μα ο όφις που τυλιγεται στο δέντρο με σοφία,
φτύνει κατάμουτρα μια κάποια αμφιβολία…
Α, η καυτή αλήθεια στο στόμα του Πλάστη,
που ξεθωριάζει σαν παλιά ταπετσαρία!
5. Betti Alver (1906-1989). Ήταν παντρεμένη με τον ποιητή Heiti Talvik, που πέθανε σε σοβιετικό στρατόπεδο στη Σιβηρία. Η ποίησή της, ευρηματική, διακρίνεται για την ικανότητα του στίχου, το παιχνίδι της έκφρασης και το βάθος του στοχασμού. Έχει κάνει μεταφράσεις από τη γερμανική και ρωσική γλώσσα. Χαρακτηριστικοί στίχοι: «Έτσι ήμουνα κι έτσι με φτιάξανε-/αλαφροϊσκιωτη/στην πηγή των ίσκιων» (Στην πηγή).
Τα κοράλλια του ποταμού
Μένει πάντα η θύμηση εκείνη,
το ουράνιο τόξο
που άστραφτε
επάνω στο νερό.
Στη σιδερένια γέφυρα σταθήκαμε για λίγο.
Εμπρός σου ο δρόμος σίδερο
δίχως γυρισμό.
Ο καιρός ετίναξε θησαυρούς μπροστά μου.
Για σένα ο δρόμος σίδερο
δίχως γυρισμό.
Στη σιδερένια γέφυρα
έβγαλα το κολιέ μου
τα κοράλλια μου έριξα
μέσα στο νερό.
Όλο το θησαύρισμα του χρόνου είναι άδειο.
Η φωτιά
δε σβήνει την αλήθεια απ’ τον θεό.
Στο βυθό βαθιά
κόκκινα κοράλλια
φέγγουν αξημέρωτα
μες στον ποταμό.
Το παραπάνω ποίημα απηχεί ένα περιστατικό που συνέβη ανάμεσα στην Εσθονή ποιήτρια Betti Alver και στον άντρα της, τον ποιητή Heiti Talvik, όταν έκαναν μαζί για τελευταία φορά βόλτα στο ποτάμι Emajõgi του Tartu. Λίγον καιρό μετά, ο Talvik θα μπει στο τρένο για τη Σιβηρία, όπου θα βρει τον θάνατο σ’ ένα σοβιετικό στρατόπεδο συγκέντρωσης.
6. Karl Ristikivi (1912- 1977) Ποιητής και πεζογράφος με ιστορικά και φιλοσοφικά ενδιαφέροντα. Μοναχικής ιδιοσυγκρασίας με αγάπη σε μύθους, μεσαιωνικούς θρύλους και χριστιανικά ιδεώδη. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του πρόσφυγας στη Σουηδία, όπου και πέθανε. Χαρακτηριστικοί στίχοι: «Γι’ αυτό και κείτομαι εδώ χάμω, έρμος και αδαής/να βλαστημάω τη χαμένη μου ελπίδα/και μη μου πείτε, έτσι ζούμε τι θαρρείς,/ούτε που ξέρετε εσείς οι αδαείς,/για τη δική μου, την ανύπαρκτη πατρίδα» ([Κάποτε βρέθηκα κι εγώ σε μια οδό Αρκαδική]).
[Ακόμα και η πορεία της σαύρας πάνω στην πέτρα αφήνει χνάρι]
Ακόμα και η πορεία της σαύρας πάνω στην πέτρα αφήνει χνάρι
κι ας μην το βλέπουμε.
Κάθε σκέψη που φθάνει και φεύγει,
θα μείνει κάπου.
κι εκείνο που κάποτε χάρισες με γέλιο,
μπορεί να χαθεί,
μα θα μείνει το γέλιο.
και η χαρά που δεν ήξερες πώς να αδράξεις,
μένει πάντα να περιμένει.
Κι οι ανείπωτες λέξεις το ίδιο,
μέσα στη σκέψη είναι ειπωμένες
και κάπου κάπως είναι βαλμένες.
Μα πώς αλλιώς ο αριθμός των ημερών μας
μπορεί του χρόνου να μεγίσει τις αποθήκες.
