Εξακολουθητικά εύστοχες οι εκδοτικές επιλογές των εκδόσεων Άγρα: τρία πολύ ενδιαφέροντα κείμενα του Jean Jenet, συγκεντρωμένα σε μια καλαίσθητη ολιγοσέλιδη έκδοση. Τα κείμενα του Jean Jenet Ό,τι απέμεινε από έναν Ρέμπραντ που σχίστηκε σε μικρά πολύ κανονικά τετραγωνάκια και πετάχτηκε στο αποχωρητήριο και Η παράξενη λέξη, σε μετάφραση Β. Αρδίττη, είναι αποσπασματικά, θραυσματικά. Μάλιστα, κατά τούτο ακριβώς και εξόχως ενδιαφέροντα. Ενδιαφέροντα, κυρίως, για λόγους ευρύτερους από εκείνους που τα ίδια τα κείμενα αυτά θίγουν. Γιατί;
Στον προλογικό σχολιασμό (βλ. σελ. 13) των δύο πρώτων λέγεται ότι ο Jenet «…έβαλε τα κείμενα αντικριστά σε δύο στήλες, μετατρέποντας το ένα σε σχόλιο του άλλου. …εξυπονοεί πως κάθε λόγος είναι διπλός». Σωστά, μα δεν είναι κυρίως αυτό που προκαλεί τη σκέψη μας. Ναι μεν, ο λόγος διττός. Όμως, όπως προκύπτει από τα ίδια τα κείμενα που καλύπτουν τον πρώτο τίτλο και υπηρετούν την έξοχη μορφολογία της μετωπικότητας…, κάθε λόγος είναι κυρίως διεισδυτικός. Διεισδυτικός στο… (δήθεν) Άσχετο. Οι λόγοι, φαίνεται, αλληλοεισδύουν. Και το πράττουν εισδύοντας σε τόπους που δεν είναι (δήθεν) οι λογικά συμβατοί τους. Αυτό είναι το αληθινά ενδιαφέρον, όπως εγώ διαβάζω αυτά τα κείμενα. Ενδιαφέρον που προκαλεί μιαν έκπληξη αρμονίας. Πασίχαρη. Αναδεικνύει, πιθανόν, τη θεμελιακή ενότητα του κόσμου, υποβάλλοντας σιωπηρά την πρόταση ότι το Άσχετο είναι μια ουτοπία, μια ψευδαίσθηση, μια παραπλάνηση της λογικής μας, που φοβισμένη υποτάσσεται στην ίδια την ανάγκη της να ελέγξει, δηλαδή να ταξινομήσει, να διαστείλει, να αποκλείσει, να… κυτιοποιήσει τα όντα και τις σχέσεις τους. Η μετωπικότητα, πάλι, είναι έξοχο εύρημα. Αν εκείνα που αντικρίζονται είναι γραφές του ίδιου συγγραφέα, εξοχότερο. Κι αν είναι εντελώς διακριτά (θεματικά) και (συμβατικώς) αλληλοαποκλειόμενα, εξοχότατο.
Από την άλλη, έχουμε τη θραυσματικότητα των κειμένων. Απ’ όπου προκύπτει επίμονα, για μιαν ακόμη φορά, ότι το θραύσμα/απόσπασμα στοιχειοθετεί πληρότητα. Λειτουργεί. Δεν μπορεί να νικηθεί ποτέ από το κάθε λογής «αποχωρητήριο». Πέφτουν βαριά στην πέψη των αποχωρητηρίων ακόμη και τα μικροσωματιδιακά υπολείμματα μιας χ (συγγραφικής ή άλλης…) ολότητας. Η ζωή θριαμβεύει ακόμη και πάνω στους σκελετούς της. Άλλωστε, η δική μας, οικουμενικά εμβληματική, περίπτωση Σολωμού είναι το μέγα αποδεικτικό στοιχείο αυτών των λόγων. Το απόσπασμα, κατά τη συνήθως παραδεκτή αντίληψη, σκιαγραφεί. Σωστά. Όμως συχνά, συχνότατα, εικονίζει. Και, υπ’ αυτή την έννοια, αποδεικνύει το ανέφικτο και ανυπόστατο της (τελικής) απώλειας. Κι επιπλέον το απόσπασμα συμβαίνει να μορφώνει ολότητα στους παραλήπτες του, στους θεατές και αναγνώστες του δηλαδή. Νίκη διπλή. Το ευεργέτημα, νομίζω, απ’ την (λογής) αποσπασματικότητα (πχ. μια άκρη χειλιών, το ελάχιστο τμήμα ενός μηρού, δύο σαπφικές λέξεις, ένα ομηρικό ουσιαστικό, κλπ) είναι αυτό τούτο το ανεπεξέργαστο και οι μη αναπτυγμένες θέσεις. Ο νοών 
νοείτω.
