Βενετία Αποστολίδου, Η Λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο. Η συγκρότηση της επιστήμης της Νεοελληνικής Φιλολογίας (1942-1982), εκδ. Πόλις, Αθήνα 2022.
Το βιβλίο της Βενετίας Αποστολίδου Η Λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο. Η συγκρότηση της επιστήμης της Νεοελληνικής Φιλολογίας θα το διάβαζα, πιστεύω, ακόμη κι αν δεν είχα ο ίδιος σπουδάσει Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο –εξάλλου ο μόνος καθηγητής Λογοτεχνίας με τον οποίο απέκτησα μια, σε κάποιο βαθμό, πιο προσωπική σχέση, ο Βαγγέλης Αθανασόπουλος, δεν εμπίπτει στα χρονικά όρια που εξετάζονται εδώ, τα οποία εκτείνονται από το 1942 ως το 1982. Θα το διάβαζα, πρώτον, γιατί το θέμα του είναι η ανάγνωση και η μελέτη της λογοτεχνίας και οι αντιλήψεις μας περί λογοτεχνίας, θέματα που κατεξοχήν ερεθίζουν κάθε φανατικό αναγνώστη που ενδιαφέρεται να κατανοήσει το πάθος του, και, δεύτερον, γιατί ο άξονας γύρω από τον οποίο έχει επιλέξει η συγγραφέας να αναπτύξει το υλικό της, τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά της, είναι ανθρωποκεντρικός, προσωποκεντρικός.
Δεν γράφει η Αποστολίδου αφηρημένα για ιδέες, μεθόδους και θεσμούς, αλλά για -αντιγράφω από τα περιεχόμενα εδώ– τον Γεώργιο Ζώρα, τον Λίνο Πολίτη, τον Σταμάτη Καρατζά και τον Άλκη Αγγέλου, τον Γ.Π. Σαββίδη, τον Απόστολο Σαχίνη, τον Δ.Ν. Μαρωνίτη, τον Παναγιώτη Μουλλά, τον Βαγγέλη Σκουβαρά και τον Κάρολο Μητσάκη, τον Π.Δ. Μαστροδημήτρη. Και πριν από αυτούς, όταν εισαγωγικά στο κύριο θέμα της αναφέρεται στη Νεοελληνική Φιλολογία στα χρόνια του Μεσοπολέμου, γράφει για τον Νίκο Βέη, τον Γιάννη Αποστολάκη, τον Ιωάννη Συκουτρή, τον Κ.Θ. Δημαρά, τον Κωστή Παλαμά και τον Γιώργο Σεφέρη. Και, όταν στο τρίτο μέρος εξετάζει την εξέλιξη της νεοελληνικής Φιλολογίας μέσα από τις διδακτορικές διατριβές, γράφει για τον Κώστα Στεργιόπουλο, την Ελένη Πολίτου-Μαρμαρινού και τη Βασιλική Τοκατλίδου, την Ελένη Τσαντσάνογλου, τον Ξ.Α. Κοκόλη και τον Ερατοσθένη Καψωμένο, τον Βασίλη Λαμπρόπουλο και τον Νίκο Καλταμπάνο, τον Νάσο Βαγενά και τον Γιάννη Δάλλα.
Πολύ μακρύς ο κατάλογος, πρόκειται εξάλλου για έναν τόμο 560 σελίδων, αλλά και μόνο αυτός αρκεί, αφενός, για να φανερώσει το εύρος της μελέτης που έκανε η Βενετία Αποστολίδου και, αφετέρου, να ιντριγκάρει τον αναγνώστη, αφού όλα αυτά τα πρόσωπα των οποίων η ζωή και το έργο εξετάζεται στο βιβλίο είναι ακριβώς οι άνθρωποι που, σε μεγάλο βαθμό, μας προσέφεραν τα κείμενα της Λογοτεχνίας μας και μας δίδαξαν πώς να (τα) διαβάζουμε. Φανταστείτε τον Σολωμό χωρίς τον Λίνο Πολίτη ή τον Καβάφη χωρίς τον Γ.Π. Σαββίδη.
Με αυτή την προσωποκεντρική ματιά η Αποστολίδου εξετάζει πώς οριοθετείται η Νέα Ελληνική Φιλολογία ως προς την Αρχαία Ελληνική Φιλολογία (εξαιρετικά ακανθώδες ζήτημα κατά τα πρώτα χρόνια της νέας επιστήμης), πώς κατανέμεται το μορφωτικό κεφάλαιο στις δύο Φιλοσοφικές Σχολές, της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, πώς επηρεάζεται η εξέλιξη της επιστήμης από τις διαφορετικές απόψεις των δύο Σχολών στο γλωσσικό ζήτημα, ποια είναι η σχέση της πανεπιστημιακής με την εξωπανεπιστημιακή λογοτεχνική κριτική (συχνά θυελλώδης!) και, βέβαια, πώς αλληλεπιδρά ο πανεπιστημιακός θεσμός με τη δύναμη της προσωπικότητας και του πνεύματος των συγκεκριμένων καθηγητών που εξετάζονται.
Ξεκίνησα να διαβάζω το βιβλίο γραμμικά, όπως κάνουμε κανονικά με τέτοιου είδους μελέτες, αλλά δεν κρατήθηκα και, αφού διάβασα την Εισαγωγή, πήδηξα στο κεφάλαιο για τον Μαρωνίτη κι ύστερα σ’ εκείνο για τον Σαββίδη, μετά διάβασα για τον Συκουτρή και τον Δημαρά κι ύστερα για την Ελένη Τσαντσάνογλου, κι έτσι για τα υπόλοιπα ως τον Επίλογο και το πολυσέλιδο Ευρετήριο. Γι’ αυτό λέω: το βιβλίο της Βενετίας Αποστολίδου Η Λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο, Η συγκρότηση της επιστήμης της Νεοελληνικής Φιλολογίας (1942-1982) θα το διάβαζα, πιστεύω, ακόμη κι αν δεν είχα ο ίδιος σπουδάσει Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο, γιατί απευθύνεται σε κάθε αναγνώστη με περισσότερους από έναν τρόπους και γιατί η αφηγηματική του δύναμη (τόσο στα επιμέρους κεφάλαια για τα ξεχωριστά πρόσωπα όσο και στη συνολική υπό εξέταση διαδρομή της επιστήμης της Φιλολογίας) δεν υπολείπεται της ερευνητικής του εμβρίθειας.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Ζωγραφική: Κυριάκος Κατζουράκης. Δείτε τα περιεχόμενα του πέμπτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