Και πώς αλλιώς μαι στιγμή μόνο ματιάς
μπορεί την πέτρα μακριά να κυλήσει.
Αυτός που έχει δεχτεί το λίγο,
το κουβαλάει μες στην καρδιά του.
Κι εκείνος που έχει πάρει πολλά,
τ’ αφήνει να πέσουν μες απ’ τα χέρια.
Όλοι οι δρόμοι κάτω απ’ το χρόνο γίνονται ίσοι.
7. Juhan Viiding (1948-1995). Σπούδασε θέατρο και δούλεψε ως ηθοποιός και σκηνοθέτης. Ποιητική αρχικά λιτή και στη συνέχεια τραγική, με σκηνικό ονειρικό και μη ρεαλιστικό. Αναπολήσεις, στοχασμοί, ανεκπλήρωτες επιθυμίες και απώλειες συνθέτουν το ποιητικό του σύμπαν. Χαρακτηριστικός στίχος: «Είναι δικό σου ό,τι σ’ αγγίζει – άλλο δεν έχει.» (Το τραγούδι του γέρου).
[όταν κοιτάζω γυμνή γυναίκα]
όταν κοιτάζω γυμνή γυναίκα
στον ύπνο ή στον ξύπνιο μου ή σε φωτογραφία
το βλέμμα μου πέφτει ευθύς
κάτω από το λαιμό της
εκεί επίμονα κοιτάζω ευθύς
μονάχα εκεί κοιτάζω
δεν με ταράζει άλλο κανένα
κει που αλλάζει αυτή πλευρό
εγώ ματιάζω πάνω της
ένα σημάδι στο λαιμό
όταν κοιτάζω γυμνή γυναίκα
την ίδια στιγμή κοιτάζω και εμένα.
8. Hando Runnel (1938-). Αρχισυντάκτης της Εσθονικής Ιστορίας του Πνεύματος, Ακαδημαϊκός στον Τομέα της Λογοτεχνίας. Ποιητική πρωτότυπη με λεκτικά παιχνίδια και ηχοποιήσεις. Κυριαρχεί ο ρυθμός γι’ αυτό και πολλοί στίχοι του έχουν μελοποιηθεί. Χαρακτηριστικοί στίχοι:
«ΑΠΛΟ/και καθαρό/είναι το ποίημα/σαν φίλημα/παιδιού/στα χείλη».
ΙΣΩΣ Ο ΕΡΩΤΑΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΩΚΕΑΝΟΣ
Πού να το ξέρω, αν μπορώ να τον μετρήσω.
Στη μια μεριά της όχθης είμαι εγώ, εσύ στην άλλη.
Κι ο έρωτας ανάμεσα βουίζει.
Εμπρός μας είναι ωκεανός – αλίμονο,
και λείπει το κουπί, το αεροπλάνο χάνεται,
η γέφυρα πέφτει, το πλοίο φεύγει,
είμαι μέσα στο άπειρο κι ο έρωτας είναι εμπρός.
9. Jaan Kaplinski (1941). Ποιητής μυθιστοριογράφος κριτικός λογοτεχνίας και μεταφραστής. Με ανατολίτικες μεταφυσικές επιρροές στην αρχή. Στη συνέχεια καταπιάστηκε με την πρόζα, τον αυτοβιογραφικό λόγο, την παιδική λογοτεχνία. Έντονος φιλοσοφικός στοχασμός. Χαρακτηριστικοί στίχοι: «κάποια στιγμή δεν θα υπάρχει διαφορά αν τα ‘χεις πει/όλα με δυο λέξεις ή τίποτα με όλες τις λέξεις μαζί» (Η Προσευχή είναι που μένει).
[Χρόνια τώρα, τον Μάρτη πάντα]
Χρόνια τώρα, τον Μάρτη πάντα,
αρχίζω να λυπάμαι εκείνες τις ήσυχες
συννεφιασμένες μέρες. Ο ερχομός
της αληθινής άνοιξης έχει κάτι τρομακτικό: όλα γίνονται
καινούργια και παράξενα με μιας – η πόρτα, τα άπλυτα τζάμια,
τα μπουμπούκια της ιτιάς, το χορτάρι που μεγαλώνει μέσα απ’ το χιόνι
οι χρυσόραμφοι, το φεγγάρι πάνω από το βαρύ νερό.
