Εισαγωγή-Μετάφραση: Γιώργος Πινακούλας
[Το εκτενές κείμενο του Μιχαήλ Επστέιν «Тезисы бедной веры», μικρό απόσπασμα του οποίου παρουσιάζουμε εδώ, δημοσιεύεται στο τεύχος 9 για πρώτη φορά. Γράφτηκε απ’ τον συγγραφέα ειδικά για το Φρέαρ και τον ευχαριστούμε θερμά που μας το εμπιστεύτηκε.]
31. Η πίστη μόνο τότε παραμένει πίστη, όταν χάνει τις δογματικές και θεσμικές εγγυήσεις και εισέρχεται στην περιοχή του απέραντου ρίσκου και της ελεύθερης δημιουργίας της ζωής. Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, ακριβώς ο αθεϊσμός, ο οποίος συχνά θεωρείται ως γέννημα της επιστήμης, μπορεί να συμβάλει στον πνευματικό αυτοκαθαρισμό της θρησκείας και στην όλο και βαθύτερη «κάθοδο του νου στην καρδιά» (για να χρησιμοποιήσουμε τη γνωστή μυστική φόρμουλα του ησυχασμού). Ο αθεϊσμός είναι άρνηση της θρησκείας, εν μέρει αναγκαία στην ίδια για να κατανικήσει μέσα της τη φαρισαϊκή αλαζονεία, για να απαρνηθεί τις απαιτήσεις των κληρικών για κοσμική εξουσία και να προσηλωθεί στην εσωτερική πράξη, στο βίωμα της πίστης και στην ανανέωση της ζωής.
Εξού η κριτική στάση προς τη «θρησκεία», σε αντίθεση με την πίστη, και μάλιστα εκ μέρους πολλών θεολόγων, όπως ο Καρλ Μπαρτ: «[…] Η θρησκεία ξεχνά ότι έχει δικαίωμα να υπάρχει μόνο τότε, όταν διαρκώς αρνείται τον ίδιο της τον εαυτό. Αντί γι’ αυτό χαίρεται με την ύπαρξή της και θεωρεί εαυτήν αναντικατάστατη».
Μια τέτοια αυτάρεσκη θρησκεία, που αναζητά το θρίαμβό της στον κόσμο, είναι αντίθετη με την ουσία της πίστης, η οποία είναι πάντα «ουκ εκ του κόσμου τούτου».
32. Μετά τον «θάνατο του Θεού», που διακηρύχτηκε απ’ τον Νίτσε, και επίσης απ’ τον Μαρξ και τον Φρόυντ, και μετά τα μαζικά αθεϊστικά και κομουνιστικά κινήματα του 20ού αιώνα, αρχίζει η «ανάσταση του Θεού», ως μετα-αθεϊστικό αίσθημα ζωής και κοσμοθεωρία. Και ακριβώς σε αυτή τη χώρα που πρώτη τον «σταύρωσε» με τη μαχόμενη εναντίον της κοινωνίας αθεΐα. Η αναγέννηση της θρησκευτικής συνείδησης ξεκίνησε στη Ρωσία κατά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, όταν στη Δύση, αντίθετα, φανερώθηκε η «μεταχριστιανική» εποχή και εμφανίστηκε η «θεολογία του θανάτου του Θεού». Το 1917 η Ρωσία πρώτη εισήλθε στην εποχή του μαζικού αθεϊσμού, και τη δεκαετία του 1960 στην εποχή του μετααθεϊσμού.
33. Η «θεολογία του θανάτου του Θεού» είναι μια βαθιά παραδοξολογία, η οποία προσδίδει νέα σπουδαιότητα στο θάνατο ως βίωμα εποικοδομητικό, που εδραιώνει τη ζωή. Να θεολογικοποιείς το θάνατο του Θεού σημαίνει να ανταποκρίνεσαι στη σταύρωσή Του ως δυνατότητα καταπάτησης του θανάτου. Αλλά εδώ σταματά η θεολογία του θανάτου του Θεού, σηματοδοτώντας την αρχή του «χριστιανισμού χωρίς Θεό», το θάνατο οποιουδήποτε υπερβατικού στοιχείου, την κατάργηση του «ουρανού».
[Υπενθυμίζουμε ότι η ύλη του περιοδικού είναι εντελώς άλλη από την ύλη που δημοσιεύεται καθημερινά στην ιστοσελίδα μας. Το τεύχος 9 κυκλοφορεί αυτή την εβδομάδα. Η φωτογραφία που κοσμεί την ανάρτηση προέρχεται από την ταινία Στάλκερ του Αντρέι Ταρκόφσκι.]
