Αριάδνη Καλοκύρη, Χώρα αναμονής, Κίχλη, Αθήνα 2021.
«Only the imagination is real»
William Carlos Williams
«Αἰωροῦμαι γύρω ἀπὸ τὸ τραπέζι. / Ἀπογειώνομαι ἀόρατα / πιάνω τοὺς πλανῆτες καὶ τ’ ἄστρα / ἀνακαλύπτω τὴν εὐθύνη / νὰ πετᾶς κοντὰ στὸν ἥλιο»: η πρώτη εμφάνισή της Αριάδνης Καλοκύρη (1986) στο χώρο των απαιτητικών εμπεδώσεων του ποιητικού τολμήματος. Το κυρίαρχο οπτικό αντίλημμα παραπέμπει ευθέως στην ασίγαστη επιθυμία για τον «ήλιο», για την απρόσκοπτη δηλαδή επίτευξη μιας ολοσχερούς διαφώτισης. Της διαισθητικής εμπειρίας εν ολίγοις, η οποία συνεισφέρει, εκ του ασφαλούς μάλιστα, στην κατοχύρωση της αυτονομίας, αλλά και της περαιτέρω διάσωσης της ίδιας της –ενορατικής– ύπαρξης. Φαίνεται μάλιστα να πιστεύει κι αυτή ότι η ποιητική διαχείριση των ποικίλων δεδομένων του συγκινησιακού υλικού δεν αντλεί τις αρχές και τις πλείστες κανονιστικές τεχνικές της από την όποια περιρρέουσα συνθήκη ζωής ή την Φύση έστω, αλλά τις καθιστά εξ ορισμού ικανές και αναγκαίες, ώστε να διαμορφώσουν εκείνες τον ίδιο το περιβάλλον. Οι δομές αντίληψης κι επεξεργασίας των συγκεκριμένων δεδομένων του αναστοχαστικού βίου εγκαθιστούν λοιπόν αλήθειες στο πεδίο της νόησης. Από την άποψη αυτή ο εμφανής, ανανεωμένος, σαφώς εγγενής λυρισμός της συναντά την καντιανή προοπτική. Γι΄ αυτό άλλωστε ό, τι ελεύθερα συλλαμβάνει το ποιητικό υποκείμενο από τη σφαίρα του φαντασιακού, το μετασχηματίζει συστηματικά σε κόσμο. Το διαρρυθμίζει σε ον. Η ομολογούμενη ευχέρεια, η συνθετική, της εν λόγω μαρτυρεί, εκτός των άλλων, σπουδές και μάλιστα διευρυμένες και εντατικές στο πλαίσιο των συναφών δόκιμων εμπειριών λόγου. Στο βαθμό μάλιστα που «η συνείδησή μας δεν είναι υπολογιστική, αλλά κβαντική», όπως κατέδειξε ο βραβευμένος με Νόμπελ Φυσικής Ρότζερ Πένροουζ (1931-), έτσι, κατά φορά αναλογίας, και η εκφορά των δεδομένων της ποιητικού συνειδέναι μπορεί την κατάλληλη στιγμή να συνεγείρει στην προκειμένη περίπτωση ένα ολοκληρωμένο σύμπαν μεταιχμιακών πεπραγμένων της ολιστικής σκέψης. Στους αντίποδες βεβαίως, το υπογραμμίζω αυτό, των περιττών αμφισημιών, των τελματωδών εξομολογήσεων και των δολιχοδρομιών της ανίας.
Το ρήμα εν τέλει κομίζει αναπόφευκτες σχάσεις, ιδίως τομές, ανέκκλητα θραύσματα, κάθετες διαρρήξεις, αλλά και δημιουργικές, οριζόντιες δι-ανοίξεις του λεγομένου συλλήβδην πραγματικού. Το δε λανθάνον βάθος προσεγγίζεται με νηφαλιότητα. Και με άλλη τόση δεξιότητα λεκτικών χειρισμών. Η στιχική περιποίηση επιβεβαιώνει τη συνειδητή εξοικείωση με τα δασύλλια του συμβολικού. Η ενοποιητική δράση των επίλεκτων συλλαβών λογίζεται επιτυχής: το καθρέφτισμα στις επιφάνειες των ουσιαστικών και των άλλων μερών του λόγου επιτρέπει κατά συνέπεια στην ύπαρξη να διαγνωσθεί. Έστω μερικώς. Το βίωμα του νοήματος είναι λοιπόν το διεξοδικά συγκερασμένο κοίτασμα του στίχου. Στην κοίτη του ανιχνεύεται το δυνάμει είναι. Και τα συμφραζόμενά του.