Σαν ένα κάλεσμα όλα βάζουν σε πειρασμό, ξεμυαλίζουν –
να βγεις από το δωμάτιο, το σπίτι, από τον εαυτό σου, το μυαλό σου,
να χυθείς πάνω απ’ τη γη και το νερό, να ταξιδέψεις μακριά,
να βρεθείς αλλού, να γίνεις άλλος,
κι αν αυτό δεν το μπορείς, τότε τουλάχιστο
να φωνάξεις, να χορέψεις, να γράψεις,
να τραγουδήσεις τα πιο χαζά ανοιξιάτικα τραγουδάκια
για να μαλακώσεις την ανάγκη σου αυτή
που δεν ξέρεις, αν είναι στο αίμα ή στο πνεύμα
ή κάπου αλλού. Μπορεί να είναι
η κυτταρική μνήμη όλων εκείνων των προγόνων
-ψαράδες, κυνηγοί, αγροκτήμονες-,
η μνήμη μιας άλλης, προηγούμενης ζωής που ξυπνάει μέσα σου
κάποια ορμή να κολυμπήσω στα πλημμυρισμένα λιβάδια, να γονιμοποιήσω,
να ψάξω ταίρι και φωλιά,
να καταλάβω απ’ το χέρι σου, αν η γη είναι ζεστή,
ή κάτι πιο ακατανόητο και αρχαϊκό: τη γνώση
του σπόρου που είναι έτοιμος να σκάσει,
τον φόβο και την έξαψη μπροστά σ’ έναν καινούργιο θάνατο
και άλλη μία γέννηση ακόμα.
10. Paul-Eerik Rummo (1942). Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Εσθονία πολιτεύτηκε και χρημάτισε Υπουργός Πολιτισμού και Παιδείας. Το πλούσιο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει ποιητικές συλλογές, θεατρικά, πεζά και μεταφράσεις. Διάσημοι οι στίχοι του για την καλτ ταινία της σοβιετικής περιόδου Το στερνό λείψανο (1969). Πολυμορφία και πρωτοτυπία σύλληψης. Ένταση στίχων και σαρκασμός. Χαρακτηριστικοί στίχοι: «Οι κανονικοί άνθρωποι/Το συγκεκριμένο θέμα μπορεί να μετατεθεί/για κάποια άλλη φορά./Σύμφωνα με τη γνώμη του υποφαινόμενου, ανήκει στο χώρο/της επιστημονικής φαντασίας.»
Ο συνηθισμένος τρελός
Για κοίτα στον καθρέφτη, την ώρα που ξυρίζεσαι
ή βάζεις το κραγιόν. Ρίξε ένα βλέμμα
πού και πού, περνώντας. Εσύ είσαι, ναι,
ολόφτυστος, είτε το θες, είτε όχι,
είτε το ξες, είτε όχι: τρελός. Τρελός συνηθισμένος.
Ο πλέον συνηθισμένος. Υπάρχουν πολλοί τέτοιοι.
Όλοι σχεδόν. Πάνω σ’ αυτό στηρίζεται ο κόσμος
και γενικώς κάποια κομμάτια της ζωής. Κόσμος τρελός
ακόμα πιο τρελός κι απ’ την τρελή ζωή: η ανθρώπινη ζωή. Για χρόνια τώρα
το χέρι σου δεν τρέμει ξυρίζοντας το μάγουλο,
ούτε ματώνεις τον εαυτό σου και το κραγιόν σου
δεν ξεφεύγει απ’ την πορεία. Κει που περνάει
το βλέμμα σου δεν σπαρταρά. Είσαι αδιόρθωτα
τρελός. Τρελός συνηθισμένος. Έτσι λοιπόν όλοι σχεδόν –
εκείνοι που δεν είναι αυτό με τρόπο ασυνήθιστο
ή όσοι δεν έχουν – ακόμα–
από την αποτρελοσύνη χτυπηθεί.