Μόνον αυτά ; Το κείμενο για τον Ρέμπραντ αντικρίζει κατά πρόσωπο το κείμενο της (προσωπικής πάντα…) αποκάλυψης που συνέβη σε ένα βαγόνι : «Μια μέρα, σ’ ένα βαγόνι, κοιτώντας τον ταξιδιώτη που καθόταν απέναντί μου, είχα την έκλαμψη ότι κάθε άνθρωπος αξίζει όσο κάθε άλλος.» (βλ. σελ. 15). Ό,τι αποκαλώ αληθινή (ρεαλιστική) αποκαλυπτική εμπειρία βρίσκεται εδώ: τα πάντα συνηγορούν εναντίον της. Τα δεδομένα είναι κατά της (βλ. π.χ. σελ. 16, στήλη α΄, σελ. 17, στήλη α΄ «αηδία, … δυσάρεστο, …απωθητικό» κλπ). Η έκπληξή μας και το (λογικό, αντιθετικό) πώς (σε ό,τι υποβάλλει η αποκάλυψη) κυριαρχούν στη συνείδησή μας. Η προδιάθεσή μας αντιπαλεύει κάθε υπερβατικότητα. Η λογική μας δεν έχει σβήσει ούτε κατ’ ελάχιστον (βλ. σελ. 20, στήλη α΄ «δυσκολευόμουν», σελ. 21, στήλη α΄ «αναγούλα», λέξη που σηματοδοτεί κατ’ εμένα την απόδειξη ρεαλισμού του εν λόγω βιώματος…). Αντιθέτως, απορεί και δουλεύει εξαπολύοντας ομοβροντίες (λογικών) παρατηρήσεων και εναντιώσεων στο κατακλυσμιαίο γεγονός. Κι όμως, το φως παραμένει απτόητο. Ακίνητο. Ιλαρό. Εμείς, όσο κι αν αντισταθούμε βρισκόμαστε ήδη αντίπερα, στον χώρο ενός παράξενου φωτός. Μεταμορφωμένοι ριζικά (βλ. σελ. 21, στήλη α΄ «…να δω τον κόσμο όπως πριν», «παράπαιε» κλπ). Κι η μεταμόρφωσή μας έχει συντελεσθεί με άκρα ευγένεια. Σαν από χέρια… Παιδιού που παίζει στον αιώνα. Το εξαίφνης (βλ. σελ. 19, στήλη α΄ «…με χτύπησε σαν χαστούκι») είναι ο θεμέλιος λίθος της έλλαμψης, (βλ. σελ. 17, στήλη α΄ «εμβρόντητος», «απρόοπτα», «αποκάλυψη», ‒λέξη που χρησιμοποιεί ο Jenet δίπλα σ’ εκείνη (την ποιητική…) της «έκλαμψης», κι επίσης σελ. 19, στήλη α΄, §β΄). Η Αποκάλυψη αληθεύει σε (ψυχικά) περιβάλλοντα Δαμασκού. Πάντα. Λειτουργεί ως σατόρι. Είναι, δομικά, μια περίπτωση Κοάν. Αυτή η Γλώσσα του Υπερβατικού. Αυτό το συντακτικό της. (Απορώ με την αξίωσή μας να πιστοποιήσουμε την ύπαρξή της μόνον αν συνταχθεί με το δικό μας συντακτικό και γραμματική! Μα πώς αλλιώς περιμένουμε να μιλήσει το Άρρητο αν όχι ΕΤΣΙ όπως μιλά;). Ούτως η εμφάνιση των αληθειών. Αυτό είναι το κριτήριο αυθεντικότητάς τους. Αυτό συνιστά το πλαίσιο της αληθινά αποκαλυπτικής εμπειρίας, που έσχατη καταφυγή της να διασωθεί ακέραιη (βλ. σελ. 20, στήλη α΄ «μαγαρίσω», «ανίκανος να ξεστομίσω» κλπ) είναι το μη λεγόμενον, η τελική σιωπή, ‒μορφολογικά: το απόσπασμα, το θραύσμα. Η… αποσκευή αυτή επαναλαμβάνεται –αν είμαστε τυχεροί‒, 2-3 φορές στη ζωή (βλ. σελ. 17, στήλη α΄). Είναι, εν τούτοις, τόσο ανθεκτική που μπορεί να φτάσει μέχρι την αίθουσα δικαστηρίου του… Οσίριδος (βλ. σελ. 19, στήλη α΄ «δεν μπορούσα πλέον…») και ίσως να τα βγάλει πέρα στη ζυγαριά του φτερού.
