Με αφορμή το 16ο Φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, που πραγματοποιήθηκε φέτος στη Θεσσαλονίκη (14-23 Μαρτίου 2014)
Δεκαέξι χρονώ το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, μια εφηβεία της… μνήμης και της καταγραφής της, αυτής κυρίως καύσιμο είναι οι μικρές αφηγήσεις, αλλά και οι ανθρώπινες διαδρομές και οι άλλες θεματικές ενότητες όλες του φετινού ανοιξιάτικου φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης.
Τα αφιερώματα για τον Πήτερ Ουιντόνικ που πέθανε πρόσφατα και τον Νικολά Φιλιμπέρ που ζει και βασιλεύει και με χιούμορ απομυθοποιεί τις επιλογές του, συζητώντας μετά τις προβολή της ταινίας του με το κοινό.
Να είσαι και να έχεις, μια ταινία του που επέλεξα να δω, ελκυστική με τον προκλητικό της τίτλο και τα λίγα λόγια που αναφέρονταν στο πρόγραμμα. Την είχαμε δει πριν από δώδεκα στρογγυλά χρόνια, με προειδοποίησε δυσοίωνα μπαίνοντας στην αίθουσα η φίλη μου η Μυρσίνη. Είδαμε καρέ-καρέ την ταινία γοητευμένοι από τη ροή εκείνων των ημερών σε ένα μονοτάξιο σχολείο στην Ωβέρνη της Γαλλίας, όπου όλα τα παιδιά μικρά και μεγαλύτερα είχαν τον ίδιο δάσκαλο. Το εισπράξαμε σαν ένα θαυμαστό προοδευτικό παιδαγωγικό πείραμα με έναν συμπαθητικό δάσκαλο που νοιάζεται χαμηλόφωνα, αποσπώντας με απλότητα και ευφυΐα από τα παιδιά συμπεριφορές αστείες ή υπεύθυνες, αυθεντικές πάντοτε, επιτελώντας μπρος στα μάτια μας το θαύμα της διδασκαλίας. Γεμάτη εκπαιδευτικούς η αίθουσα- όπως φάνηκε στη συζήτηση που ακολούθησε – που μάλλον χωρίς καθόλου χιούμορ και με πολλή σοβαροφάνεια ήμασταν έτοιμοι να επαληθεύσουμε την εγκυρότητα της πρόσληψής μας. Ο Φιλιπέρ δεν είχε καμιά διάθεση για περισπούδαστες παιδαγωγικές αναλύσεις. Είχε διαλέξει ανάμεσα σε πολλούς δασκάλους αυτόν τον μυστηριώδη κατά τη γνώμη του δάσκαλο ως ηθοποιό και αυτό το θέμα για την ταινία του, χωρίς πολλή εμβάθυνση- έτσι τουλάχιστον είπε. Είναι σκηνοθέτης και γυρίζει ταινίες, απλούστατα. Μόνο στην τελευταία σεκάνς του δύσκολου αποχαιρετισμού με ένα κορίτσι λιγόλογο που κλαίει και απαντάει με μονοσύλλαβα στον προσεχτικό δάσκαλο, τότε θυμήθηκα , ναι, αυτή την ταινία την είχα επιλέξει και παλιότερα, την είχαμε συζητήσει με τη Δωροθέα στα πηγαινέλα μας στο λιμάνι και από το λιμάνι…
Τις επόμενες μέρες ο ταχυδρόμος μού έφερε το καινούργιο βιβλίο – δώρο του Παναγιώτη Γούτα, Μικρό παιδί σαν ήμουνα εκδ. Μπιλιέτο, Παιανία, 2013,το πήρα λοιπόν κι εγώ μαζί μου- ήταν μόνο 39 σελίδες- και το διάβαζα στα μεσοδιαστήματα των ταινιών. Ο τίτλος, του νέου κύματος, αλλά και οι σελίδες του αναδίδουν ένα άρωμα ελευθερίας, αυτό που νιώθει ένας δάσκαλος συμφιλιωμένος με τη δουλειά του και τον εαυτό του, αγαπώντας τα παιδιά και θεωρώντας δώρο τη καθημερινότητα μαζί τους: «Τα πρωτάκια της πρωινής φύλαξης, τρέχουν σαν τρελά ηλεκτρόνια γύρω από την έδρα μου»…
Παρατηρεί γελαστά ή μελαγχολικά ένα-ένα τα παιδιά μαζεμένα γύρω του, με την αφοπλιστική τους τρυφερότητα στο δάσκαλο, και σχολιάζει με οξύτητα και οξύνοια και τα πολιτικοκοινωνικά ή παιδαγωγικά συμφραζόμενα, γνωρίζοντάς μας με χιούμορ, ανθρώπινη κατανόηση και σοφία το ελληνικό σχολείο με τις αντιφάσεις του, και τις υπερβάσεις του κάποτε. Η δομή των μικρών πεζών μπονζάι είναι νομίζω η καλύτερη επιλογή για την αφήγηση αυτών των μικροϊστοριών –ψηφίδων του σημερινού σχολείου που εξάλλου αποδίδονται με γοητευτική γλώσσα και ύφος.
Ένα βράδυ Τετάρτης αργά, είδα στην αίθουσα Κασσαβέτης, Κατασκευάζοντας συναίνεση, την ταινία του άλλου αφιερώματος, στον Π. Ουιντόνικ για τον Νόαμ Τσόμσκι. και τα ΜΜΕ, ένα μεγάλο παλιό ντοκιμαντέρ ─του ’93─ , πριν την εποχή του διαδικτύου, όπου, όμως, ο μεγάλος διανοούμενος με φρέσκο λόγο εμπνέει πάντα, αμφισβητώντας με χιούμορ και ήπιο ύφος τους μηχανισμούς και «τα δίκτυα της εξαπάτησης», καλώντας μας σε ένα μάθημα «διανοητικής αυτοάμυνας».
Τσαπουλτζού: φωνές απ’ το Γκεζί, ήταν η μόνη από τις βραβευμένες ταινίες που είχα δει. Η κατάληψη του πάρκου Γκεζί, η έκρηξη της χαράς, η αντίσταση και μετά βίαιη η καταστολή, αλλά και το χιούμορ και το πείσμα ενάντια στην κραταιά εξουσία.
Προσωπικά, θα βράβευα τη Θηλειά του Βασίλη Λουλέ, ένα μικρό ευρηματικό ντοκιμαντέρ, αστραφτερό και αστείο, της λογικής του τι γίνονται οι πρωταγωνιστές των μεγάλων ταινιών σαρανταπέντε χρόνια μετά, που ανέδειξε όλη την υπέροχη αφέλεια του παλιού πρωταγωνιστή της Αναπαράστασης του Αγγελόπουλου. Επίσης την Ψησταριά του Σεζάρ, του Ντάριο Αγκίρε, μια συγκινητική ιστορία της επιστροφής από το εξωτερικό του νέου σκηνοθέτη, στο Εκουαδόρ, τον γενέθλιο τόπο, και της «ενηλικίωσής» του, καθώς καταφέρνει τελικά να βρει διέξοδο στη δύσκολη σχέση με τον πατέρα του.