11. Doris Kareva (1958). Σπούδασε αγγλικήφιλολογία κι εργάστηκε σε διάφορα έντυπα όπως και στην UNESCO. Με πολλές διακρίσεις για το έργο της. Μεταφυσική προβληματική με λιτότητα και μουσικότητα. Χαρακτηριστικοί στίχοι: «Λεπτή είναι/η μεμβράνη της σκέψης./Εντός της φέγγει/το άδειο που τυφλώνει.» ([Η προσευχή είναι που μένει])
[Ο κόσμος η απάντηση]
Ο κόσμος η απάντηση,
όταν ρωτάει ένα παιδί
πάλι και πάλι.
Παράξενη επιμονή.
Μες στο πουλί είναι τ’ αυγό,
στ’ αυγό μέσα το βελόνι,
στο βελόνι η αλήθεια.
Η αλήθεια έχει δυο άκρες –
η μια λεπίδι,
η άλλη μάτι.
Μοναδικός πληθυντικός
ενός Δημιουργού το κάτι.
12. Jüri Talvet (1945-). Αποτελεί μια διακεκριμένη λογοτεχνική μορφή. Καθηγητής αγγλικής και ισπανικής λογοτεχνίας διδάσκει στο πανεπιστήμιο του Tartu, το τμήμα Συγκριτικής Λογοτεχνίας. Έχει ταξιδέψει ως μεταφραστής στην Κούβα, Μεξικό, Νικαράγουα, Ισπανία, ΗΠΑ, κι έχει διδάξει σε Φινλανδία, Νορβηγία, Ισπανία, Πολωνία, Σουηδία, Ολλανδία, Κίνα και Κορέα. Έχει βραβευτεί με βραβεία ποίησης, όπως και το κρατικό βραβείο εσθονικής λογοτεχνίας. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από ογδόντα γλώσσες. Τα ποιήματά του διατρέχει ο προβληματισμός για το ανθρώπινο δράμα, ενώ στοιχεία της ποίησής του είναι η λεπτή ειρωνία της έκφρασης, η συγκινησιακή απόχρωση και ο υπαινιγμός. Χαρακτηριστικοί στίχοι: «(Το πέλμα της ιστορίας βαραίνει εντός σου)/Ελευθερία! Μέσα στο διάστημα του αιθέρα όπου ταξιδεύεις,/μια νιφάδα χιόνι ανεμίζει σαν μπαλαρίνα κι αμέσως λιποθυμά.» (Για το χαμένο διαβατήριο).
Έχεις δικαίωμα να πιστεύεις
τα σημάδια που σου αρέσουν
Δεν έχει σημασία, αν οι πρόγονοί σου
μιλούσαν άλλη γλώσσα.
(Μια γλώσσα που κανείς δεν ξέρει πια)
Από τις λέξεις δεν φτιάχνεις παρά μια ασπίδα,
να σε φυλάει τον καιρό της ειρήνης.
Τον καιρό του πολέμου, του έρωτα δηλαδή,
μίλησες μαζί μου τη γλώσσα την παλιά,
πιο σκοτεινή από τα μαύρα σου μαλλιά,
βαθύτερη από τις βυθισμένες λέξεις των προγόνων σου,
δυνατότερη από το αίμα των χειλιών σου,
καθώς υπεράσπιζες με τη γλώσσα σου
τις χωρισμένες γραμμές του κόσμου
αφήνοντας μια γεύση λαθραία
πιο θαλασσινή από θάλασσα
πιο χλοερή
απ’ το χορτάρι
άφοβα, βουβά,
στη γλώσσα μου
πάνω.
13. Mari Vallisoo (1950-2013). Ποιήτρια με λιτότητα έκφρασης, αφαιρετική ματιά, και αναφορές σε παραμυθιακό λαογραφικό στοιχείο, με πολλούς πειραματισμούς γραφής. Έχει λάβει πολλά βραβεία, ανάμεσα τους και το κρατικό βραβείο Εσθονίας. Χαρακτηριστικοί στίχοι: «Είναι η γιαγιά μου – ντυμένη/ στα λευκά τα ρούχα, τα δικά μου –/απ’ τον καθρέφτη μέσα με κοιτά/στα μαύρα τα μεσάνυχτά μου.» (Μάγισσα)
Σε κάποιον πειραματισμό της γράφει σε τοπικό ιδίωμα, και η μεταφράστρια Μαγδαληνή Θωμά είχε την τολμηρή έμπνευση να χρησιμοποιήσει το πηλιορείτικο τοπικό ιδίωμα προκειμένου να φανεί αυτή η ιδιαιτερότητα:
Ντλαπ
Τ’ μουρλού του σώβρακου για κάθι τι.