Εξ ου και η καταστατική δήλωση της ποιήτριας, όπως ακριβώς περιέχεται στο κλείσιμο της «Αλλαγής σχεδίου», ήτοι στο δεύτερο κατά σειρά εισαγωγικό ποίημα της συλλογής της. Παραθέτω κατά λέξη τα εξής χαρακτηριστικά: «Ὁ δικός μου κώδικας θέλει σιωπή, ἀνθίζει ἐκεῖ, μελαγχολικὰ καὶ φωτεινὰ /κουτάκια μὲ καταδιώκουν, ἴχνος πλήκτρων στὸ σκοτάδι τοῦ ὕπνου, δυναμώνω/ τὴν ἔνταση στὴν παύση, νὰ μὲ ξυπνήσει ἡ δυνατὴ ἐκκίνηση, νὰ τρέξω στὸν πρῶτο / ποὺ θὰ μὲ φωνάξει γεμάτη ἀφοσίωση. Τελείωσε ἡ ὁρμή, / τὴ βύθισε ἡ ἄποψη, στὸ ἔνστικτο. / Ἀλλαγὴ σχεδίου σὰν σύνθημα. Δόντια ποὺ τρίζουν, μεγαλώ- /νουν, δαγκώνουν». Εννοείται ότι στο βάθος ακούγεται η επωδός του Blaise Cendrars «all of life is nothing but a poem». Επισημαίνω εδώ ότι έχει ήδη δικαίως διατυπωθεί η άποψη ότι «η ποιήτρια, με την επιμελημένη «καταστροφή» της ροής του λόγου, με την περιπλάνησή της μέσα σε θολή ατμόσφαιρα που πηγάζει από τη θολούρα του κόσμου ή του νοήματος της ζωής, αν υπάρχει κάποιο, μας οδηγεί και ας μην μας έχει πιάσει στο τσιγκέλι της καλά και σώνει, σ’ αυτή τη Χώρα Αναμονής». (Βλ. Ανθούλα Δανιήλ στον ιστότοπο fractal, από 2 Μαρτίου 2022). Η μεταφυσική μεταστροφή αποδεικνύεται αρκούντως γόνιμη, όπως αποδίδεται στις σελίδες του παρόντος. Διακρίνω εξ όνυχος τα εξής ενδεικτικά από το «Σάββατο απόγευμα», το εικοστό πρώτο κομμάτι του βιβλίου: «τί μᾶς ἀνήκει ἀκριβῶς; Ἡ κλοπὴ τῆς αἴσθησης καὶ κάποια / εὔσημα ποὺ / φαίνεται νὰ κερδίζει ἄλλος / στὴν ἀφάνεια τῆς ἀσφάλειας· στὸν ἴδιο χῶρο μῆνες καὶ μῆνες». Η ομολογία παρέχει ένα είδος εγγύησής: τα πράγματα δεν μας ανήκουν. Αν και μας δεξιώνονται, μας απορρίπτουν καθόσον είμαστε ανεπίδεκτοι μετα-μορφώσεων.
Αν πράγματι «ο εαυτός συνιστά τη ψευδαίσθηση των ψευδαισθήσεων», όπως διακηρύσσει ο Douglas Hofstander (1945-), τότε το ποιητικό διάβημα αποβλέπει σε ένα λειτουργικό συγκερασμό των στοιχείων εκείνων, τα οποία από τη φύση τους μπορούν να διευκολύνουν τη διάσωση του εγώ από την επέλαση της ιλαροτραγωδίας τον καταιγισμό δηλαδή των εξόφθαλμων ή μη εξόφθαλμων αντιφάσεων, των δραματικών πλανών και των ολισθηρών, παραπειστικών διερμηνειών της καθημερινότητας. Κοντολογίς, ό, τι εννοούμε κατ΄ εξοχήν ως «συμβάντα». Το γεγονός ότι έχουμε επίγνωση των αντικειμένων και του εγώ μας οφείλεται όχι μόνο σε ό, τι αντιλαμβανόμαστε συνειδητά, αλλά και σε ό, τι μας παρέχει ένα είδος υπερ-αίσθησης, το οποίο προοικονομεί το ποιητικώς οράν.
Το σχετικό, διαδραστικό πόρισμα του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου, το οποίο καταθέτω εδώ αυτούσιο για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής, υπογραμμίζει δεόντως τόσο την αναμφισβήτητη σκοπιμότητα, όσο και την αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος της ποιήτριας: «Τι ακριβώς επιδιώκει η Καλοκύρη, ξεδιπλώνοντας έναν τόσο χειροπιαστό και ταυτοχρόνως υπό διαρκή αναχώρηση κόσμο; Μα, τι άλλο από το να συνενώσει τα λογικώς ασύμπτωτα σε ένα ρεύμα συνεχούς μετακύλησης προς ένα σύνολο πολυδύναμων σημασιών, που θα λάβουν σάρκα μόνο στα διάκενα των λέξεων, των φράσεων και των εικόνων χωρίς να καταλήξουν στην άναρχη ελευθερία του υπερρεαλισμού, στο αυτοαναφορικό παιχνίδι του λετρισμού ή στην κάπως βιαστική και εύκολη παραξενιά του παράλογου». (Βλ. τον ιστότοπο ο αναγνώστης, από 31 Μαρτίου 2022). Συγκρατώ εδώ, ως να ήταν κατακλείδα, τον αφορισμό της σελ. 43 μαζί με το μονόξυλο της σελ. 58. Έχουν αντιστοίχως ως εξής: « Ήχος βροχής˙ / σκόρπια ψηφία σε ελεύθερη πτώση και «Αἴθριο ἡ ἐσοχὴ τῆς παραγράφου, γέφυρα τὸ τέλος της». Θα θυμάμαι αυτές τις λοξές συνεπαγωγές. Είμαι βέβαιος. Άλλωστε, τα σύμβολα του ασύνειδου διεκδικούν ενδεχομένως την κατανόησης τους με τη συνδρομή, με τη συνέργεια της αποκρυπτογράφησης που μας μαθαίνει, εκτός των άλλων, το είδος της δημιουργικής γραφής, στο οποίο δηλώνει ήδη ενεργός συμμέτοχος η Αριάδνη Καλοκύρη.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Will Barnet. Δείτε τα περιεχόμενα του πέμπτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
