frear

Χούλιο Κορτάσαρ (1914 – 1984) – 30 χρόνια από τον θάνατό του

μετάφραση: Ούρσουλα Φωσκόλου

Ο Μαρτίν Καπαρός γράφει στην εφημερίδα El País για τη συνέντευξη που πήρε από τον Χούλιο Κορτάσαρ, δύο μήνες πριν τον θάνατό του:

Ήταν, νομίζω, η χειρότερη συνέντευξη της ζωής μου. Δεν είχα μπορέσει να σκαρώσω καμία ερώτηση και –παρότι φαίνεται κάτι απλό, μια συνέντευξη προϋποθέτει πάντα σκέψη. Όμως εκείνο το καλοκαιρινό πρωινό –ήταν Δεκέμβριος του 1983–, στο βιβλιοπωλείο Norte του Μπουένος Άιρες, κατάλαβα ξαφνικά ότι θα μπορούσα να του πάρω συνέντευξη μόνο αν το επιχειρούσα στον δεδομένο τόπο και χρόνο. Ο Χούλιο Κορτάσαρ μού είπε πως είχε φτάσει την προηγούμενη μέρα, πως θα έμενε για μία εβδομάδα και πως επρόκειτο για μια επίσκεψη πολύ προσωπική: είχε έρθει για να αποχαιρετίσει τη μητέρα του, που είχε πια περάσει τα ενενήντα.

– Α, λυπάμαι, είπα με ύφος σοβαρό.
– Ναι, ο νόμος της ζωής, μου είπε.

cortazar-caixa-forum-barcelona

Γι’ αυτό το λόγο κανείς δε γνώριζε πως βρισκόταν στο Μπουένος Άιρες. Είχε δέκα χρόνια να έρθει: από την παρισινή του εξορία είχε γίνει ο μεγαλύτερος κριτής των εγκλημάτων της Χούντας στην Αργεντινή. Εκείνο το πρωί εγώ ήθελα να μιλήσω για λογοτεχνία κι εκείνος για πολιτική κι έτσι, φυσικά, μιλήσαμε για πολιτική. Η πολιτική, εκείνες τις ημέρες, βρισκόταν παντού: η Αργεντινή βίωνε την τελευταία εβδομάδα της χειρότερης δικτατορίας της, με την ελπίδα που νιώθει κανείς όταν βρίσκεται κοντά σ’ ένα τέλος που υπόσχεται καινούργια αρχή. Υπήρχε ευφορία στους δρόμους, ανακούφιση στις συζητήσεις, ένας μικρός φόβος που πασχίζαμε να κρύψουμε. Άρχιζε, με δειλά βήματα, μια χιονοστιβάδα ιστοριών τρόμου. Ο Κορτάσαρ ήταν μεν ενθουσιασμένος, άλλα όχι και πάρα πολύ:

– Το να συγκρίνεις τις δικτατορίες της Αργεντινής με τη δημοκρατία, είναι σαν να περνάς από την κόλαση στον παράδεισο, όμως, εντάξει, καθώς εγώ πάντοτε υποψιαζόμουν ότι ο παράδεισος βρίθει ελαττωμάτων, πιστεύω πως η δημοκρατία όπως την αντιλαμβανόμαστε εδώ, δε μπορεί να παραμείνει έτσι, από μόνη της, αλλά πρέπει να γίνει μια πόρτα που όσο πάει και θα ανοίγει προς μια περαιτέρω ανάταση, η οποία εντέλει θα μπορέσει να εξελιχθεί σε επανάσταση.

tumblr_m8rj3aIqxj1r3741mo1_400Πέρασαν ώρες: ο Κορτάσαρ διηγιόταν, θυμόταν, γελούσε. Τον παρακολουθούσα με κομμένη την ανάσα. Καταλήξαμε να τρώμε σ’ ένα κοντινό σπίτι, όλα χαρούμενα κι ωραία. Όταν έφτασε η ώρα να φύγουμε –μοιραστήκαμε το ταξί–, τον ρώτησα κάτι που ανέκαθεν μου είχε κινήσει την περιέργεια: γιατί του είχε έρθει να κάνει τον Τζόνι Κάρτερ, τον σαξοφωνίστα στον Κυνηγό, ένα από τα διασημότερα διηγήματά του, αθεράπευτα εξαρτημένο, να υποφέρει τρομερές στερήσεις και τελικά να πεθάνει από μια απίστευτα υπερβολική δόση μαριχουάνας; Ο Κορτάσαρ έβαλε τα γέλια και μου είπε πως, ναι, ήταν ένα λάθος, κι ότι το 1958, όταν έγραφε την ιστορία, δεν είχε ιδέα από ναρκωτικά και γι’ αυτό έβαλε τη μαριχουάνα, όπως θα μπορούσε να είχε βάλει στη θέση της «χλωρίνη», και κατάλαβε την πατάτα του όταν του το είπε ο Αμερικανός μεταφραστής του –ο οποίος την αντικατέστησε με «κοκαΐνη»–, αλλά πως ο ίδιος δεν ήθελε να το αλλάξει. Και μιλήσαμε για τα μεγάλα λάθη στη λογοτεχνία, το ρολόι του Άμλετ, τα λιοντάρια του Κίπλιγκ, κι έπειτα το ταξί έφτασε στο πουθενά.

Ο Κυνηγός ήταν μια ελεύθερη βερσιόν του Τσάρλι Πάρκερ, ο οποίος πέθανε ηρωινομανής. μοιάζει εξωπραγματική σήμερα μια εποχή όπου ένας συγγραφέας Λατινοαμερικάνος στο Παρίσι, με δίψα για το μοντέρνο, εξαρτημένος ο ίδιος από διάφορα περίεργα, δε γνώριζε τι ήταν η μαριχουάνα.

Τόσο παλιά ήταν. Δυο μήνες αργότερα, πάνε ακριβώς τριάντα χρόνια, έφτασε η είδηση του θανάτου του: τότε καταλάβαμε γιατί είχε έρθει να αποχαιρετίσει τη μάνα του. Φέτος ο Κορτάσαρ θα έκλεινε τα εκατό: είναι καιρός ν’ αναρωτηθούμε τι έγινε τελικά όλ’ αυτά τα χρόνια. Τώρα οι ελεγείες πολλαπλασιάζονται. Εκείνο το βράδυ τον ρώτησα αν πίστευε ότι κάποτε θα έδιναν το όνομά του σε κάποιο δρόμο ή πλατεία, αν αυτός θα ήταν ο τρόπος για να μείνει στην Αργεντινή.

– Πω, θα ήταν τρομακτικό, εύχομαι να μην το κάνουν. Τίποτε δε θα με τρόμαζε περισσότερο, μου είπε τότε.

Ίσως, σήμερα, κάποιος να διαβάζει τούτες τις αράδες σε ένα από τα μπαρ της πλατείας Κορτάσαρ, στη γωνία των οδών Μπόρχες και Ονδούρας, στο Μπουένος Άιρες.

Σε λίγο καιρό κοντά σας με νέο ηλεκτρονικό τεύχος στο mag.frear.gr

Mag.frear.gr – Τα ηλεκτρονικά μας τεύχη