Τς τύχς του πκάμσου καταή.
Καβαλάρς σιδηρένιους στουν πόλεμου μέσα.
Φέσ’ μι φούντα, να του φισώσ’
σ’ γκρεμάστρα κρέμιτι να του γραπώσ’.
Του σάβανου τρύπιου.
Τ’ διαόλ’ οι σκωρ!
Ποιος να του κράτ’σι τόσον κιρό
του πανουφώρ.
Μη του φουράς, τ’ χάρου του ρούχου,
να μ’ κανς τη χαρ!
Στου κρύου μέσα τι να φορέσου
του παλ’κάρ!
Να πάρου κδιά του κίτερνου πλιεχτό
ικείνου με τς νταντέλις
απ’ μο φκιαξι η στραβιά μανιά μ’,
το Χαρικλειώ.
14. Κristiina Ehin (1977-). Σπούδασε εσθονική φιλολογία και λαογραφία στο πανεπιστήμιο του Tartu. Η ποίησή της εκφράζει την υπαρξιακή αγωνία μέσα από ένα παιχνίδι παρηχήσεων και αναπάντεχων λεκτικών συσχετισμών. Ειρωνεία λόγου, σαρκασμός αναμετρώνται με αναπόληση και ρέμβη. Στιχογράφος, μουσικός και ερμηνεύτρια στο μουσικό σχήμα Naised Köögis (Γυναίκες στην κουζίνα) που έχουν κυκλοφορήσει δυο δίσκους. Είναι ανάμεσα στους Εσθονούς ποιητές η πιο μεταφρασμένη. Έχει εκδώσει επτά συλλογές ποίησης και τέσσερα πεζά. Χαρακτηριστικοί στίχοι: «Ένα μεγάλο στρείδι η καρδιά μου/Αργά και βασανιστικά/καλλιεργεί στα σπλάχνα της βαθιά μαργαριτάρι»(Ανεκπλήρωτοι έρωτες).
[να γεννήσεις παιδιά]
να γεννήσεις παιδιά
από μήτρα παλιά στρογγυλή
στο τετράγωνο διαμέρισμα μιας πέτρινης πόλης
σε σάρκα μαλακή και σε ζεστό αίμα ανάμεσα
να τα χύσεις στο μπετόν
στις τέσσερις γωνιές ενός παιδότοπου με άμμο
στο υγρό και κρύο σίδερο μιας παιδικής χαράς
με χτύπο απ΄της γέννας το νερό
να τα γλιστρήσεις στο ασανσέρ
κάτω από το νάιλον του καροτσιού
στην πίσω θέση του αμαξιού
στο πλαστικό το πάτωμα κάποιου νηπιαγωγείου
τη μητέρα να περιμένουν
τον πατέρα να νοσταλγούν.
***
Η Μαγδαληνή Θωμά είναι διδάκτωρ της Νεοελληνικής Φιλολογίας. Έχει διδάξει Νεοελληνική Γλώσσα στα Τ.Μ. Γλώσσας του Μπορντώ και της Λίλλης, στο Liceo Classico «Marco Foscarini» της Βενετίας και στο Κέντρο Γλωσσών του Πανεπιστημίου του Τάρτου στην Εσθονία. Ο πόνος είναι μοναχικό ζώο, εκδ. Γαβριηλίδη 2014, ήταν το πρώτο της μυθιστόρημα. Το διήγημά της «Τα όρια του κόσμου», έχει λάβει διάκριση στον 5ο Διεθνή Διαγωνισμό Διηγήματος Εyelands – Παράξενες Μέρες (2015). Το 2016 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα Θα ερχόσουν μαζί μου στη Νορβηγία, Βακχικόν, και το 2018 το μυθιστόρημα Μες στη νύχτα του κόσμου, Βακχικόν.
[Δείτε τα περιεχόμενα της έντυπης έκδοσης εδώ.]
