1. Η σκέψη του Μπαρούχ Σπινόζα (Άμστερνταμ 1632-1677) είναι τόσο καθαρή και διαχρονική, που ο αναγνώστης πιστεύει ότι, όσα γράφτηκαν αιώνες πριν από τον μεγάλο στοχαστή, δεν είναι παρά σχόλια για τον παρόντα χρόνο. Κι αυτό διαπιστώνεται, από την πρώτη στιγμή, στον «Πρόλογο» της Θεολογικοπολιτικής πραγματείας, καθώς και στο εικοστό κεφάλαιό της, που περιλαμβάνονται στο βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, με τον τίτλο Η ελευθερία της σκέψης σε ένα ελεύθερο κράτος. Η μετάφραση έγινε από τα λατινικά φροντίδι των Επαμεινώνδα Βαμπούλη και Άρη Στυλιανού, ενώ υπογράφεται η εισαγωγή από τον Γεράσιμο Βώκο. Στον «Πρόλογο» συσχετίζεται η δεισιδαιμονία, το αποτέλεσμα του φόβου, με την θρησκεία και την πίστη που δεν είναι τίποτε άλλο παρά προκαταλήψεις, τέτοιες που δεν επιτρέπουν στον άτομο να χρησιμοποιεί ελεύθερα την κρίση του, τον ορθό λόγο. Επιλέγω ένα απόσπασμα: «…όσο η ψυχή βρίσκεται σε αμφιβολία, το παραμικρό την κάνει να κλίνει εύκολα προς τη μία ή την άλλη πλευρά, και τούτο συμβαίνει ακόμη ευκολότερα όταν διεκδικείται από την ελπίδα και τον φόβο που την ταράζουν, ενώ σε άλλες περιστάσεις είναι γεμάτη έπαρση και υπεροψία….». Στο εικοστό κεφάλαιο εξετάζεται το θέμα της ελευθερίας της σκέψης σε μια ελεύθερη πολιτεία, εφόσον «σε μια ελεύθερη πολιτεία επιτρέπεται στον καθένα να σκέφτεται αυτό που θέλει και να λέει αυτό που σκέφτεται», ενώ «θα ήταν ασφαλές για την πολιτεία να περιορίζει την ευσέβεια και την θρησκεία μόνο στην άσκηση της φιλανθρωπίας και της δικαιοσύνης…».
2. Ο Άρναλδουρ Ινδρίδασον (Ισλανδία 1961-) γράφει αστυνομικά μυθιστορήματα με αυθεντικό τρόπο, συνδέοντας την τραχύτητα της πραγματικότητας με την προσωπική του ποιητική ματιά. Και σχολιάζει με τις ιστορίες του φαινόμενα όχι μόνο περιορισμένου ενδιαφέροντος, αλλά θέματα που απασχολούν τον σύγχρονο άνθρωπο. Η πρόοδος της επιστήμης, οι επιδράσεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στη χώρα του, αλλά ακόμα και οι συνέπειες μιας πολιτικής ιδεολογίας, η οποία, εκεί όπου εφαρμόστηκε, στην Ανατολική Γερμανία εν προκειμένω, ισοπέδωσε τις προσωπικότητες, την ελευθερία της διακίνησης των ιδεών, είναι μερικά από τα ζητήματα που κινητοποιούν τις ιστορίες του και στιγματίζουν τους ήρωές του. Στο μυθιστόρημά του Ο άνθρωπος της λίμνης, σε μετάφραση Νίκης Προδρομίδου, εκδόσεις Μεταίχμιο, ένας σκελετός που θα ανακαλυφθεί τυχαία στον πυθμένα μιας αποστραγγισμένης λίμνης θα συνδεθεί με τις περιπέτειες κάποιων φοιτητών που σπούδαζαν, κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, στο Ανατολικό Βερολίνο, καθώς και με την εξαφάνιση ενός νεαρού ατόμου. Πρόκειται για ένα καλά δομημένο αστυνομικό μυθιστόρημα, το οποίο, εκτός από το μυστήριο και τις ανατροπές, διαθέτει αναφορές σε ιστορικά γεγονότα και σε λογοτεχνικά έργα που συνδέονται στενά με όσα λέγονται και υπονοούνται σ’ αυτό.
[Φωτογραφία: Anja Buehrer.]