Το ύφος του Jenet γνωστό: ωμή, δίχως λογοτεχνισμό και κοιλότητες, φράση. Η ωμότητα στον Jenet ταυτίζεται, σχεδόν απόλυτα, με την αλήθεια, το πραγματικό. Θα έλεγα πως η ωμότητα είναι οντολογία κατά Jenet. Η κυριολεξία του τίτλου του α΄ κειμένου συνηγορεί για του λόγου το ασφαλές. Θα πρέπει να προσθέσω, τέλος, ότι για να επιτελεσθεί η συνομιλία των δύο κειμένων (Ρέμπραντ-Αποκαλύψης στο τρένο), είναι αναγκαία η φαντασία, ο αυτοσχεδιασμός, η εισβολή των όρων του ενός κειμένου στο άλλο, ώστε να αλληλοσυμπληρωθούν για να προκύψει, ως έκγονο δυναμικό, ένα τρίτο κείμενο εμπλουτισμένο, το οποίο θα μπορεί να συστοιχείται επιδέξια με το (εκάστοτε) απρόβλεπτο της ζωής και να του αποσπά, να του εκμαιεύει χυμούς.
Σχολιάζοντας, ακροθιγώς, το β΄ κείμενο που αφορά στο θέατρο θα είμαι τηλεγραφικός. Ο Jenet προτείνει ως χώρο κατασκευής ενός θεάτρου το… νεκροταφείο. Όπως το αντιλαμβάνομαι: το θέατρο-σώμα τίθεται σε χώρο-σώμα, όπου η καλλιτεχνική Πράξη ενταγμένη στο (πραγματικό) ζην (δίπλα σε τάφους…) αποτελεί τη μέγιστη και πλέον …ηθική επιδίωξη! Η αναζήτηση χώρου για την Πράξη αφουγκράζεται και υπακούει την ίδια τη ζωή (βλ. σελ. 43 «…να τη ζεις όχι να την παίζεις», σελ. 40 «επαναστατική…»). Η τέχνη είναι ancilla vitae. Συνεπώς, ενώπιών μας μια τιτανομαχία για τη θεμελίωση της Πράξεως. Η (ιδιότυπη ή όχι) …θεολογία στο σημείο αυτό παρούσα (βλ. σελ. 32-33)! Μιλά μια σύγχρονη, αντισυμβατική θεολογική γλώσσα. Η διαγώνια ευρύτητα και καθολικότητά της, ενδιαφέρει πιθανώς το θεολογείν. Ας προσεχθεί. Το («θεατρικό»…) Νόημα παρόν (σελ. 34), συνδυάζεται… ιερατικά και προσκαλεί αρχιτέκτονες πραγμάτωσής του… Επίσης, τέχνη καμωμένη με μεσσιανισμό, με γιγαντισμό (βλ. σελ. 38 «Δικαστικό Μέγαρο» κλπ); Η διάσταση, λοιπόν, το μέγεθος. Στο «θέατρο» των ημερών μας, με τη μπουλβαρική νοοτροπία να κυριαρχεί, όλα αυτά ποια θέση έχουν (βλ. π.χ. σελ. 33, 35, 36, 40); Προγράφονται; Ευνουχίζονται; Αποτελούν γραφικότητες; …(νεοταξική) Λήθη;
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ.]
